«PPkoek euskara ikastea da lortu behar dena»
aurre egingo dieten hedabide independenteak
San Cristobalen armarria oso berezia da: armarrietako lema edo hitzak normalean latinez edo gazteleraz idatzita egoten dira. Gure armarria euskarazkoa da: "Garean gareana legez" dio.
Zaragozan bizitza erdia pasata, nola gorde duzu euskara?
Zaragozan zeundela nola eusten zenion euskarari?
Euskal asteak antolatzen genituen 60ko hamarkadan. Zaragozako unibertsitatean 1.500 euskal ikasle baitzeuden. Bereziki medikuntza eta albaitaritza ikastera joaten ziren. Xabier Leteren kantaldia, kooperatibei buruzko hitzaldiak, denetik izaten zen.
Zaragozako unibertsitatean Espainia osoko lehen euskara klaseak sortu nituen 1956an. 30en bat ikaslek ematen zuen izena.
Zaragozako toponimia ere aztertu genuen, euskararen aztarnak bilatzeko. Aragoien euskaraz normal normal hitz egiten baitzen garai batean. Toponimian, laneko tresnerian eta etxeko kontuetan oraindik geratzen da euskararen arrastorik, baina ezer gutxi. Aragoien bertako hizkuntza ere badago, baina egun 10.000 pertsonak besterik ez daki aragoiera hitz egiten.
Gerra garaiak non harrapatu zintuen?
«Markesenekoak» omen zarete...
Orduko Usurbilen jendeak ez zuen eskola handiegirik. Zuen etxean idatzizko kultura gehiago zegoen?
Garai hartan markesak eta baserritarrak ezberdin bizi al zineten?
Gure herriak berdintasunaren bidean sartu ziren. Zer dira gaur egun titulu horiek? Erlikiak. Etxe hau gotikoa da, koadro hau inpresionista da... Balio historiko bat ematen zaie, baina rolak ezabatuta daude.
Gerra ostean nola moldatu zineten euskararen alde egiteko?
Baina 1955ean gauzak zerbait aldatu ziren, diktaduratik "diktablanda"ra pasatu ginen. Zerbait errazago egin zitezkeen gauzak. Euskaltzaindia isilpean zegoen, baina pixkanaka mugitzen hasi ginen. Ekonomia ere pixka bat suspertu zen, eta jateko zerbait iristen zitzaigun sikiera. Orduan ezagutu nuen Koldo Mitxelena, 1952 inguruan, kartzelatik atera berri. Gipuzkoako Aldundiko liburutegian geratzen ginen elkarrekin hitz egiteko, edo bilerak egiteko. Euskarazko lehen hitzaldiak antolatu genituen, Julio de Urkijo seminarioarekin. Jende oso ezberdinak ematen zituen hitzaldiak, berdin tabernari batek edo toreroak... Bakoitzak bere euskara erabiltzen zuen, eta kito. Garrantzitsuena euskaraz hitz egitea zen. Nire euskara ere ez da oso ona, baina esan nahi dudana esateko moldatzen naiz. Konplexu denak alde batera utzita, hizkuntzak erabiltzeko dira.
Gasteizen arte garaikidea erakusteko museo berria duzue. Zu hasi zinen orain urte asko museo horren beharra aldarrikatzen...
Oso museo garrantzitsua da eta badu bere berezitasuna. Gehienetan horrelako museoak arte lan bildumarik gabe sortzen dira, eraikin hutsak egiten da. Baina guk proiektuarekin batera hasi genuen arte lanen bilduma, eta gaur egun 1.600 obra ditu. Oso garai eta estilo ezberdinetako artisten lanak ditugu bilduta, Picasso, Miro, Txillida...
Nola ikusten duzu euskara?
Askotan euskaldun zaharrek ez dituzte Euskal Telebistako programak ulertzen. Zapping egiten dute eta beste kate batera doaz, gaztelera hobeto ulertzen dutelako bere hizkuntza baino. Hori nolabait konpondu egin behar da.
Kanpoko hizkuntzen hainbesteko eraginekin eta gero eta sen gutxiagorekin, etorkizunean hitz egingo den euskara, euskara izango al da?
Ikastolatik kalera aldatzen da euskararen egoera...
Hizkuntzak ez du, beraz, zer ikusirik ideologiekin?
Nola ikusten du markesenekoak Trebiñoko konterriaren kontua?
Trebiñoko konteak ez du kontu horietan sartu nahi. Arazoa Burgoskoekin dugu, gaur egun Trebiño beraiena baita, eta ez daude uzteko prest. Guk ez dugu Trebiño aldarrikatzen poltsikoa aberasteko, ez dugu uste bertan petrolio putzurik dagoenik. Baina Trebiño gure zilborrean bertan dago! Eta bertako biztanleentzat egoki edo lojikoagoa da. Ez dut inor ezagutzen Araban horren aurka dagoenik.
Usurbili buruzko tesian lanbide mistoak deskribatu zenituen. Zer dira lanbide mistoak?
Egun ez da horrela, jende gehiena hirian jaio baita. Hiri denak dira zentzu horretan berdinak, ez da herri txikiek duten nortasun hori hartzen. Gaur egun esplikatu egin behar zaie umeei arraultzak oiloek nola jartzen dituzten, bestela ez dute bizitza osoan ezagutuko.
