Kantua eta umorea tartekatuta eskaintzen dituzu ikuskizunak, emakumez jantzita. Ikuskizun mota horretan, «Madame Arthurrek» asko markatu omen zintuen.

Bartzelonan ezagutu nuen Madame Arthur, 1967an. Estimu handia nion. Diktadura garaian transformismoaren oinarria izan zen. Garai hartan, zerbait ezberdina egin nahi zuten guztiak sorgin ehizean sartzen zituzten. Miguel Molinak, esaterako, erbestera joan behar izan zuen, torturatu egiten zutelako. Mehatxupeko egoera hartan, Madame Arthurrek kasaka handiak janzten zituen, ilea tindatzen zuen, galtza estuak janzten zituen… Nik, Bartzelonara heldu nintzenean 16 urte baino ez nituen, eta hango gauek txundituta utzi ninduten.
Banekien kantura dedikatu nahi nuela; artista izan nahi nuen, kantatu, arrakasta lortu… nire mundua zen. Horrekin jaio egiten da. Eta denborak umoregile izaera eman zidan. Ez nuen garaiko abeslariak bezalakoa izan nahi (ez nuen Adamo edo Rafael izan nahi). Ez nuen eszenatokira traje eta gorbatarekin irteten den abeslari bat izan nahi, oso aspergarria iruditzen zitzaidan hori. Abesteaz gain ikuskizuna eman behar zela pentsatzen nuen.
Bartzelonan aurkitu nuenak ideiak eman zizkidan, ikuskizun haiekin identifikatua sentitzen nintzen. Eta horrela, «La Otxoa» abeslariaz gain Otxoa ikuskizuna jaio zen. Eta gero Otxoa eskandalua: bizi genituen injustizia haiek, odol berokoa naizenez, ezin nituen ametitu.

Nik uste, zure alorra edozein dela ere, debekupean zaudenean buruak hobeto funtzionatzen dizula, gauzak sortzeko. Madame Arthurretik abiatuta, pixkanaka «La Otxoa»ren pertsonaia garatzen joan nintzen. Futbolaria izan nintzen, eta baldar hutsa nintzenez, pentsatu nuen hobe nuela ez inortaz mozorrotzea, estropezuka ibiliko nintzen-eta. Andreek beti esaten zidaten hanka politak nituela (harritzekoa, futbolariek oker askoak izan ohi dituzte-eta!), eta pertsonaiari minigona jarri nion. Pertsonaiak jada baditu 30 urte, eta denboran zehar beti jarraitu du garaiko moda, arropa eta musika. Oso abangoardista da.

Ikuskizunerako sortua da. Jakina, «La Otxoa»ren atzean Jose Antonio ezkutatzen da; baina Jose Antonio oso lotsatia da (gero eta gutxiago izanagatik). «La Otxoa», berriz, lotsagabe galanta da, probokatzailea. Alegia, ez dugula zer ikusirik. Aldagelan sartu eta makillatzen hasi orduko, erabat eraldatzen zait nortasuna. Lotsa galtzen dut. Agian horrexegatik ez zait traje eta gorbatarekin irtetea gustatzen, eszenatoki gainean presio handia sortuko lidakeelako; horregatik beharko nituen gisa honetako trajeak.

Ikuskizunean asko sartzen naiz entzuleekin, hain justu zuzenekoarekin gozatzen dudalako gehien. Ikusleak probokatzen ditut, euren partehartzea eskatzen dut, pasadizoak kontatzen ditut, istorioak... Antzerki eta musika ikuskizuna denez, «La Otxoa» oso jenio bizikoa da, indar handia eskatzen dio. Neroni seguru asko ez nintzateke gai izango hori egiteko, eta aldiz «La Otxoa»rekin lotsagabe hutsa bihurtzen naiz, neurria galtzen dut.
Bixkiena bezala da gertatzen zaidana: batak alde zintzoa eta besteak alde gaiztoa duen bixki horiena bezalakoxea da nire kasua ere. Jose Antonio eta «La Otxoa», biak dira elkarren osagarri.

Mota honetako ikuskizunak niretzat fantasia bezala dira, magia da. Pertsonaia batez janzteak lotsagabetzeko balio dit; baina gainera ikusleei aldaketa hori asko gustatzen zaie. Beraz, ikuskizunari saltzerako unean fantasia eta magia handia ematen dio, ikusleari iritsi egiten zaio.
Gizon bat emakumez jantzita ikusteak, ikusleari ezbaia sortzen dio. Mundu honekiko ezjakintasun handia dago gainera. Transformistak ikusi, eta transexualekin nahasten gaituzte askotan, eta "emakume gorputza» dugula esango dute Concha Velascoren programan. Bestalde, badaude ikuskizunetan Massiel edo Rocio Juradoz mozorrotuta play-back egiten duten gizonak ere, eta ni horiekin konparatzen nautenean sutan jartzen naiz. Nik ez dut play-backik egiten, ez beste inor imitatzen; nik neronek sortutako kantuak abesten ditut. Alegia, emakumez janzten garen guztiok zaku berean sartzen gaituztela, horixe da askotan sumatu dudan ezjakintasuna.

