Arratia-Nerbioi eskualdearen barne dagoen 33,6 metro koadroko Bizkaiko irla zabal hau ia osotasunean Arabak inguratzen du, haatik hegoaldean Burgosekin egiten du muga. 297 metrotan kokatuta dago itsasoaren galgaren gain, Tologorriko gaina (1.066 metro) punturik garaiena izanik.
Urduña inguratzen duten mendietan bortizki jaio ondoren, Nerbioi ibaiak bustiko ditu bailara lasai honetako lurrak eta 4.000 biztanletako hiria igaro ondoren, Kantauri itsaso alderako bidea jarraituko du. "Hiriaz" aparte, Urduñako udalerria Ruzabal izeneko batzarrean bildutako herriskek osatzen dute: Belandia, Mendeika, Lendoño Goikoa eta Lendoño Behekoa.
Urduñara errepidez iristeko bi bide nagusiak jarrai daitezke: bata, Bizkaitik datorren A-68 autopista, Laudio aldera atereaz eta Amurriotik jarraituz Urduñaraino; bestea, Gasteiztik datorren 622. autobidea hartuta, Murgia eta Izarra ondotik pasatuz, Urduña aldera joz.

gotoHiririk ez zegoen aro urrun eta ilun haietan Urduñako lurretan bizi zirenek aztarna ugari utzi dizkigute: Cueva Llana izeneko kobazuloan agertutako zeramika, Campas de la Chozako trikuharria edo Zedelikako Burdin Aroko herrixka esaterako. Geroago erromatarrak iritsi ziren, bertan geldituz ere, Aloriako aztarnategiak erakusten digun bezala. Garai hartan hasiko zen Urduña itsasalderako pasabide bezala garrantzia hartzen.
Urduña Gaztelako erregeen kokagune bezala sartuko da historian eta geroago, IX. eta X. mendeetan, erresuma asturiar eta nafarraren eraginaren menpe azaltzen da. Baina batez ere XIII. mendea erabakigarria izan zen Urduñarentzat, mende hartan gailentzen hasten baita, igarogune estrategiko hau bereganatzeko Gaztelako erregeen eta Bizkaiko jaunen arteko leia eta borroka hasten direlarik halaber.
Garbi esan beharra dago mendetan zehar urduñarrek harro aldarrikatu dutela bizkaitar izaera, historia osoan temati defendituko dutena. Urduña bestalde, Europa iparralderantz zihoan Gaztelan ekoiztutako artilearen komertzio barruan derrigorrezko igarobidea bilakatzen da, sistema horretan garrantzia handia hartuz.
Hau dela eta, Antxo IVa Zangarrak hiriaren forua eta zerga pribilegioa berretsi zizkion, Urduña eta Bizkaia etorkizunean banaezinak izateko asmoz. Halaber, lehendabiziko aldiz Euskal Herrian, feria antolatzeko eskubidea eman zion Urduñari.
Mendetan Gaztelako koroa eta Bizkaiko laurerriaren arteko istiluak ohikoak izan baziren ere, 1350etik aurrera erregetzaren ahulezia nabarmena gertatu zen eta testuinguru hartaz baliatuz Aialako jaunek Urduña bereganatzeko asmoa agerian utzi zuten. Arabako jaun hauek sortutako lehiek, istiluek eta borrokek bi mende iraun zuten, XIV. eta XV. mendetan zehar, hain zuzen ere. Denbora honetan guztian Urduña hiru erakundeen (Gaztelako koroa, Bizkaiko laurerria eta Aialako jaurerria) artean aldika banatua izango da, XV. mendearen bukaeran bizkaitartasuna irabazten duen arte. Geroztik ere hiri gisa bezala aipatuta agertuko da idazkietan.
Geroago, Aialako jaunak komuneroen matxinadetan garaituta suertatu ondoren, urduñarrek hiriko gaztelua erosiko diote Gaztelako koroari. Jarraian birrindu eta ondatu zuten, Aialako jaunek gaztelua berriro balia ez zezaten herritarren kontra.
Ordura arte Urduñak bereganatuta zeuzkan "Gaisteizko Foruaz Hiria", "Errege Forua", "Bizkaiko Ganbara" eta hiriaren tituluak.
Komertzio eta ekonomia arloan Urduñarentzat oso garrantzitsua izango da XVI. mendea, Gaztelako koroak Europako iparraldearekiko harremanak areagotuko baititu. Dena den, mende honetan ere hiria erreko da.