Nolakoa da Arabako nekazarien egoera?
Baina salbuespen pozgarri hori ezik, Arabako nekazarien egoera oso larria da. Inork ez du baserrian geratu nahi, eta gazteak hirira inguratzen dira. Egungo makinei esker, hamar baserritarren lana bakarrak egiten du, eta hobeto gainera. Kolektibo hori pobretu egin da, jende gutxiago baitago
- Arabako Foru Aldundiko kultur diputatu: Zaragozan kultur zuzendaria izan zen 1987-1993 artean. Arabako kultur diputatu independentea (PP alderdia ordezkatuz) da 1999tik.
- Euskaltzain urgazlea 1976tik.
- Ikasketak: Filosofia eta letratan lizentziatua. Mariland eskolan aritu zen, Espainiako hizkuntza eta kultura ikasten, 1958tik 1964 bitartean. Alemaniara ere joan zen ikastera.
- Tesia: Usurbilgo geografia eta historiari buruz egin zuen eta «Usurbil, un municipio del extrarradio de San Sebastian» izenarekin argitaratu zen.
- Irakasle: Zaragozako unibertsitatean Geografia klaseak eman zituen 3 urtez.
ezizenaz markes,
euskararen maitale
zeure borondatez.
Egindako bideaz
harro egon zaitez,
noiznahi, nonahi "garean
gareana legez",
garbi utzi dezagun
garean edo ez.
Herriko Etxeak elikadura burujabetzaren aldeko urrats handia egingo du 380 metro koadroko azpiegitura berriarekin. Sukaldeak haur eta adinekoentzako janari osasungarria eskainiko du, tokiko produktuekin eta tokiko laborantza indartuko du.
“Mapak ez dira erreminta hutsa, sinboloak dira, eta mapa zuzentzea Afrikari buruzko narratiba globala zuzentzea ere bada; duintasun kontua da”. Afrikako Batasunak eskatu du munduan oraindik erabilienetakoa den mapa distortsionatua alboratzeko.
Wallball txapelketa abuztuaren 27tik 30era jokatuko dute. Euskal Herritik aparte Argentina, Belgika, Erresuma Batua, Valentzia, Herbehereak eta Puerto Rico herrialdeek hartuko dute parte.
"Gehiengoa lortzen badugu, gobernua berretsiko dute; bestela, erori egingo da", adierazi du Frantziako lehen ministroak. LFI Frantzia Intsumisoak, Frantziako Alderdi Komunistak, ekologistek, Alderdi Sozialistak eta RN Batasun Nazionalak, ordea, dagoeneko jakinarazi dute... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Espainiako Orkestra Nazionala.
Zuzendaria: David Afkham.
Egitaraua: Wagnerren ‘Der Ring ohne Worte’ (Lorin Maazelen moldaketa). Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren 22a.
---------------------------
Oraingo... [+]
Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean bost kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak.
639 'minipisu' ari dira eraikitzen Barakaldon, BEC erakustazokaren aldamenean. Udal ordenantzak aginduta, hotel erabilera eman behar zaio espazio horri, baina "alokairu malgua" dela dio Be Casa-k. Egun batzuetako alokairuetatik hasi eta "hilabete batzuetarako... [+]
Candela emakumeen elkarteak eta PSNk eskatu dute argazkia kentzea eta udalak argitaratutako materialetan kontrol handiagoa egotea, ez egoteko estereotipo sexistarik.
Poliziak Palestine Action ekintzaileen taldea babestea leporatzen dio, Erresuma Batuko Gobernuak uztailean erakunde terrorista izendatu zuena. Bizpahiru orduz atxilo egon ondoren aske geratu da, baina epailearen aurrean deklaratu beharko du irailaren 18an.
IFOP institutuak eginiko ikerketa ezaguratarazi du Eskualde eta Herri Solidarioen Federazioak Korsikan, eta ondorioztatu dute Frantziako Estatuan biztanleen erdiak nahiko lukeela bere eskualdeak autonomia handiagoa izatea.
Bost sexologoren formazioa jasoko dute Nafarroako hamabi ikastetxetako irakasleek: sexualitatea ikasleekin lantzeko edukiak eta proposamen pedagogikoak eskainiko dizkiete. Skolae programaren segida izango da, nolabait.
Global Sumud Flotillak deituta, dozenaka ontzi itsasoz ahaleginduko dira Israelek ezarritako blokeoa hausten. Ekimenera mundu osoko aktibistak batu dira, tartean lau euskal herritar. Deialdiari babesa adierazteko, Gazarako Mugimendu Globaleko Euskal Herriko delegazioak hainbat... [+]
Logikoena zen, uztailaren 26ko lehen zaplazteko argiaren ondoren. Baina abuztuaren 23ko bigarrenak ihesbide politiko ia guztiak itxi dizkio Lairen gobernu taiwandarrari. “Gogorarazpen bozketan” beren hautetsi-tasuna gal zezaketen oposizioko Kuomintageko zazpi... [+]
Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]
Jeffrey Kruse buru zen Defentsa Departamentuko inteligentzia zerbitzuek eginiko txosten baten arabera, AEBek Irango gune nuklearrei eginiko erasoek ez zuten Teheranen gaitasun nuklearra "guztiz suntsitu", bizpahiru hilabetez atzeratu baizik. Trumpek, ordea, adierazi zuen... [+]