Txingudiko badiaren zonalde horretan zegoen bizitza mugimenduaz oharturik, 1998an, Plaiaundiko paduraren berreskurapen lanak hasi ziren. Ordura arte, Plaiaundin, eraikuntza hondakinen zabortegia, txabola mordoa, baratze txikiak eta kirol instalazioak zeuden. Baina, urte horretako udaberrian, antzinako padura berreskuratu nahian, putzuak handitu zituzten eta inguruak lurrez babestu, hegaztientzako aproposa den gunea sortuz.

Beraz, N-1 errepide nagusia hartuko dugu, Donostiatik Hendaiako norabidean. Irunera iritsitakoan, errepide nagusia utzi eta eskuinetara hartuko dugu Plaiaundiko Parke Ekologikoa jartzen duen seinalearen parean. N-1aren azpitik pasako gara berriz ere eskuinetara hartuaz. Berehala, ezkerretara parkeko parkinga topatuko dugu aurrez aurre. Parkingean autoa utziko dugu eta interpretazio zentzorantz abiatuko gara. Bertan, parkeko bizidunei buruzko informazioa dago. Astero egiten duten erroldan, behatutako espezieak arbel handi batean apuntatzen dituzte jakinaren gainean egon gaitezen zein hegazti topa ditzakegun une horretan. Nahi izanez gero parkeari buruzko bideoa ere ikus daiteke eta teleskopioa ere eskuragarri dago begiradatxo bat botetzeko... eta hainbat eskaintza gehiago. Aurrez abisatuz gero bisita gidatuak ere badaude (943-61-93-89).
Guk, halere, ibilbidearen mapa eskatu eta bideari ekingo diogu. Ibilbide guztian zehar, habitat desberdinak daude. San Lorentzo eta Txoritegi aintzirak marea artekoak dira, hau da, mareen eragina jasaten dute eta ura uhateen bidez erregulatzen da. Aldiz, Itzaberriko urak, ez du inongo uhaterik, itsasoko ura da. Interpretazio zentroaren bi albotara, ur gezako bi laku daude, euri urez beterikoak, ez direnak inoiz guztiz idortzen. Beste bi gune ere badaude. Bata Jaizubia ibaiaren ibai ertza eta bestea aireportu alboko aintzira. Lehorrean berriz, zelaiak eta zuhaitz eta zuhaixka ezberdinez osatutako guneak. Interpretazio zentrotik eskuinetara hartuko dugu ur gezako bi aintziren artetik. Nahiz hegaztiak mementoro alde batetik bestera mugitzen diren, hor dabiltzan basahateak eta kopetazuriak ikusteko leku paregabeak dira bi aintzira hauek. Aurrera jarraituaz, ezkerretara hartuko dugu errugby zelaia inguratuaz. Eskuinetara Itzabarriko hondartza dugu. Oraingoan, prismatikoen laguntza edukiz gero, hobeto moldatuko gara. Itzaberrin, ubarroi handia, lertxuna, kaioak... topatuko ditugu eta ez geldirik, gehienak, hondarretan ezkutatuta dauden zizare, txirla eta karramarroak harrapatu nahian ibiliko dira. Baina lan horretan abilenak hanka eta moko luzeak dituztenak dira, kurlintak eta kuliskak adibidez, aldiz, txirlen maskor gogorra hausten ez dio inork irabaziko itsas mikari.
Behin Itzaberri pasata, aireportua bistan dugula alboko dorre panoramikora igo gaitezke aireportuko aintziran egoten den arrano arrantzalea ikusteko. Badirudi, arrano honek gustuko duela arraina arrantzatu ondoren zuhaitzean jesarri eta lasai asko bere mokadua irenstea. Arrainetan aipagarria da, arrain hiru arantza, Gipuzkoan Txingudin soilik topa genezakeena.
Bidea jarraituz, laster iritsiko gara lehen behatokira. Hemendik aurrera, zeozer ikusteko beharrezkoa da dorre panoramikoak eta behatokiak erabiltzea. Ibilbidea landaretza pantaila (estalki) baten bidez inguratua dago, gure presentziak hegaztiei sortzen dien inpaktu bisuala ekiditeko. Aireportuak, errepideak eta trenak zarata handia ateratzen badute ere, badirudi hegaztiak denborarekin ohitu egiten direla; aldiz guk sortzen diegun kaltea handiagoa da.
Berehala bidegurutze batera helduko gara. Ezkerretara joanez gero, bigarren dorre panoramikora iritsiko gara eta berehala interpretazio zentrora. Aldiz, aurrera jarraitzen badugu, San Lorentzo aintzira inguratuko dugu.
Landaretza aztertzen badugu, lezkadiak ikusiko ditugu edonon. Oso gustuko dute hegaztiek lezka bai babesteko baita habiak egiteko ere. Lezkari arruntak, adibidez, kabia bertan egiten du. Baina badu Plaiaundin bizi den etsai kanpotarra, koipua. Koipua, Hego Ameriketako karraskari bat da, erabat egokitu dena Txingudira eta belarjalea izanik, lezka da bere bazkaririk preziatuena, hegazti askoren kalterako.
Hemengo landaretzak bizirauteko eragozpen handiak jasan behar ditu; gatz kontzentrazio handiak, substratu aldakorra korronteen arabera, itsas mailaren aldaketak...
Gainera, badago bertakoa ez den espezie bat landare autoktonoak kaltetzen dituena. Baccharis halimifoliak gazitasun handia jasateko gai denez, lezkari eta tamarixak ordezkatzen ditu ondorioz, hauetan babestu eta elikatzen diren animaliak kaltetuz. Hauetaz gain zelai ugari dago eta horiek inguratuz zuhaitz eta zuhaixka ezberdinak: zurzuriak, makalak, sahatsak, haltzak, erramuak...
Hurrengo begiratokian, San Lorentzoko aintzira behatu genezake, aproposa mokozabalak lertxunak eta lertxuntxoak behatzeko.
Aipaturiko hegaztiak nahikoa ohikoak dira gure lurraldean, baina noizik behin Txingudin zenbait bitxikeria gertatzen da. Duela gutxi, Itsaso Gorrian, Pertsiar Golkoan edota Mauritanian ohikoa den lertxun mota bat azaldu zen (Egretta gularis). Zisne basati bat ere agertu zen eta iparraldeko espezie hauek oso-oso arraroa da hemen ikustea.
San Lorentzo aintzirari bira eman ondoren, poliki-poliki berriz ere interpretazio zentrora iritsiko gara gure ibilbidea bukatuz