Berlindik Munichera


2002ko irailaren 08an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Ez da sarri gertatzen zapalkuntza jasaten dutenak zapaltzaileei aurpegia eman eta garaile irtetea. Horregatik du, beharbada, halako itzal luzea haien lorpen sonatu orok herri oroimenean. Aldeko eta kontrako iritziak jasoko dituzte, baina berea ez da segituan ahaztuko. Horrelako zer edo zer gertatu zen 1972ko Olinpiar jokoetan Rhodesiaren parte hartzea galeraztea lortu zuten kirolari beltzen garaipenarekin. Izan ere, Afrika bolborategi bat da aspalditik, eta halakoxea zen garai hartan ere. Angola, Mozanbike eta Ginea Bissau portugaldarren aurka ari ziren irmoki, eta era berean gauzak pil-pilean zeuden europarren kolonialismotik "askatutako" Sudan, Uganda, Burundi, Afrika Erdiko Errepublika eta Txad bezalako hamaika herritan. Municheko Olinpiar jokoetan gertatuak bazter guztietan izan zuen oihartzuna, eta guztiz normala zen bezala, ZERUKO ARGIAk ere gai hari eskaini zion bere editoriala, "Berlindik Munichera" zeritzan gogoeta.


ZURIEN MESPREZUPEAN

Hitlerren garaietara atzera eginez ekiten zion bereari. «1936ko uda beroan Owens beltzak Berlingo Olinpiadetan urrezko medailla irabazi izan zuenean, beltz bati eskua ez emateagatik, gizon ttiki bat bere leku berezitik altxa, jira eta estadiotik irten egin zan. 1936ko uda beroan, atletek eskua altxatuz agurtzen zutenean, bazan esku-altxatze aren esan nahiaz zalantzarik, faxistek ere horrelatsu egiten bait zuten beren agurra. 1936ko uda beroan, Olinpiada guziko jai ofizialik aundiena, Alemaniako ejerzitoak atletei eskeini ziena izan zen. An, gerrako ministro zen Von Blomberg mariskala, an ejerzitoko buru zen Fritsche jenerala, an itsas indarren buru zen Raeder almirantea, an Goering jenerala, an Von Ribbentrop ordezkaria eta nazio sozialismoaren zenbait buruzagi gehiago».
Honaino gogoarekin eginiko ibilera historikoa. Eta jarraian, garaiko komunikabideek zabaldutako mezuari zihoakion eztenkada: «Politika an zegoen bizi-bizi, kirolen erdian».
Izan ere, politika eta kirola nahastearen aurka azalduak ziren komunikabide «ireki» haiek. Baina...
«Berlindik Munichera, egutegian, ogeita hamasei urtetako tartea besterik ez badago ere, bi Olinpiaden artean zulo ikaragarria dago. Ogeita hamasei urte oiek gizaldiz eta mendez aldatu gaituzte gauza askotan. Odol asko isuri da, malkoak erruz isuri dira aurpegietan behera eta munduak -ez mundu guziak- egur azpian ikasi du gizonari zor zaion itzala. Ez mundu guziak oraindik, ordea. 1936ko mentalidade asko dago oraindik zerupean.
Orain zazpi urte, Iam Smith-en rejimena Londrestik eten egin zan. Mexicon ez zan bere atletentzat lekurik izan, baina denborak gauza danak konpontzen dituelako esperantzan, Municheko ateak irekiagoak azaltzen zitzaizkien. Joan zen urtean Olinpiar Batzordeak (CIO) Luxenburgon egin zuen batzarrean ireki ziren ate aiek: Rodesiarrek Bretaina Aundiko ikurpean azaldu nahi bazuen, onartuak izango ziren. Horrela, Rodesiako atletak, pasaporterik gabe, olinpiar txartel utsarekin eldu ziren Munichera (txartel ori, ain zuzen, Sortaldeko Alemaniak sortu zuen, bere atletak Bonn-eko ezaugarririk ez bait zuen lortzen)».
Eta zer esan nahi zuen horrek guztiak? Komunikabideek atleta beltzei aurpegiratzen zietena, hau da, kirola eta politika nahastu izana, ez zela beraiei bakarrik muga zitekeen gorabehera, antza. «Politika berriz ere. Gauzak bakean irtengo baziren, burua berotu behar. Londresko agintariei sortu zitzaien lehenbizi zalantza. Zer gerta ote zitekeen horrelako jokoari jarraituz? Afrikar guziek onartuko ote zuten neurri zabal au? Washingtongoak ere berehala konturatu ziren beltzen nahigabeaz. Eta zuriei ez zaie komeni beltz guziak elkartzerik...».


