Lapurdiko Kostaldea. Baionako katedralaren gerizapean


2002ko martxoaren 10ean
Miarritzeko itsasargiaren atzean Angeluko hondartzak hasten dira, dikez banatuak Aturri ibaiaren bokaleraino. Bizitegi hiria da Angelu, oso sakabanatua eta ez dauka ia erdigunerik, eta are gutxiago antzinako monumenturik. Honek, eta bere hondartzetan zehar bizi den surf eta gazte giroak Euskal Herriko «California»tzat hartzeko tentazioa sortzen digu.
Hondartzarik populatuenak lehenengoak dira, Chambre d´Amour eta Sables d´Or. Lehendabizikoak oso kondaira zaharra ere badu. Dirudienez, maitemindu bi, Oura eta Hereda, San Martin muturraren haitzulo batean ezkutatu ziren, eta itsasgorak ustekabean harrapatzearen ondorioz biak ito ziren. Istorioa erromantizismoak hartu eta Napoleon I eta Josefina ere kobazuloaren bisitari izan ziren. Gaur egun, sarrera garbitu eta lorategiz inguratu da.
Hondartzen «boulevarra» igaro eta barrara iritsitakoan, Aturri ibaiaren gainean dagoen itsasargira hain zuzen, eskumara egingo dugu, ibaia ezkerrean utziz Baionaraino. Hau Ipar Euskal Herriko hiririk populatuena da eta bere hiriburu administratibo eta ekonomikoa. Erromatarren garaitik ezaguna, ordudanik hainbat herrik inbaditu dute. Urrundik ikusten den lehen gauza, katedral gotikoa da, zerura begira dituen orratz luzeekin. Barruan jada, monumentuak behatu ahala, bere kale, taberna eta dendetako giroan murgiltzea denbora-pasa atsegina izan daiteke.

BAIONA


Historia

Aturri eta Errobi ibaiek bat egiten duten muinoan kokatua, hiria itsas padurak lehortu eta urari tokia kentzearen emaitza da, eta erromatarren garaitik dago populatua. Erromatarrek beren kanpamendua bertan ezarri zuten, hiriko alde altuan, eta III. menderako zonaldeko gotorleku garrantzitsua zen, Lapurdum izenarekin. Segurtasun eza zela-eta, jendea honen inguruan hasi zen bere etxeak egiten, hiria jaioz.
Hurrengo bi mendeetan germaniarrek inbaditu zuten eta 844an aldiz, bikingoek. Geroago normandiarrak etorri ziren, 982an Vaskoniako dukeak bota zituelarik. XII. eta XV. mende bitartean ingelesek hartu zuten menpean. Mende hauetan hiria zabaldu zen, erromatar eremutik Aturrirantz. Richard I. "Lehoi-Bihotz", Akitaniako duke eta Ingalaterrako erregeak, Baionako Forua onartu zuen, burgesiaren mesedetan eta nobleen aurka. Nobleen altxamendua deuseztu zuen eta hauek Uztaritzera joan ziren, Lapurdiko hiriburu izendatuz (Frantziako Iraultza arte izan zen).
Garai honetan Baiona, penintsula eta Ingalaterra arteko pasabide garrantzitsu bihurtu zen. Erdi Aroaren bukaeran, garai hartako azken teknologietan puntaren puntan zebilen eta ondorioz, hementxe egin ziren itsaso zabaleko lehen itsaontziak.
XVI.ean, Frantziak konkistatu ostean, krisi ekonomikoa iritsi zen Aturriren bokalea lokaztu egiten baitzen. Konpontzeko, Louis de Foix ingeniriak ibaia desbideratzea lortu zuen bokale berria Angelun kokatuz. XVII.erako gune militar eta diplomatikoa bihurtu zen, baina funtzio militar honen ondorioz, merkataritza kaltetua suertatu zen. Urte hauetan Gaztelu berria eta gotorlekua eraiki eta Gaztelu zaharra indartu zen.
Pirinioetako Hitzarmenarekin (1659) oparotasun garaia heldu zen: Ternuan bakailaoaren arrantza, XVIII. mendean Frantziako koloniekin merkataritza... ondorioz, burgesiak hiria edertzeari ekin zion. 1789ko iraultzan erregimen forala eta Baionako portuko eskubideak abolitu ziren, erromatar harresiak berriztatu ziren, orduko arau militarretara egokituz.
XIX. mendearen amaieran, Aturriko olak irekitzean, hiria berriz ere birsortzen da, Napoleonen Inperioaren galeraren osteko urte zailak igaro ondoren. I. Mundu Gerran ez zuen galera handirik izan, baina II. Mundu Gerran nazien esku izan zen 1944. urtera arte.


