«ERREALITATEAN GAUZAK EZ DIRA ERABAT TRAGIKOAK IZATEN»

Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Ongi etorria hi pobreen paradisura, ogi gogorraren herrira...". Irakurlea Marokon dago, oporretan joana-edo. Bertako gazte bat gerturatu zaio eta bere istorioa kontatzen hasi da. Gazteak euskaraz ederki egiten du ordea, bere familia jatorriz magrebiarra bada ere, Andoaingo euskaldun zaharra baita Tximi. Egun batez Tximi Saki lagunaren kamioira igo zen, honek negozio borobila proposatu ondoren: Marokoraino etorriko ziren biak hainbat afrikar ezkutuan Europara eramateko asmoz.

Istorio tragikoa kontatu duzu "Leuropa"n. Hala ere, irakurleak ez du dramatismorik topatzen zure testuan eta barre ere eragiten du askotan.
Hori ez da hausnarketa sakon baten ondorioa izan. Nik neuzkan bizipenengatik-eta, banekien herriko jendeak izan behar zuela nobelako protagonista, familiarteko pertsonaiak izango zirela, gertukoak. Herritik tratatu nahi nuen gai hori, errealitatean herrian gauzak nola izaten diren azaldu. Eta gauzak ez dira erabat tragikoak izaten, errealitateak konplexutasuna, gorabeherak ditu, eta tartean beti edo askotan izaten da umorea. Hautatu nituen bi pertsonaia nagusiek izaera hori dute; biak oso ezberdinak izanda ere, eta beraiek ez dakitela beharbada, biek dute umore puntu hori.

Istorioa Tximi protagonistetako batek kontatzen digu. Bere kontatzeko era bereziak eragin handia dauka umore puntu horretan. Nolakoa da Tximi zuretzat?
Andoain bezalako herri batean geratzen diren erabateko euskaldun bakarrenetakoa. Ez da ikastolatik pasea. Berez da euskalduna, baina ez du horren inguruan hausnarketa handiegirik egin. Horrela datorkio eta gutxi gorabehera gustura dago inguruan duen jendearekin.
Sinplea da, une jakin batean edozertaz aritzeko gai dena, beti ere ikuspuntu sinple horretatik, ez aldez aurretik gogoeta eginda. Baina ez du lotsarik bere iritzia agertzeko. Ez da asko enteratzen munduan zer pasatzen den, baina badaki bere gauza txikiak defendatzen.

Badirudi inuzente samarra dela Tximi, baina "Leuropa"ri egindako kritika batean, azkenean, hain inuzentea ez ote den eta gu engainatzen ari ote den irakurri dut.
Ez dakit ongi kritiko horrek zer esan nahi zuen. Nik dakidala Tximi ez dabil inor engainatu nahian. Gertaera arrunt baina tragikoen barruan dago bera, eta ikusten dituen bezala adierazten ditu, besterik gabe.

Aldamenean Saki du, kamioilaria, inguruan dugun edozein kamioilari izan daitekeena.
Lagunek hori esan didate, horrelako bat baino gehiago badela herrian. Beste gauza batzuk ere baditu buruan, politika pixka bat, diruzaletasun handiagoa, Tximik bere sinpletasun horretan ez duena. Saki sisteman sartuagoa dago.

Sussu ere hor da, erdi eroa eta herrena, baina bereziki bukaeran gauzak garbi esaten dituena. Ez al da zuk inmigrazioaren gaiaz pentsatzen duzuna garbien adierazten duena?
Besteak beste, funtzio hori betetzen du. Ero dagoenez, besteek esaten ez dituzten gauzak esaten ditu berak. Marokora bazoaz negozio bat egitera seguru aski ez duzu horrelakorik topatuko, bertako jendeak dirua nola atera eta horrelakoak izango ditu buruan. Sussu bat batean agertzen da, ez da fundamentala negozioa burutzeko. Baina erotasun horretan besteek ez dituzten argi batzuk baditu.

Beraz, zuk hona etorri nahi duten afrikarrei ez etortzeko, han geratzeko aholkua emango zenieke.
Atrebentzia izango da igual, baina horrelako zerbait esango nieke. Marokora joan izan naizenean Sussuk bezala pentsatzen duen jendea topatu izan dut. Agian pentsaera primitiboa da, baina beste elementu batzuk ere badituena. Euren tradizioak dituzte, euren kultura, islamismoarekin lotutakoa eta haientzat Europa oso atzerria da. Ez da noski hango gazte gehienen gogoeta.