POLITIKA, POLITIKA ETA POLITIKA

Eta bazen gehiagorik, hala ere. «Nixon eta Brandt, auteskunde bezperatan, nolaz jarriko beltzen aurka?».
Gauzak horrela, Munichen gertatutakoa aztertzeari ekiten zion.
«Abuztuaren amaikan rodesiar 44 atleta eldu ziren Alemaniara. Urak gero eta aundiago. Rodesiarrak an badira, bera ez doala Olinpiadara, dio Etiopiak. Tanzaniak, Sierra Leonak, Kenyak eta beste 25 errik beste orrenbeste adierazten dute berehalaxe. Abuztuaren 19an, Kemt-en, amerikar atleta beltzek Afrikakoekin bat egiten dute».
Zein ote beltzen arteko batasun horren ondorioa? Bada, editorialgileak azaltzen zuena: «Beltz guztiek ez joateaz, Munich jaio baiño lehen gorputz da». Olinpiaden antolatzaileek zerbait egin behar «eta auteskundeetara jotzen da illaren 22an». Eta hara hor hauteskunde haien emaitza: «Beltzen zapaltzaille eta lapur dan gobernu baten jendeak ez dauka giza-emakume zuzenen artean azaltzerik».
Hortik aurrera, hausnarketa egitea baino ez zitzaion editorialgileari geratzen. Eta baita egin ere! «Olinpiadak politizatu egin omen dira. Atzo goizeko berria! Munduko erri zapaldu guziei Olinpiedetara euren ikurpean joateko aukerarik emango balie, orduan bai, ederra, politika!»

Valeriano Urrutikoetxea S.A.
Valeriano Urrutikoetxea S.A. (Erri-lanak eta Etxegintzak).
Zurak-zerratoki. Atx-arrizko arrobiak, ta igeltsuz lendik egiñiko "Bellrock" alb-ormak. Beroz naslikezko moltsotuta zoladurak.
Galdakao.Urrutizkiñak: 76.01.88 - 76.75.43

Restaurante Andra-Mari
Iragarkia, 1972-IX-10
Beren izeneko Aberriko Oroigalluen aldamenian. Ikuspen ikusgarriak bertatik alderdi guztietara. Mai berezia. Elejalde. Urrut: 76.00.05 Galdakao

«Xenpelar» bertso-paperen sariketa
Epailearen erabakia: «Donostian bildu dira 1972 urteko Xenpelar sariak banatzeko Euskaltzaindiak izendatu dituen erabakitzaileak eta honela egin dute: Lehen saria: «Sortetxeari». Egilea: Xalbador. Bigarrena: «Zar-saridun batek esana». Egilea: Joxe Ayerbe. Irugarrena: «Deabruren bat badago beti gertu zirikatzeko». Egilea: I. Olea.