Baiona Handia

Harresien artean babestua (batzuk 3 metroko altuerakoak), hementxe eraiki zuten erromatarrek beren kanpamendua, gaurko katedralaren inguruan. Angelutik gatozela, Aturri ibaia ezkerrean dugula, erdigunean topatuko dugun lehen gauza Herriko Etxearen atzean dagoen frantziar estiloko lorategi klasiko bat dugu, jardin publikoa. Bertan Belle Epoque-ko kiosko bat dago, Turismo bulegotik gertu.
Esandako moduan, pixka bat aurrerago Udaletxea dugu, Askatasunaren plazan (Iraultzan hemen gillotina jarri zuten). Plaza honetan dagoeneko merkatal karrikak sortzen dira: Port Neuf, tipikoenetakoa, denda askorekin; Victor Hugo, dotoreagoa, XVII.-XIX. mendeko burdinazko balkoiak dituzten etxeekin, edo Rue de la Salies, animatuenetarikoa, Erdi Aroko adreilu edo zurezko etxeekin.
Victor Hugo, Salies, Orbe eta Port de Castets karrikak gurutzatzen diren gunean antzina "merkatal burtsa irekia" zegoen. Oinezko gunearen erdigunean gaude.


Andra Mari Katedrala

Euskal Herrian egindako gotikoaren maisulanik handiena dugu. Baiona Handiko zonarik altuenean egonez, hiri osoa mendean hartzen du. XIII.-XVI. mendeen artean eraikia, erromatar garaiko eraikin baten eta eliza erromaniko baten gainean egina omen dago, suzko edo gotiko flamigero estiloan.
Historian zehar galera handiak jasan ditu, batik bat suteen eraginez, baina Iraultzaren eragina ere izan zuen. Begira bestela tinpano asko; hutsik daude. Zerura begirako orratz luzeak 1877an amaitu ziren.
Gurutze latindar planta du eta hiru barneluzego edo nabe. Korua eta absidea eraikinaren lehen planari dagozkio, eta beraz, zatirik zaharrena da, XIII. mendekoa. Barneluzego nagusian XIV. mendeko arku ojibarrak (altueran 27 metrora heltzen dira) eta beira eta leiho gotikoak (Genesiko eta Ebanjelioko gaiekin) nabarmentzen dira.
Halere, katedralaren zatirik azpimarragarriena sakristiako atari gotikoa da, Ebanjelioko pertsonaiak miresgarriro zizelkatuak dituena. Iparraldeko zatian arbotante ikusgarriak azpimarratuko ditugu. Klaustroa (kanpotik sartzen da), antzinako hilerriaren lekuan dago eta suzko edo flamigero estilokoa da. Katedraleko bisita orduak hauek dira: 7:30etatik 12:00etara eta 15:00etatik 19:00etara. Igandetan 15:30etatik 18:30etara. Doan da, baina klaustroa 2,29 euro helduentzako.
Katedralaren inguruko kaleak hiriko tipikoenetakoak dira: etxe polit eta meharrak, kale are estuagotan zehar, kolore biziz margotuak, girotsuak... Batez ere, Rue de Faures, de Luc eta d´Espagne-koak azpimarratuko ditugu.


Gaztelu Zaharra eta Harresiak

Gaztelu zaharra (Château vieux) Gouverneurs-Thiers eta 11 de Novembre kaleen ertzean dugu, bere lau dorreekin batera. Ezin da bisitatu. Antzinako hobia zegoen lekuan egun lorategi batzuk daude. Hementxe bertan japoniar estiloko lorategi botaniko txikia dago (apiriletik urrira 15:00etatik 18:00etara zabalik eta igande goizetan).
11 de Novembre kaletik hartuz (hildakoei eskainitako monumentu handia) Bv. Lachepaillet-etik igoz, harresi itxurako etxe estu eta lerrokatuak ikusiko ditugu (Lachepaillet, Rempart eta Tour de Soult kaleetan, harresien alboan). Harresietako paseo atsegin honek Urrobi ibairaino eramango gaitu.