"Leuropa" esaten du Sussuk, eta titulu hori ipini diozu nobelari, Gianni Amelioren "Lamerica" filmetik hartuta. Zerbait gehiago hartu al duzu film horretatik?
Filman Italiako pertsonaia batzuk Albaniara doaz, sozialismoa bukatzen ari den giro nahasi horretan negozioa egitera. Oinarrizko ideia hori da eta titulua ere hortik hartu nuen. Baina beste erreferentzien artean bat besterik ez da.

Bitxia da erreferentziena. Ez da sarritan ikusten zuk egin duzuna, nobela idatzi zenuen bitartean zuk irakurri eta nobelan eragina izan zuten lanen erreferentziak ipintzea.
Lan horietatik, batzuetan esaldi bat, hitz batzuk... hartu ditut. Esaterako, Tahar Ben Jellounen "Moha le fou" eta "Moha le sage"eko ero jakintsua garrantzitsua izan da Sussu sortu eta garatzeko. Egia da ez dela ohikoa erreferentzia horiek ipintzea, baina interesantea da, ezta? Eta, gehiago jakin nahi duenak, hor ditu liburu batzuk.

Bestelako "dokumentazio" lana ere egingo zenuen. Liburuan bertan Marokoko lagunei, Donostiako SOS Arrazakeriakoei... eskerrak ematen dizkiezu.
Ez nuen aldez aurretik pentsatu liburua egiteko Marokora joan behar nunik eta bertako jendea elkarrizketatu behar nuenik. Denera zazpi-zortzi aldiz joan naiz hara, eta lehen bidaiak nobela idatziko nuela pentsatu baino lehen egin nituen. Bidean hitz egiten diren gauzak, mugako kontuak, hango jendeak esaten dizkizunak... ezagutzen dituzu. Liburua egingo nuela banekiela azkeneko bi bidaiak egin nituen. Bereziki azkenekora detaileen bila, elementu konkretuen bila joan nintzen. Bizitakotik hartu dut libururako materiala, baina ez aldez aurretik horretara propio joanda.

Nobela ez dago euskara batuan idatzia. Editore eta zuzentzaileekin arazorik izan al duzu?
Egia esateko, ez. Garbi esan nien "hau horrela da". Hasierako orrietan pixka bat harritu ziren, baina gero ikusi zuten badela batasun bat. Argi utzi nien liburua idazteko arauak zeintzuk ziren: «Bat, -ea guztiak -ia egiten dira, bi...». Horiek txukun bete ditut eta ez didate eragozpenik jarri. Komentarioak, bai, entzun ditut: batzuen ustez hobe zen batuan egitea, beste batzuentzat ederki dago horrela...

Sintaxi aldetik ere libre jokatu duzu eta erdarakada dezente sartuta gainera.
Erdarakadek ez naute inoiz gehiegi kezkatu, eta kasu honetan narratzailea Tximi denez, haren hizkera errespetatu behar da. Joskerarena, ahozko hizkuntzara hurbiltzeko saio bat da. Nik pertsonaia hori hizketan imajinatu dut eta hark esanak bere horretan jaso ditut.

Eta irakurleari ez al zaio arraro egiten gipuzkeraz irakurtzea?
Agian jende ez hain alfabetatuak irakurriko balu... Baina gauzak hala dira, jende oso alfabetatuak irakurtzen du. Deformatuta gaude, beti gauzak era batera irakurtzen baititugu. Horregatik jaso nuen batuan idazteko gomendioa, irakurtzeko errazagoa izango zelakoan. Arau horiek oso ondo datoz oro har, prentsan eta beste hainbat alorretan. Baina literaturan badugu libreago jokatzea. Nire saioa arau ofizialei ihes egitea da, baina ez besterik gabe kontra egiteagatik, batzuetan ihes egitea ondo datorkidalako baizik. Kasu honetan oso garbi nuen hala behar zuela.
Nobelako protagonistek hainbestetan egin bezala, guk ere tea hartuz luzaroan jardun dugu hizketan, Marokoz, Leuropaz... galtza zikinak eta hautsez betetako txankletak jantzita erreka bazterrean txoritxo erreak jaten lasai ederrean egongo den Tximiren inbidiatan. Teaz gain, faltan dugun denbora oparitu digu Pablo Sastrek. Sussuk bezala


Azkenak
Bilboko superportua eta Getariako hegalabur haztegia, 2025eko “bandera beltz” nagusiak

Ekologistak Martxanek Bandera Beltzak 2025 txostena argitaratu du, urtero legez, "itsasertzeko kutsadura eta ingurumen-kudeaketa txarraren kasu esanguratsuenak ezagutarazteko". Hego Euskal Herriko kostaldeari dagokionez, Bilboko superportuari eta Getariako arrain... [+]