Donostian, 1972-VIII-27.
Bildurik firmatu dutenak: Alfonso Irigoyen, Juan Mari Lekuona, Fermin Artola, Michel Itzaina. Ezin etorria adierazi du Mariano Izetak eta Juan Garmendia kanpoan gertatu da.
Oharrak: 1) Sariketa hau Euskaltzaindiaren ardurapean eratu da, Donostiako Turismo Etxearen diru laguntzarekin.
2) Sariak 12.000, 8.000 eta 5.000 pezetakoak dira.
3) Sariak Donostiako Euskal Festetan banatuko dira
(1972-IX-10)

Juantxo-Txiki, pertsona serioa
Leengo egunean bost urte bete berriak zituen Juantxo-Txikiri, «Aizu, Txiki...», esan nion. «Ni ez naiz Txiki. Txikia nire anaia da. Ni aundia naiz», erantzun zidan. Benetan txikia da Juantxo eta iñoren aginpean egotea bearrezkoa zaio; baiña bere burua aundi ikusi nai du. Aundi izatea nai. Ta bidean dijoa. Jainkoak berberak jarri zuan, sortzetik, bide orretan. Aundi izateko gogoa, umerik txikienean ere, agertzen da tarteka-tarteka. Aundi izatea, norbere buruaren jabe izatea da, pertsona izatea. Ortarako jaio da Juantxo-Txiki. (...) Gaurko umea, biarko gizona. Gizon bezela tratatu zazu gaurko ume ori. Bestela errudun ikusten zaitu askotan, eta Juantxo gizon egingo danean, zure erruak gogoan izango ditu oraindik. Ez umeari egindako erruak bezela, gizonari egindakoak baizik. Umeari egin zenion okerra atzo, baiña Juantxo gizonak berari, gaurko gizonari, eginda bezela gogoratuko ditu. Orra korapillo gaitza. Prolema latza. Juantxo-Txiki ez da gizon: alaz ere, gizon bezela trata zazu. (1972-IX-10)


Azkenak
2025-07-23 | Iñaki Lasa Nuin
Gizakia kosmosa da

Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.

Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]


2025-07-23 | Josu Jimenez Maia
Marokoren estrategia zahar-berritua

"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.

Kezka, ezinegona eta... [+]


Txorimaloei mokoka

Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.

Miope bezain itsu,... [+]


2025-07-23 | Patxi Saez Beloki
Euskara gara

Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.

Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]


Jaurlaritzako Osasun Sailak lantaldea berregituratu du, “arreta modernizatzeko eta kalitatezko zerbitzu publikoa ziurtatzeko”

Kargua hartu eta urtebetera, Alberto Martínez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak lantaldean aldaketa batzuk egin dituela iragarri du, "etorkizuneko osasun sistema publikoaren eraldaketari" ekiteko: besteak beste, Gontzal Tamayo Medel sailburuorde berria... [+]


Euskal gastronomia tradizionalaren Ja(ki)tea sariak banatu dituzte, “balioez beteta” eta erakundeak interpelatuta

Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]


Europako Batasuneko herrialde gehienek bat egiten dute migratzaileak deportatzeko neurriak gogortzearekin

Migratzaileak deportatzeko neurriez mintzatzeko, EB Europako Batasuna osatzen duten 27 estatuetako Barne eta Migrazio ministroak bildu dira asteartean, Kopenhagen. Ondorioztatu dute EBko herrialde gehienek babesten dutela etorkinak deportatzeko neurriak gogortzea... [+]


Iruñeko polizia-etxean hil zen Ndiayeren omenezko plaka kendu dutela salatu dute

“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]


Jaurlaritzak 606.000 esleipen publiko ikuskatu ditu, eta ez du Servinabarri lotutako bat bera ere aurkitu

Cerdán auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresarekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urteetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]


Enborrik zulatzen ez duen okila

Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]


Martxa eta burujabetzak

Madalenetan murgilduta gaudela irakurriko duzue askok artikulu hau, bestela ere pentsatu gure etorkizuneko egunerokoan, jai giro herrikoiak aurrez irudikatzen duen herria baita urte osorako desio dugun herri eredua, deskantsu pixka bat gehiagorekin, noski. Badira urte batzuk... [+]


Zigiluen artean elkar ulertu, alternatibak eraikitzeko

Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]


2025-07-23 | Jakoba Errekondo
Sagastien joeraren hipotesia

Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]


2025-07-23 | Garazi Zabaleta
Aukera Natura
Kuartangoko lursaileko paisaia eraldatzen

Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]


Eguneraketa berriak daude