Baiona Ttipia

Hau Errobi eta Aturri ibaien eta harresien artean dago. Ibaien arteko erpina lehen gotorleku zen eta gaur egun Reduit plaza, Lavegerie kardinalaren estatuarekin. Errobiren urbazter honetan Baiona eta Kanbo salerosketa-ontzien kaiak ziren: Agustin Xaho (azoka gune gaur egun), Galuperie (azokak egiteko prestatuak zeuden arkupeak, etxe koloretsu eta ederren azpian) eta Kortsarioen (Euskal Museoa dugu bertan, gure bizimodu eta kulturaren inguruko erakusketekin) kaiak.
Baiona Ttipia hiriko alderik girotuena da; Cordeliers, Pannecau, Galuperie... karriketatik paseatu besterik ez dago horretaz konturatzeko. Denak St. Andre plazan amaitzen dira. Honen ondoan 1451ko Gaztelu berria dugu (Château Neuf), dorre biribil eta horma zabalekin (3 metroraino).
Laffitte kalean Bonnat museoa dugu Leon Bonnat margolari baionarraren omenez. Bertan bere margo eta erretratuez gain garai eta aro guztietako lanak ditugu: Rubens, El Greco, Murillo, Goya... Ordutegia: 10:00-12:30 eta 14:00-18:00 (jai eta astearteak ezik); ostiraletan 20:30ak arte.


Santespiritu auzoa

Aturriren beste aldean izen bereko eliza dugu (XV.ean egina, proportzio irregularretan), auzoa dominatuz izar itxurako gotorleku militarra (ezin da bisitatu), eta behean sinagoga judua.
Informazio Praktikoa
ANGELU
Turismo Bulegoa: Av. Chambre d'Amour 1.
(0)5 59 03 77 01.
Polizia: Villa Lou Cantou 5 r 8 Mai.
(0)5 59 63 84 64.
Gendarmetegia: Espainia Etorb. 62.
(0)5 59 03 70 54.
Kotxe-tailerra:
Renault- Espainia Et 54 (0)5 59 03 98 13
Bankuak:
BNP- Chambre d'Amour Etorb. 1.
Arropa-garbilekua:
Lavomatic de la Chambre d'Amour - Chambre d'Amour.
Jatorduan:
Udala- Av. de l'Adour 165.
Pizzeria Pinocchio- Les Sables d'Or.
Hogan-Na-Da- Chambre d'Amour.
Lo egiteko:
***Hôtel de Chiberta et du Golf- Boulevard des Plages 104. (0)5 59 58 48 48.
Log. bikoitza 30-91 euro.
*Hôtel Fine- Av. Montbrun 46. (0)5 59 63 00 09. Logela bikoitza 23-29 euro.
Gazte-Aterpetxea- Route des Vigues 19 (Chiberta auz.). (0)5 59 58 70 00.
***Camping de Parme- Route de L'Aviation.
(0)5 59 23 03 00.

