MAKINAK KOIPEZTATU BEHARREAN

  • Bizitza osoan euskaraz ikasi ondoren, urtero milaka eta milaka gaztek ezin ditu Lanbide Heziketa ikasketak euskaraz egin, D ereduaren eskaintza txikiegia baita. Ikasle euskaldunok, gainera, ia gehienetan praktikak gaztelera hutsean egitera behartuak izaten dira.

2002ko irailaren 08an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Emaitza kaskarrenak lortzen zituzten ikasleak ziren orain urte batzuk Lanbide Heziketa ikasten zuten bakarrak. Orduan klaseak gaztelera hutsean eskaintzen ziren, eta euskarak ez zuen lekurik. Baina azken urteotan lan munduak puntako aurrerapen teknologikoak bereganatu ditu, eta enpresek orain, besteak beste, elektronika eta informatika zikloetan trebaturiko gazteak behar dituzte. Bere garrantziaz oharturik, erakunde publikoek Lanbide Heziketa berdiseinatzeko eta diruz laguntzeko zenbait plan abiarazi dituzte.
Hau da, azken urteotan heziketa profesionalak prestijio soziala eskuratu du, baina euskararen erabilera ez da neurri berean hazi Euskal Herriko ikasgela eta tailerretan. LHko Erdi eta Goi Mailako zikloetan euskarazko eskaintza gero eta zabalagoa izan arren, oraindik milaka dira urtero beste ikasketa batzuk hautatzera edo A ereduan izena ematera behartuak diren gazte euskaldunak, hiru administrazioek D eredua behar bezala prestatu ez dutelako. Gutxi dira, beraz, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatzerakoan LHko Erdi Maila euskaraz ikasi ahal dutenak. 2000-2001. ikasturtean, esate baterako, Hegoaldean DBHko gazteen %34'5k euskara hutsean ikasi zuen, baina 2001-2002an Lanbide Heziketako ikasle guztien %10'9k baino ezin izan zituen klaseak euskaraz jaso. Kontuan izan behar da Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat, DBH amaitzen dutenen erdiak LHren aldeko hautua egiten duela. Halaber, Batxilergoa ikasi ondoren ikasleek LHko ikasketei heltzeko aukera berri bat dute, baina hauen egoera ez da gozoagoa, Goi Mailako zikloetan ere D ereduaren eskaintza eskaria baino askoz murritzagoa baita.
Ipar Euskal Herriaren kasua kezkagarria da oso, eskaintza osoa frantsesez baitago, eta gazte euskaldunek ez dute bertan beren ama hizkuntzan ikasteko eskubiderik. Horregatik Seaskak mugak gainditu, eta Lea-Artibai ikastetxearekin hartu-emanak izan ditu bere ikasle batzuk Lekeition LHko ziklo bat ikas dezaten. Hegoaldean egoera hobea da, baina kasu askotan hutsaren hurrengoa. Araban, esate baterako, 2000-2001 ikasturtean DBH eta Batxilergoa, hurrenez hurren, ikasleen %23'9k eta %27'2k euskara hutsean egin arren, hurrengo ikasturtean ikasle horien %1'5k baino ezin izan zuen hizkuntza berean LHko ikastetxeetan trebatu. Eskariaren eta eskaintzaren arteko aldea deigarria da, eta horregatik urtero ehunka gazte arabarren hizkuntza eskubideak urratuak izaten dira. Hala eta guztiz ere, Araba ez da salbuespena; 2001-2002 ikasturtean Bizkaian ikasleen %5'2k soilik ikasi ahal izan zuen bere etorkizuneko lanbidea D ereduan, eta Gipuzkoa itsuen artean begibakarra da (%30). Nafarroan Sanzen Gobernuak ezikusiarena egiten du, eta iturri ofizialek plazaratu zutenez, joan den ikasturtean hezkuntza profesionala ikasi zuten guztiak G ereduan aritu ziren, ikasgai guztiak gaztelera hutsean eskaintzen den ereduan, alegia. Dena den, zenbait irakaslek eta LAB sindikatuak egin azterketen arabera datu horiek faltsuak dira, 2001-2002an Nafarroako ikastetxeetan euskaraz ikasteko aukera izan zelako, nahiz eta aukera oso txikia izan: herrialde osoan 20 gaztek soilik izan zuten D ereduan ikasteko aukera, hots, ikasle nafar guztien %0'37k. Pribilejiatuok Iruñeko Donapea Institutuan Administrazioa eta Finantza ikasketak burutu zituzten. Gainera, beste 104 gaztek Lekaroz-Elizondo eta Berako Toki-Ona ikastetxeetan A+D izeneko ereduan trebatu ziren. Bide batez azaldu, eredu honetan irakasleak azalpenak euskaraz eta gazteleraz eskaintzen dituela. Administrazioak aurreikusi eskaintza euskalduna, beraz, ez da urrundik ere nahikoa. Gainera, Sortzen Nafarroako irakaskuntza publikoko elkarteak egin inkesta baten arabera, hastear den ikasturtean DBH eta Batxilergoa euskara hutsean egin duten 452 gaztek LH ikasketak burutuko dituzte, eta beraz gehiengoak eredu erdaldunera derrigorrez jo beharko du, edo beste ikasketa batzuk aukeratu.
Euskal ikasgela eta tailerretan gure hizkuntzaren erabilera nahiko murritza izan arren, ingelesezko irakasgaiak gero eta gehiago dira. Bizkaiko LHko ikastetxe pribatuak batzen dituen Hetel elkarteko lehendakari Markel Arizmendi eredu eleanitzaren aldekoa da: "Irakasle guztiak euskaldunak izan beharko lirateke, eta ikastetxe bakoitzak tokian tokiko egoera soziolinguistikoaren arabera prestatu beharko luke bere euskarazko eskaintza. Baina gaur egun garrantzi gehien duena eredu eleanitza abiaraztea da".