Lanbide Heziketa Duala inplementatzeko modua “anabasa” eta “alegala” izaten ari dela salatu du hainbat irakaslek

“Lehenengo mailako ikasleek enpresetan egin dituzten praktikak existitu ez balira bezala jokatzeko eta notak aurreko sistemaren arabera jartzeko eskatu digute”, adierazi dio ARGIAri irakasle talde batek. Hori eta beste hainbat adibide eman dizkigute, azaltzeko modu... [+]


Nafarroako larrialdi zerbitzuen saturazioa salatu dute langileek, eta langile kopurua igotzea eskatu dute

Langileak kexu agertu ziren ekainaren hasieran. Fernando Domínguez Nafarroako Osasun kontseilariak erantzun zien "euren eskuetan" zegoen guztia egiten ari zirela, baina baliabideak "mugatuak" zirela.


Iragan-minez

Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]


Gazara Martxako Euskal Herriko ordezkaritzaren komunikatua Egiptotik
Okupazioa dagoen bitartean, erresistentzia egongo da

Euskal Herriko ordezkaritza gara Gazara Martxan. Egiptora etorri gara mezu argi batekin: genozidioa salatzeko, blokeoarekin amaitzeko eta Israel estatu genozidarekin harreman guztiak eteteko exijitzeko.

Gure elkartasun ekintzaren aurrean, aginte sionistaren eta... [+]


Donostiako Guardetxearen epaiketa urriaren 7an izango da

Donostiako Udalak jakinarazpena bidali dio Alde Zaharreko Gazte Asanbladari, epaiketaren data zehazteko. Asanbladak azaldu duenez, epaiketa aurreko hilabeteetan ezin dira desalojatuak izan, epaileak agindua eman arte.


Egiptok Gazarako martxaren aurkako errepresioa gogortu du, ekimena amaitutzat eman badute ere

Antolakuntzak salatu du Poliziak jarraitzen duela martxako partaideak atxilotzen eta tratu txarrak ematen. Kezka berezia agertu du Saif Abukeshek martxako presidentekidearen egoeragatik: astelehen arratsaldean atxilotu zuten, tratu txar “larriak” eman... [+]


Elkarretaratzea egingo dute Muxikan, jaietan gizon batek hainbat adin txikiko neskari eginiko sexu erasoak salatzeko

San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.


Yala Nafarroak jaurtiko du sanferminen txupinazoa

Palestinaren askatasunaren aldeko eta genozidio eta okupazioaren kontrako Nafarroako plataforma izan da hautagai bozkatuena.


Elektrikari bat amiantoagatik hil zela ebatzi du Gasteizko auzitegi batek

Gasteizko Lan arloko bigarren auzitegiak ebatzi du SIS Electricidad enpresarentzat lan egiten zuen eta 2019an hil zen behargina amiantoak eragindako minbizi batengatik hil zela. Udal galdarak konpontzeaz arduratzen zen elektrikaria, eta 1999tik 2017ra lan egin zuen enpresa... [+]


Txetxu Barrios Atarrabiako presoa baldintzapeko askatasunean geratu da

Kartzelan 27 urte egon eta gero askatasunean geratu dela iragarri du Etxerat elkarteak.


Hilberria
Fermin Leizaola etnografoa hil da, 81 urterekin

Euskal Herriko artzaintzaren kulturan aditua izan da; milaka pieza jaso eta dokumentatu ditu Aranzadirekin. 45 urte eman zituen Etnografia Saileko zuzendari.


17 urteko neska bat elektrokutatuta hil da Araiako tren geltokian

Geldirik zegoen bagoi baten sabaira igo eta han elektrokutatu da. Berarekin zegoen 16 urteko neska zauritua izan da eta Gurutzetako ospitalera eraman dute.


2025-06-17 | Mikel Aramendi
“Lur arraroak” edo “mineral estrategikoak”?

Ezer geratu bada argi pasa den astean Londresen Txinako eta AEBetako merkataritza-arduradunen artean adostu zuten “esparru-akordioan” (batek daki zer esan nahi duen zehazki esamoldeak; “Genevako akordioari buruzko akordioa” dela diote batzuek), hauxe izan... [+]


Israelek Irango telebista kate publikoaren egoitzari eraso egin dio, eta Netanyahuk mehatxu egin du Khamenei hilko dutela

Teherango barruti bati eraso egin ondoren, Israelek jaurtitako misil batek IRIB Irango telebista kate publikoaren egoitza izan du jopuntu. Erasoa gertatu aurretik Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek ohartarazi du "Irango propagandaren bozgorailua" desagertzear zela... [+]


Eguneraketa berriak daude