BAIONA
Turismo Bulegoa (Syndicat d'Initiative):
Pl. des Basques. (0)5 59 46 01 46.
Herriko Etxea: Pl de la Liberté.
(0)5 59 46 60 60.
Polizia: Av. de Marhum 6. (0)5 59 46 22 22.
Udaltzaingoa: Allées Paulmy 2.
(0)5 59 59 75 52.
Botikak: Ia kale guztietan.
Postetxea: Rue Jules Labat 11.
Bankuak:
BSCH- Pl de Gaulle 2.
BNP- Pl de de la Liberté 1.
Crédit Agricole- Rue Thiers 21.
Dirua trukatzeko bulegoak:
Comptoir Bayonnais d'or et de change- Rue Jules Labat 1.
Basco Landaise de Change- Rue Thiers 17.
BAM- Rue du 49ème 1.
Kotxe-tailerra:
Garage St Esprit- Bv. Jean d'Amou 1.
(0)5 59 55 17 18.
Kotxeak alokatzea:
Avis- Ste. Ursule 1. % (0)5 59 55 06 56.
Arropa garbitzeko:
Laverie Saint Esprit- Bv. Alsace Lorraine 16.
Le Salon Lavoir- Rue Douer 7 (Pl. Montaut).
Hallwash- Rue d'Espagne 6.
Oroigarriak:
Chocolat Cazenave- Rue Port Neuf 19
Brouchican (Baionako urdaiazpikoa)- Xaho Kaia 20.
Irudia (oroigarriak-posterrak)- Jauregiberri
Kaia 7.
Aladdin (artisautza)- Rue Poissonnerie.
Darou Village (artisautza)- Pontrique 8.
Jatorduan:
Francois Miura Egile-Jatetxea- Rue Marengo 24.
Aubergue du Cheval Blanc (egile-jatetxea)- Rue Bourg-neuf 68.
Euskalduna Jatetxea- Rue Pannecau 61.
Chaho Jatetxe-Erretegia- Rue des Cordeliers / Xaho Kaia kantoian.
Auberge Irrintzina Jatetxea- Rue Marengo 9.
Talo Jatetxea- Tonneliers Karrika 10.
Auberge du Petit Bayonne Jatetxea-
Rue Cordeliers 23.
La Chunga Jatetxea- Av. du Capitaine
Resplandy 29.
Le Petit Chalut Jatetxea- Galuperie Kaia 24.
Agadir Jatetxe magrebiarra- Rue Ste. Catherine 3.
Tien Ammen Jatetxe asiarra- Bergeret Kaia 14.
Saudade Jatetxe portugaldarra- Jauregiberri
kaia 15.
Le Caf Kafe-Erretegia- Rue Thiers 19.
Pizzeria La Nive- Jauregiberri Kaia 37.
Jan eta lo egiteko:
***Hôtel Le Grand- Rue Thiers 21.
(0)5 59 29 62 00. Logela bikoitza 64-104 euro.
***Hôtel Loustau- Pl. Republique 1.
(0)5 59 55 08 08. Logela bikoitza 59-69 euro.
**Hôtel des Basses Pyrennees- Rue Tour de Sault 12. (0)5 59 59 00 29. Logela bikoitza 38-47 euro.
**Hôtel Campanile- Av. du Grand Basque m117. (0)5 59 55 95 95. Logela bikoitza 45-48 euro.
**Hôtel Confort inn Primevere- Av. du Grand Basque 117. % (0)5 59 55 04 04. Logela bikoitza 44-49 euro.
**Hôtel de la Cote Basque- R. Maubec 2.
(0)5 59 55 10 21. Log. bikoitza 27-59 euro.
**Hôtel Ibis- Bv. A. Lorraine 48.
(0)5 59 50 38 38. Logela bikoitza 49-60 euro.
**Hôtel Adour- Pl. Ste. Ursule.
(0)5 59 55 11 31. Logela bikoitza 30-46 euro.
*Hôtel San Miguel- Rue Ste. Catherine 8 bis.
(0)5 59 55 17 82. Logela bikoitza 26-34 euro.
TSEHôtel Amatcho- Av. Mal Sault 27.
(0)5 59 63 37 18. Log. bikoitza 30-46 euro..
Lo egiteko:
*Hôtel des Arceaux- Rue Port Neuf 26.
(0)5 59 59 15 53. Logela bikoitza 21-38 euro.
**Hôtel Monbar- Rue Pannecau 24.
(0)5 59 59 26 80. Logela bikoitza 24-30 euro.
*Hôtel des Basques- Pl. Paul Bert.
(0)5 59 59 08 02. Logela bikoitza 21-26 euro..
****Camping La Cheneraie- RN 117, Pabera bidean (Route de Pau).


Azkenak
Ostiralean hasi eta urte bukaera arte iraungo du Arestiren ekarria ezagutarazteko Bilboko egitarau oparoak

Euskaltzaindiak, EHUko Gabriel Aresti Katedrak, Gabriel Aresti kultura elkarteak eta Bilboko Koral Elkarteak elkarlanean antolatu dute egitaraua. Ostiral honetan, adibidez,  Bilboko Udalaren Txistularien Bandak Aitaren Etxea emanaldia joko du Euskaltzaindiaren... [+]


Energia berriztagarrien arloko kooperatiben europar federazioko Kontseilu Errektoreko kide bihurtu da Goiener

Rescoop.eu federazioko Kontseilu Errektorean sartu da Goiener kooperatiba, eta  "lorpen handitzat" jo du ardura berri hori. Iragan maiatzaren 22an Krakovian (Polonian) egindako Energia Komunitarioaren Foruman parte hartu ahal izan dute, eta une inportantea izan... [+]


GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.