Hurrengo mendeak Urduñarentzat urrezko garaiak izango dira. Burgosetik zetorren bidea hobetu zuten eta ondoren, Aduana berria eraiki zuten, 1786an. Hala ere, Aduana eraikinaren oparotasuna ez da oso luzea izango, 1841ean aduanak kostaldera eraman baitzituzten, hiriaren gainbehera eraginez.

Has dezagun bada "Monumentu Multzo" izendapenaz sailkatutako Kultura Ondasuna deklaratu zen hirigune historikoaren bisitaldia, hiriaren erdigunea den Foru Plaza zabaletik abiatuta.
Plaza jendetsu eta animatu honek bisitaldi lasaia merezi duten hainbat eraikin eta txoko biltzen ditu. Lehenengo ikustaldian Aduana nabarmentzen da, 1782. urtean altxatzen hasi zen eraikin paregabea, neoklasiko estilo garbian. Bilboko portuaren eta Gaztelaren arteko komertzioaren joan-etorria kontrolatzeko asmoz eraikita, oso bizitza murritza izan zuen, 1841. urtean aduanak kostaldera eraman izanak gainbehera ekarri baitzion. Independentzia gerlatik kaltetu xamar atera zen ere, koartela bilakatu baitzuten.
Plazaren bestaldean Udaletxea kokatzen da, Erdi Aroko dorrez apainduta eta alboan antzinako harresiaren zatia duela. Udalaren aurrean, XVII. mendean eraiki zen Diaz Pimientaren jauregia. Plazaren alde berean, errenazentista estilokoa den Mimenza jauregia ederretsi dezakegu. Eta Plazaren inguruko etxeetan arkupe dotoreak, behialako garapen ekonomikoaren erakusgarri direnak. Plazaren bestaldean, jesuitek eraiki zuten Familia Sakratuaren eliza.
Plazatik atereaz, Udalaren atzealdera doan kaletik Jasokunde Andra Mariaren parrokira iritsiko gara. XIV eta XV. mende bitartean eraikita gotiko estiloan, hirian dagoen parrokia bakarra eta nagusia da. Eraikin itzela, gurutzea latino itxuraduna da eta kanpotik ikusita gotorlekuaren lekuaren antza hartzen du, hain zuzen tenplu hau hiriaren defentsarako zati garrantzitsua baita. Haren ondoan hoberen mantendu den harresiaren zatia luzatzen da.
Inguruan badira beste monumentu interesgarriak, esaterako Ortes de Velascoren jauregia, "Del Buen Suceso" ermita eta Santa Klara komentua, zezen plaza ahaztu gabe. Hiritik apur bat kanpora Urduñako Andra Mariaren santutegia aurkitzen dugu, La Antigua bezala ezaguna. 1782. urtean eraiki zen eta monumentu modernoen artean landuena da dudarik gabe.
Bukatzeko, Txarlazoko tontorrean, hormigoi armatuzko 25 metro altuerako monumentua begibistan dago bailarako edozein tokitik. Monumentu erraldoi hau jesuitek eraiki zuten 1904. urtean, Antzinako Amabirjina irudikatu nahian. Barruan, eskailera kiribildu batek gaineko gela eta balkoira eramango gaitu, bertatik bailara osoa menperatuz.
Historia aberatsa eta monumentu oparoez gain, Urduñak ederki zaindutako naturan girotutako jarduerak egiteko parada eskaintzen digu, ausartenentzat ere bai.
Ezagunak dira Urduña inguruko mendietarako txangoak, guztiz interesgarri eta zailtasun gabeko ibilbideak. Tontorrik bereiztuenak Txarlazo, Txolope eta Tologorri dira. La Antiguatik sortzen den bideak Txarlazora eramango gaitu 3 ordutako martxan eta bide berberetik Txolopera irits gaitezke, Goldetxoko lepoan iparralderantz desbideratuz gero. Lendoño Goikoa auzotik Tologorri edo Iturrigorri ere deitutako tontor lirainera igo gaitezke ibilbide gogor eta ikusgarrian. Tertangako auzotik izen bereko harrizko zirko zoragarria kontenpla daiteke, baita eskalada adituen artean hain famatua den "fraile burua"ren aurpegia hurbildik ikustera animatu ere. Gogoratu, nahiz eta Arabako lurretan egon, Urduñatik hurbil Nerbioiren sorburua bisita daitekeela.
Mendi ibilaldiez aparte, Salbada mendizerra perretxikotara joateko gune aparta da edota beste jarduera askoz sofistikatuagoak egiteko ere, motore gabeko hegaldia, delta hegala, parapentea edo espeleologia kasu.
Hiriaren inguru hurbilak zeharkatzen dituzten pistak oso aproposak dira mendi bizikletaz edo korrika eginez trenpu onean jartzeko eta paseo lasaiagoak nahi dituztenentzat, Nerbioi ibaiaren soinu lasaiaz gozatzeko gonbitea luzatzen digu ibaiaren albotik doan bidexkak.
Urduña inguruan ere hainbat atsedenlekutan naturan girotutako une lasaiak igaro ditzakezue. Hiritik kilometro batera Lendoño aldera Fuente de la Tetaren atsedenlekua topatzen dugu, aterpetxearen ondoan. Bide beretik eta apur bat aurrerago Alto de las Campasekoak edateko ura, mahaiak eta erre tokiak prest dauzka zelai gain eder horretan bazkari gogangarriak egin ahal izateko. Atsedenleku honetan gainera Campas de la Chozako trikuharria kokatzen da eta bide honetatik Ruzabal Batza osatzen duten nekazal herrixka guztiz xarmangarriak bisita daitezke.
Urduñako portua igoz kilometro bat ezkerretara Nerbioiren urjauzitik hurbil gelditzen da Santiagomendiko atsedenlekua. Baita hiritik gertu beste bi ere: Arbietokoa eta La Muerakoa.
Azken hau osatuena da, bertan aurkituko baituzue igeritan aritzeko bailara osoko lekurik aproposena: 50 metroko igerileku olinpikoa, 25 metroko beste bat eta umeentzako igeritoki txikiarekin igerilarien paradisua bihurtzen da. Saskibaloi, futbito edo teniseko pistetan aritutako guztiak indarberri daitezke ondoko jatetxe eta tabernan. Gainera, zerbitzu hauen guztien ondoan kanpalekua egokitu dute. Eskaintza zabala izateaz aparte La Muerak bitxikeri bat gordetzen du: atsedenlekuan topatuko duzuen ur gaziko iturria.

Iragan distiratsua luzitzen duen hiri honek ez du historian geldirik geratu nahi eta iniziatiba errekuperatzeko asmoz, plan estrategiko garrantzitsu eta handiari ekin dio, iraganaz harro baina etorkizunaren aurrean sendo.
Hiria suspertzeko plan estrategikoak hiru ardatz nagusi ditu, turismo, industria eta nekazaritza arloetan, mementoz garatuena lehendabizikoa izanik.
Hasteko, udaletxeak kasko historikoaren berreskurapen lanak abian jarri ditu, Urduñako ondare historikoa zaintzeko asmoz eta aurrerantzean edertasun osoz ager dadin.
Bigarren pausoa, hemen aipatu dugun "Hiria eta memoria" erakusketa izan da eta aurrera begira, turismo gidak argitaratuko ditu Urduñaren eskaintza osoa biltzeko eta bisitariei aurkezteko.
Baina planaren proiektu izarra eta Urduñari bultzada emango diona, Aduanaren eraldaketa izango da, 18 hilabeteko lanen ondoren ur gazidun bainuetxean bilakatuko baita. Birmoldaketa behin bukatuta, bainuetxearen berezko zerbitzuez gain, 45 logela eta 800 lagunentzako jatetxea eskainiko ditu.
Proiektu honekin batera, turismo aldetik Urduñaren eskaintza sustatzeko helburua duten hainbat aukera aurreikusi eta aztertzen ari dira, esaterako zabortegi zaharrean golf entrenamendu zelaia sortzea edota futbol zelai berria La Muerako kirol eskaintzari gehitzea. Bestalde, ikusirik Urduñaren kokapenak eta inguruneak turismo jarduerak garatzeko aukera paregabea eskaintzen dutela, turismo eskaintza aberastuko duten proiektuak laguntzeko asmo garbia erakutsi du Urduñako Udalak, esaterako zalditegiak, delta hegal eskolak edota mendi gidak antolatzeko proiektuak.
Nekazaritza arloan, Urduña nekazaritza eta abeltzaintza ekologikoren ikerketa eta garapen gunea izatea da helburu eta hortarako, nekazal eskola sortu eta produktu ekologikoen erakunde ziurtatzailea izateko asmoa dago. Honekin batera "nekazalaldeak" sustatu nahi dira, nekazal sektoreko industrialdeak alegia.
Industriaren aldetik, gaur egun Urduñako bi enpresa handienak krisi egoeratik ateratzen lagundu eta industrialdea birsortzeko plana badago, enpresa ez kutsakorren artean 150.000 metro koadroko zonaldea promozionatzeko asmoarekin batera