BERRIZ ERE PAGAUSOAK BALETATIK IHESI
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Pagausoa da kontrapasan ehizagarria den espezie bakarra urtarrilaren 31tik aurrera, baina noski, eraginak gainontzeko espezie guztiengana iristen dira. Honek aurkakotasuna areagotu du talde desberdinen artean. Ehiza federazio, arduradun politiko eta talde kontserbazionisten inguruan dago saltsa, zilegitasunaren mugak gainditu ote dituzten eztabaidatzen dute. Eztabaidetatik lege ekintzetara ere jo izan dute, ustekabeko handiak emanez zenbait gizarte taldetan. Behin-behineko epai batek guztiz ilegaltzat jo zuen kontrapasan ehizatzea 1992an. Baina ondorengo urteetan ere ehiza baimendua izan zen Gipuzkoa eta Bizkaian. Gauzak honela, 1995ean Bizkaian sail horretaz arduratzen zen diputatua prebarikazioagatik salatua izan zen eta 1997an arrazoi honegatik zigortua. Nafarroan urte batzuetan ez da baimendua izan kontrapasako ehiza, baina hainbat tirabiren ondoren aurtengoan baimendua izan da. Arazo honen inguruan konponbidea urruti ikusten da, polemikak, beraz, luzaro iraungo duela dirudi.
Pagausoa, negua Iberiar penintsulan igaro ondoren, Europaren iparraldera abiatzen da eta, gainera, ez ditu erabiltzen udazkeneko pasean erabilitako migrazio bideak, modu sakabanatuagoan pasatzen da, nagusiki kostako bidea jarraituz.
Beste datu interesgarri batzuk ere bildu dira, badirudi pagausoek migrazio bideak eta negualdia pasatzen duteneko guneak aldatu dituztela. Izan ere, pagausoarentzat bi baldintza oso garrantzitsuak dira: batetik, jatekoa eskura edukitzea eta bestetik, lasaitasuna etzalekuetan. Portugal aldean hau guztia lortzen omen dute, izan ere ehiztariek debekatua dute etzalekuetako ehiza, eta, gainera, artelatzen ezkurra oso gustuko omen dute. Dirudienez, gure pagausoak ehiza presioaren aurrean iraunbizitze estrategiak aldatu ditu. Hau guztia aztertzeko ikerketa bide garrantzitsuak ireki dira Europa osoan. Honen inguruan, 2000. urte hasieran, Frantziako eta Euskadiko ehiza federazioak bultzatzaile zituela, nazioarteko ikerketa talde garrantzitsua eratu zuten, GIIFS ( Basofaunaren Nazioarteko Ikerketa Taldea) deritzana, proiektu interesgarriak dituelarik eskuartean: satelite bidezko pagausoaren jarraipenak, azterketa genetikoak... Europa mailan ematen den hegazti migrazioa munduan ematen direnetatik garrantzitsuenetarikoa da.
Hegazti espezien erdiak migratzaileak dira, baina zerk bultzatzen ditu leku aldaketa hauek egitera? Arrazoi nagusia, elikagaien eskuragarritasuna izango da, negu gogorrean beti ere zailagoa baita jakiak lortzea. Hegazti migratzaile batzuek, negualdia, Afrika tropikalean igarotzen dute, hauei migratzaile transahariarrak deitzen zaie. Bidaia luze hau egiten dutenen artean, enarak, lertxunak eta mokozabalak aipa ditzakegu. Beste zenbaitzuk ez dute hain bide luzea egiten, Mediterraneo inguruan gelditzen dira negua pasatzen, Iberiar penintsularen hegoaldean alegia, edo Ipar Afrikan. Azken hauek migratzaile presahariarrak dira, hauen artean aipa ditzakegu uso, hegabera, birigarro, antzar eta ahateak.
Hegazti hauek orientazio ahalmen izugarria dute, egunez eguzkia izango dutelarik gidari eta gauez izarrak, euren ordulari biologikoek ere ez diete hutsik egiten. Hegaztien gehiengoak bidaia luze hau, hainbat etapatan banatzen du, gutxi gorabehera 320 kilometrokoak. Baina espezie asko dira datu hauetatik urruntzen direnak. Honela, enara arrunta adibidez, gai da etapa bakar batean 1.500 kilometro egiteko gelditu gabe.
Hegazti hauentzat Euskal Herria trantsizio gune garrantzitsua da, batetik Pirinioak eta bestetik Kantauriar mendilerroa baititugu. Mendilerro hauek kanalizatu egiten dute hegaztia. Bide batez, zenbait hegazti espeziek (ahate, antzar, murgil handi, kopetazabal), hezeguneetan paradatxo bat egiteko astia hartzen du. Badira hegaztiak ondo egokitu eta negua bertan pasatzera animatzen direnak ere, bertako klima ez baita horren gogorra. Honela, udazken aldean eta udaberrian aukera paregabea dute hegazti zaleek jakin mina asetzeko. Horretarako, egokitutako behatoki dezente ditugu Euskal Herrian. Batetik, Urdaibai (Bizkaia) eta Txingudi (Gipuzkoa) kostaldean, eta bestetik, barne hezeguneak, Mendixurreko parke ornitologikoa Araban eta Nafarroan esate baterako, Pitillasekoa...
Zein neurritan eragingo luke ehizak espezie horien populazioen egoeran?
Zein ikerketa bide jarraitzen dira hegazti migratzaileen inguruan?
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.
Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]
"Gure herria izugarrizko irabazi-iturria da turismotik negozioa egiten dutenentzat. Bertako langileok, berriz, horren albo-kalteak jasaten ditugu: miseria eta esplotazioa", seinalatu dute mobilizazioa deitu duten Kontseilu Sozialistak eta Etxebizitza Sindikatu... [+]
Zer: “Requiem (s)”. Ballet Preljocaj.
Koreografia: Angelin Preljocaj.
Eszenografia: Adrien Chalgard.
Argiztapena: Éric Soyer.
Jantziak: Eleonora Peronetti.
Bideoak: Nicolas Clauss.
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren... [+]
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Ukabilkadak, bultzadak, blokeoa, izotz jaurtiketak eta abar jasan behar izan dituzte Bajadika aldarrikatzailea egin duten pertsonek.
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]
Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]