Jantziak artistikoki onak izatea bilatzen dut, jantziek ere hitz egin dezatela, alegia. Diseinatzaile ezagunek egiten dizkidate eta lumak, lentejuelak eta kanutilloa atsegin ditut gehien. Ikuskizuna dena da azkenean, baita jantziak, makillajea eta ileordeak ere. Hori dena kontu handiz zaindu behar da.

Tira. Diktadura garaitan hitzak ondo hautatu behar ziren, zentsurari adarra jotzeko. Nik uste andreei horregatik gustatzen zaizkiela hainbeste nire kantuetako hitzak, garai batekin identifikatuak sentitzen direlako. Injustizia politikoak, sozialak, hipokrisia eta gezurra salatzea gustatzen zait, humore puntu batekin beti.

Zoratzen naute boleroek, rantxerek, pasodobleek… azken batean, horixe da nik bizi izan dudana. Mota guztietako musika gustatzen zait. Entzuteko nahiago dut musika lasaia. Eszenatoki gainerako, berriz, nahiago dut martxa duena, jenio bizikoa naizelako eta indarra behar dudalako, mugitzeko espazioa eskaini behar didalako.

Ez da horregatik izan. Garaiarekin bat egiten duelako da, eta jakina, abangoardista izan eta eguneratu egin behar duzu. Jendeak oso gustuko zuenean «lanbada», abesti bat egin nuen «lanbada»ren erritmora; berdin salsak indarra hartu zuenean. Une horretan jendeari gustatzen zaiona bilatu behar duzu, baina beti hitzetan zure zigilua mantenduta.

Ikuskizuna lana da azkenean. Ilusio handia ematen dizu ideia berri batekin zoazenean; semea erditzea bezalakoa da. Gero arrakasta izatea edo inork ez kontuan hartzea, ikuslearen gustuen araberakoa da. Baina nahiz eta entzuleek baztertua izan, zuk berdin maite duzu zure ikuskizun edo zure kantu hori, zuk jarri duzulako ilusioa eta zuk erditu duzulako. Eta batzutan ez duzu ulertzen. Badira gauzak zuri zoragarriak iruditzen zaizkizunak eta jendeari gustatzen ez zaizkionak, eta badira pitokeriak, kasualitatez egiten dituzunak eta arrakasta dutenak. Ikuskizunaren munduan inoiz ez da jakiten zein den arrakastarako formula zehatza. Ziur dakidana da, zuk zerbaitengatik lortzen baduzu arrakasta, horretan segi egin behar duzula. Ez duzu aldatu behar. Folklorikoa bazara eta jendea zirikatzea gustatzen bazaizu, ez zaitez «Mari Trini y Los Panchos»ez mozorrotu, jendeak hori ez baitizu onartuko, eta kito. Zuk zeure bidean jarraitu behar duzu, horixe da eta jendeak zugandik nahi duena.

Argi dut «La Otxoa» pertsonaiak jarraitu egingo duela. Uste dut beti ahal duen neurrian hobetuko duela bai jantzietan, bitxietan… abangoardista izaten jarraitu dezala, baita musikan ere: estudio hobeak daude, disko azaletarako maketatzaile hobeak ere bai, eta gauza horietan puntako jendearekin lan egiten saiatu behar duzu. Baina funtsean lehengo bera izango da, horixe da-eta jendeak nigandik nahi duena.

Betiereko gaztea naiz, oso gazte sentitzen naiz. Abangoardista izateko kalean egon behar duzu, ikuskizun berrietara joan eta jantzietan modan zer dagoen jakin. Jarreraz ere oso pertsona tolerantea naiz; garrantzitsua da sinestea denek erakutsi diezazuketela zerbait, izatez halaxe da-eta.
Baina benetan onartzen ez ditudan gauzak ez ditut aldatzen. Nik gauzekiko nire kontzeptua dut, eta kontzeptu horren gainean noa aldaketak integratzen. Baina berritasunen bat niri gustatzen ez bazait, nahiz eta jendeak hori eskatu, nik ez dut egingo. Ez zait gustatzen ikusleekin erasokorra izatea, ez astakirtena izatea; eta horrek funtzionatzen du, badirudi jendeari morboa ematen diola zabarkeriak aurpegira esateak. Baina hori ez dator nire izaerarekin bat. Gustatzen zait denetik ederrena hartzea, alegia nik edertzat ulertzen dudan hori hartzea.

1981eko Bilboko Aste Nagusian, "Libérate" (edo «aska zaitez») kantua atera nuenean, iraultza bat ekarri nuen. Euskadi osoak pegatina bat jantzi zuen, «por fin libérate" («bazen garaia, aska zaitez") zioena. Hori behar baten adierazgarri zen, zapalduta zegoen jende guztiak "armairutik irtengo naiz" (gaur esaten zaion bezala) esateko zuen beharraren adierazgarria zen. Eta ez dut ulertzen zergatik esaten den gaur "armairutik irten" delakoa: gaur apaizak, militarrak eta dantzariak "armairutik irteten" badira, ni nondik irten nintzen, Etxebarriako tximiniatik ala? Ez dut ulertzen zergatik ematen zaion halako garrantzia oraindik ere homosexual izateari; asko aurreratu duzula uste, eta gero jabetzen zara oraindik ere notizia direla halako kontuak, eta sekulako depresioa sartzen zait, nagikeria ematen dit. Egia da aurreratu ere asko egin dela. Garai batean bi aldiz sartu ninduten kartzelan, behin Bartzelonan eta hurrena Bilbon, eta ez inongo ekintzatan harrapatu gintuztelako, besterik gabe, kopatxo bat hartzen ari ginela baizik. Sozialki, gauzarik txarrena homosexuala izatea zen. Eta oraindik orain, paperetan idatzia daramat kartzelako egonalditxo hura, eta edonora bidaian noala ere, mugalariei beti eman behar izaten diet kartzelan sartu izanari buruzko azalpenen bat!
Ikuskizunaren munduan, bere buruari homosexuala dela onartu dion lehenengotakoa izan naiz; begira Rafael, Igeldo mendia baino luma handiagoa zuen, eta aldiz erregimenaren abeslaria zen.

Niri ez zitzaidan batere kostatu. Garai hartan ez nuen inolako informaziorik, gaur bezala ez zen gaiari buruz hitz egiten, eta beraz uste nuen ni nintzela mutilak erakargarri zitzaizkion mutil bakarra. Baina Bilbon barrena paseatuz homosexual bikoteak ikusita, eta gaiaz hitz eginda gauza normala zela jabetu nintzen, ni ez nintzela bakarra. Orduan 16 urte nituen, halaxe jaio nintzen eta nire egiarekin joaten nintzen edonora, naizen bezalakoa naiz eta ez nuen zer ezkutaturik. Beraz neure buruarekin ez, jendearekin nituen arazoak. Gaur jende askok txalotzen du, baina orduan debekatu egiten zuten, badakizu zer aldakorra den jendea. Etapa sozialak dira azkenean.
Gaur jendeak maite nau, ez dut arazorik. Baina era berean, zure umorearen araberakoa da jendeak ematen dizun tratua. Edukazio oneko pertsona bazara eta jendea errespetatzen baduzu, inork ez dizu ezer esaten. Gainera nik uste Bilbo hiri irekia dela, mende hasieratik ere denari irekia egon delako: portua izan du, baita auzo txinoa ere (Bartzelonakoarekin batera Europako gune garrantzitsuenetakoa zen) eta beraz, jendeak jarrera irekiagoa izan du edozeren aurrean. Nire karreratik atera dudan ondorioa da Euskadi oso tolerantea dela, eta bere jendea asko maite duela.

Oso hipokrita da. Gaur jan egiten zaituen eta bihar zutaz akordatzen ez den jendea dago. Oihan bat da. Jendea hara bere postua lortzera doa, eta lehena iristen denak atzekoari ostikada eman eta Manzanaresera botatzen du. Eta gero amatxo eta aitatxoen seme titikume horien belaunaldia dago, harramazka dabiltzanak beti; telebistara zoaz, eta zure aurretik 17 entxufatu dituzu. Oso zaila da Madril lanerako. Jakina, bada jende zoragarria ere. Nik uste, Bilbok duen berotasuna zaila dela beste inon topatzea. Madrilek ere badu berotasun hori, Bartzelonak baino gehiago behintzat. Bartzelonan oso bereak dira. Baina Madrilen toki guztietako jendea dagoenez, beroa du, niri gustatzen zait.

Ikuskizunak behera egin du. Gazte jendeak gutxiago exijitzen du egun. Multinazional eta kaxa tontoan sortzen dira "izarrak", eta jendeak dena irentsi egiten du. 60-70eko hamarkadatan ikuskizun zoragarriak zeuden, arropa txundigarriekin, dantzariek ere bere garrantzia zuten... dena asko zaintzen zen. Gaur hori dena galtzen ari da. Lehen Madril, Bartzelona, Torremolinos eta baita Bilbo bera ere plazer bat ziren. Egun Bilbon badira ikuskizunetarako tabernak, baina dantzarena arreta deitzeko erabiltzen da gehiago, jendearentzat amu gisa, eta nire ustez funtsean ez du ezer berririk ekartzen.

Ezta batere! Asko sufritzearen poderioz egiten da bat artista. Grazia egiten dit «Operación Triunfo»renak: mikroak jartzen dizkiete, musika bera ere bai, ikuslegoa ekartzen diete… ikusiko dute herriko festetan udalak antolatutako plaza gogor horietara joan behar dutenean!
«Operación Triunfo»rena sormenaren aurkako atentatu bat da, ez baitute inolako ekarpenik egiten. Azkenean pentsatuko dugu edonor egin daitekeela ezagun, ezer eskaini gabe. Serraten «Lucía» kantua abesten entzuten ditudanean, alegia Serratek berak sortu eta kantatzen duen perla hori, lotsa ematen dit. Hori al da herri eta gaztedi honek duen kriterioa?