Bizikleta martxa burutu dute Elizondon, osasun sistema publiko duinaren alde

Berrehun lagun hurbildu dira  Baztango Osasun Plataformak deituriko elkarretaratzera eta bizikleta martxara.


Lan heriotzak salatzeko Jaurlaritzaren Bilboko ordezkaritza blokeatu du LABek

Aurreko astean lan istripuen ondorioz sei behargin hil zirela salatzeko, 60 bat lagunek Eusko Jaurlaritzak Bilbon duen egoitzako sarrera blokeatu dute. Ertzaintzak bertan zeuden pertsonak identifikatu ditu. LAB sindikatuaren zenbaketaren arabera, dagoeneko 26 dira aurten... [+]


2025-06-05 | Sustatu
42: txat adimentsu harrigarriena, Nafarroan sortua nonbait

Laboral Kutxa Katedrak eta Nafarroako Unibertsitate Publikoak (NUP) antolatu dute Arte eta Zientziaren I. lehiaketa (webgunea euskaraz ere badago, baina oso trakets). Artea, zientzia eta pentsamendu kritikoa uztartzen dituzten proiektuak nahi zituzten, eta zenbait aurkeztu... [+]


Foruzaingoak taser pistolak eraman ahal izatea onartu du Nafarroako Kontseiluak

Dagoeneko Guardia Zibilek eta zenbait herritako udaltzaingoek badute taser pistolak erabiltzeko eskumena Nafarroan, eta badirudi bide horretan hurrengoa Foruzaingoa izango dela: Nafarroako Kontseiluak Foruzaingoak taser pistolak eman ahal izatea "indarrean dagoen... [+]


Mario Lópezi ezarritako 13 urteko kartzela zigorra berretsi du EAEko Auzitegi Nagusiak

Bizkaiko Lurralde Auzitegiak hamahiru urte eta sei hilabeteko kartzela zigorra ezarri ostean, zigorra berretsi du EAEko Auzitegi Nagusiak. Lópezek helegitea aurkeztu zuen sententziaren aurka, haren errugabetasun presuntzioa eta defentsarako eskubidea urratu zirela... [+]


AEBetan sartzea debekatu edo mugatu die Trumpek hamabi herrialdetako pertsonei

"Atzerriko terroristengandik" babestea arrazoi bezala jarrita, Donald Trumpek dekretu bidez agindu du zazpi herrialdetako pertsona guztiei debekatzea AEBetara sarrera, eta beste bost herrialdetako herritarrei mugak jartzea. 


“Herri aktibazioa” bultzatu nahi du Gure Eskuk larunbateko mobilizazioarekin

Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.


Jende andana bildu da Gasteizko Korda espazioaren desalojoaren aurkako manifestazioan

Ehunka lagun mobilizatu dira asteazken arratsaldean Gasteizko Alde Zaharreko kaleetan barrena, Korda espazioaren desalojoaren aurka. Manifestazio amaierako hitzartzean, goizeko desalojoan ertzainek buruan zauritu duten Kordako kidea jada etxean eta "ondo" dagoela... [+]


2025-06-05 | ARGIA
Sorzabalen absoluzioari helegitea jarri dio fiskalak, eta bere kontrako epaiketa errepikatzea eskatu du

Espainiako Auzitegi Goreneko Fiskaltzak, Iratxe Sorzabal atxiloturik egon zenean "tratu gizagabeak" eman zizkiotela aitortzen duen epaia baliogabetzea eskatu du, eta berriz epaitu dezatela nahi du, 1995ean Irunen jarritako lehergailu baten harira.


2025-06-05 | Gedar
Urteko lehen lauhilekoan, ia 2.000 emakumek salatu dute indarkeria matxista EAEn

Sexu-erasoak, bikotekideen edo bikotekide ohien erasoak eta bestelako senideek egindakoak hartu dituzte kontuan zenbaketan. Bizkaian, %29 egin dute gora salatutako sexu-erasoek.


Urgulleko ‘Jesusen Bihotza’ eskultura “erregimen frankista goraipatzeko” sinboloa dela ebatzi dute

Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.


Eguneraketa berriak daude