Oztoporik nagusiena, euskarazko ikasmaterial falta.


Lanbide Heziketaren erraiak ondoen ezagutzen dituzten irakasleen iritziz, euskarazko material gutxi dago, eta hori da normalizazioak duen oztoporik nagusiena. Argitaletxeek balizko erosle gutxi dituzten euskarazko liburuak kaleratzeari ez deritzote errentagarri. Horren harira, D eta B ereduetako ikasleak gutxi izateaz gain, adar edo ikasketa askotan sakabanaturik daude, eta argitaletxeok ez dute Lanbide Heziketaren inguruko testuak publikatzeko ohiturarik. Beraz, EAEn erakunde publikoek erantzukizuna hartu behar izan dute, eta egun Hezkuntza Saila da euskarazko liburuen sorrera gehien sustatzen duena. Izan ere, Sailaren beraren baliabideen bitartez EIMA programaren deialdiek dagoeneko 30 testu sortzen lagundu dute, eta lanok Interneten nahiz paperean ikasleen eskuragai daude. Halaber, IRALE programak zenbait ikastaro aurreikusten du, kasuan kasu, irakasleak alfabetatzeko edo beren euskara maila hobetzeko. Programa honen azken helburua irakasleek beraiek liburuak sortzea litzateke, eta orain arte beste 30 lan inguru ekoitzi dituzte. Gainera, Lanbide ekimenak irakasleek beraiek zehaztutako liburuak euskaratzea du helburu, eta orain bizpahiru urte Hetel-ek eta Ikaslanek (Lanbide Heziketako ikastetxe publikoen elkartea) abiarazi zuten. Elhuyarrek itzulpen lanak bere gain hartzen ditu, eta Bizkaiko eta Gipuzkoako Foru Aldundiek ekimena diruz laguntzen dute.
Dena den, joan den apirilean LABek "Lanbide Heziketa eta lan mundua euskaraz" lelopean antolatu jardunaldietan parte hartu zuten jakitunen hitzetan, Eusko Jaurlaritzak ia ez ditu LHko ikastetxeetan bere ekimenak ezagutzera ematen, eta ikasle nahiz irakasleek gutxitan dute horien berri. Bide batez, EIMA programak sortutako ikasmateriala www.elhuyar.com webgunean ikusgai dagoela aditzera eman zuten parte-hartzaileek, eta Lanbide ekimenekoak, berriz, www.hetel.org helbidean. Dena den, instituzio publikoak ez dira euskarazko testuen sortzaile bakarrak, zenbait irakaslek beren kabuz materiala euskaratu baitute, batez ere ordezko irakasleek. Ildo horretan, irakasleok dira nagusiki ikasmateriala euskaratzeko ardura dutenak, nahiz eta lan baldintza kaskarretan lan egin. Badirudi, beraz, ordezkoen lan egoera hobetzeak testu euskaldun gehiago sortzea ahalbidetuko lukeela.
Ildo horretan, LAB irakaskuntzako nazio komiteko partaide Jose Luis Fernandez Maureren iritziz, "Eusko Jaurlaritzak euskararen egoera normala balitz bezala hartzen ditu erabakiak. Gainera, beti errentagarritasunari begiratzen dio, baina guk behin eta berriz esan diogu hezkuntza ez dela dirua lortzeko alorra, gauza garrantzitsuagoak jokoan baitaude".


Praktikak euskaraz egin ahal izatea, zorte kontua.

Hiru hilabetean behin egin behar dituzten azterketez gain, LHko Erdi nahiz Goi zikloetako ikasleek praktikak ikastetxeen inguruko enpresetan burutu behar dituzte, baita ia beti gaztelera hutsean burutu ere. Gipuzkoari dagokionez, oraino ikastetxeek eta enpresek ez dute euskararen inguruan inolako hitzarmenik sinatu. Ikaslan elkarteak Gipuzkoako 25 ikastetxe profesional batzen ditu, eta bertako kide Estanis Osinalderen hitzetan, "gure herrialdean LHren eta lan munduaren arteko harremana nahiko estua da, baina euskarari dagokionez, eten handia dago, enpresa euskaldun gutxi dagoelako. Ikaslan ikasle euskaldunek praktikak inguru euskaldun batean egin ditzaten saiatzen da, baina gehienetan enpresaren aldetik ahozko hitzarmen bat baino ez dugu lortzen".
Ildo horretan, LABeko kide Fernandez Maurek euskarazko hezkuntza ereduak indartzen jarraitzea ezinbestekotzat jotzen du, eta lan harremanak euskalduntze bidean LH "sektore estrategikoa" dela azpimarratu: "Zentzurik al du enpresetan euskalduntzeko planak garatzea, etorkizunean bertan arituko diren gazteek euskaraz ikasteko eta praktikak egiteko aukerarik ez duten bitartean? Administrazioak erdaldunak gutxiengo diren klaseetan gaztelera nagusitu dadin presionatu beharrean, euskara positiboki diskriminatu beharko luke". Ildo horretan, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak oraino ez du Lanbide Heziketan euskara arautuko lukeen plangintzarik abiarazi, baina ikastetxeek eta sindikatu abertzaleetako kideek legeriaren beharra azpimarratu dute behin eta berriz. Beraien iritziz, Euskal Herri osoa hartuko lukeen planak, lehenbizi, publikoarekiko harremanak dituzten lanbideen ikasketak (besteak beste, Administrazioa eta Osasungintza) euskaldundu beharko lituzke, eta eskualde eta adar guztietan euskara bermatu. Praktikei dagokienez, euskara planak abian dituzten enpresei lehentasuna eman beharko litzaiekela adierazi dute.


Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude