OIHANEKO AHOTS BATEN DEIA


2002ko urtarrilaren 20an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Euskararen geroak arduraturik zituen euskaltzale guztiak. Baina bakoitzak bere erara ikusten zituen arazo hark izan zitzakeen irtenbideak, eta horrek hika-mika eta liskar franko sortuak zituen haien artean, egoera nahiko nahaspilatsu eta kezkagarria eraginez euskal munduan. Hala ere, euskaltzaleen arteko borroka kupidagabe horren erdian, bazen baikor agertzen zenik ere: ZERUKO ARGIAren 464. zenbakian idazten zuen Kapanaga jauna bezalakoek, esate baterako.


DEIADAR IKARAGARRI BAT

"Bil ditzagun azkar, eta osoki, euskalki guzien muna, odola eta giharra; eta osa dezagun ahalik eta azkarrenik, euskaldun guziontzako euskara batua eta zalua; inoiz baino zehatzagoa, inoiz baino landuagoa, eta inoiz baino maitatuagoa". Honelako hitzekin hasten zen Kapanagak izenpetutako "Euskalki guzien muna, odola eta giharra" idazlana. Bittor Kapanaga ote idazlea? Baliteke, baina ziurtasunik ezean, hobe horretan ez tematu. Gauza da, goiko hitzok ez zirela bereak, Z. ARGIA bertatik jasoak baizik, jarraian argitzen zuen bezala.
"Hitz hok, gizon batek idatzi ditu, asteroko hontantxe, sakon eta zorrotz idazten dakian idazle batek. Bainan enetzat, izan diren euskaltzale guziek lurpetik jaiki eta dehadar ikaragarri bat egin izan balute bezala izan da. Oihanetako abots batek, herri baten kontzientziara jaurtzen duan zentzuzko dei bat bezala".
Halako zirrara eragin zion idazlanaren egilea nor zen askoz beranduago argitzen zuen arren, komeni den baino nahaste handiagorik ez sortzeko, esan dezadan Jose Luis Alvarez Enparantzak "Larresoro" izengoitiarekin plazaratutako lanaz ari zela. "Dei horrek behar luke ukan oihartzuna euskaltzaleen buru-bihotzetan, euskaltzale baino lehenago gizon bagiña, zentzudun eta zintzo bagiña. Ala ere, beldur naiz ahuntzaren gaueko eztulak baino eragin gehiago ez ote duan izango".


"KIXMI"REN BUZTANA

Jakina, etsipen horren arrazoiak aipatzeari ekiten zion gero. "Gerra dugu gure artean, behin agirian eta behin isilka, burruka maltzurra dabil euskaltzaleen artean. Aztoratuak ditugu norbaitzuk, nahigabetuak eta etsaiak beste zenbait. Zahar askok, harako jentillen garaietako 'kixmi'ari buztana ikusi bide diote. Bainan ni ez nau gehiegi larritzen zurrunbillo honek; dan txarrean ere, bigunkeriazko olerkiz estalduriko hutsa baino hobe dugu. Hala ere, giza-zentzuak eskatzen dualako arean, eta gure herri izatearen une garrantzitsu honek eskatzen digulako areago, bide erakor bat billatu behar dugu. Entzun dezagun bada, eta gure zentzutegietan sar dei hori: 'bil ditzagun azkar eta osoki'…".
Beharbada hotz-hotzean ez ziotela kasu gehiegirik egingo eta, badaezpada-edo, adorea ematea erabaki bide zuen:
"Euskara ez da galduko. Gaurko nahaste zikin (hala eraginkor) hau dugu horren seinale. Egun gogorrak bainan argiak ere datozkio gure izkerari. Ez izan hontaz kezkarik; gure artean zentzua garaitzen baldin bada (eta garaituko da) euskera ere garaituko da, indartuko da, gure herri izatearen tresna indartsu bihurtuko da. Nahizta ez izan orain gure esku, guziok dakizkigun zenbait baldintza. Gure hizkuntzaren etorkaro eder bat landu nahi baldin badugu, Larresorok erakusten digu bidea. Nerau ere, aspaldian nengoen horixe esan nahian, bainan ez nuan asmatzen nola, noiz eta nun. Orain, deia egiña dugu. Erantzutea zor zaio. Gogoz eta lan-asmoz erantzutea".
Nolanahi ere, oztopotxo batzuk kontuan hartuak zituen, antza. "Badakit, guzi-guzion gogoak ez daudena gaur, elkar-hizketarako ta egia billatzerako gertu. Norbaitzuk, bi eta bi hogeita bi direla ikasi dute, eta ikaskizun hortan lilluratuta daude. Beste batzuk ordea, lau eta lau berrogetalau direlakoaren iragarle ditugu. Bainan gehiegikeria hok, bihotzaren eragiñak ditugu gehienak; eta bihotza, zentzuak eta denborak baretzen dute".
Baikor zela bera, alegia. Zergatik? Bada, honexegatik: "Direnak direla, asmo ona eta euskaltzaletasun zintzoa dira nagusi gure artean. Sabel-zuri eta sabel-gorri asko etortzen zaizkit bizi naizen basa-bazterrera. Galdezka, mintzatzera, bihotza hustutzera edo eta eritzi baten eskean; eta gehienak asmo berdineko, amets bat beraren opatzaille. Sentipen batek eragiñak. Ikuskera ezberdiñak izaten dituzte arazo eta gai batzuetan, bainan egiaren aztarrenak jarraitzeko gertu gehienak. Eta hau honela izanik ez ote genduke adore eta indar aski, dehadar hori egintza bihurtzeko? Euskeraren biharko aro argira, euskaltzale multzorik argien, bizkorren, zuhurenen eta zentzudunen zubitik izango da bidea".
Etorkizun pozgarri horretara iristeko, ordea, bete beharreko baldintza batzuk zeuden. "Euskalki guzien muna, odola eta giharra biltzeko, euskalkion ikertze sakon eta zuhur bat egin beharko da. Nork daki, zer ikusteko eta zer ikasteko gauden oraindik. Ezagutzen ote dugu gure euskera hizkuntza bezala? Ez ote gabiltza indoeuropear hizkuntzen arauz eta izariz euskera neurtu edo mugatu nahiz? Azaleko gramatikariekin hizkeraren oiñarriak lañotzen? Dugun hizkera bikaiñaren oiñarrieri heltzen ez badiegu eta euskalkien baloreak, oraiño baiño obeto aztertzen ez baditugu, batasun bide guziek, porrot egiteko arriskuan izango ditugu. Eta horrelakorik ez du nahi gaur, ziñez euskaltzale dan inork". Borobil: harrapatuak denak!

IKASTETXEAK ARRISKUAN
Ala aitortu dute, oraindik orain, Espaiñiako gotzaiek. Eta zenbait jenderen eskubideak gal-zorian ikusi dituzte. Arrunt atzeratutako lurraldean bizi geranik ezin uka, gu baiño atzeratuagoak gure inguruan ikusten baditugu ere. Jabetu da atzerapen hontaz Espaiñiako Gobernua. Ekin dio eziera legea berritzeari. Ekin dio hortarako diru gehiago botatzeari. Garrantzi haundia du hortan dirua erabiltzeak. Izan ere ezer gutxi egingo du Gobernu batek Erria kultura maillan jaso ezik. Poztekoa eta eskertzekoa da alderdi hontatik artu duen jokabidea. Baiña ez dirudi gogoan artu duenik Erri bakoitzaren egoera. Badirudi gehienen atzerapenez eta zabarkeriaz estuturik, ez duela gogoan eduki bere egitekoa. (…) Horregatik eskatu dute Espaiñiako gotzaiek danentzat eskola-bidea, danentzat aukera-bide berdiña, danentzat esku-artzeko era. Ez dedilla eziera osoa Gobernuaren esku eta gain egon, alegia. Estaduaz gaiñera, Elizak eta erritar taldeek izan dezatela ikastetxeak jasotzeko erraztasuna (...) (1972-I-23)

"LANGILERIA HISTORIAN ZEHAR"
Mikel Ugalde gizon ezaguna da Z. Argian argitaratzen diran lanengatik. Bereak dirateke gehienbat irakurtzen diranak. Gihartsu dira, gatza dute bere lanek. Muinari eltzen diote. Garbi azaltzen dizkigu Euskal Erriaren prolemak. Ez duzu bere iritzietan Euskal Erriaren aurkakorik ezer aurkituko, dena aldeko baizik. Pundu honetan, esan beharrik ez dago baiña, zalantzarik gabekoa da. Bide honi egoki jarraitzen dio oraintsu idatzi duan liburuan ere. "Langileria historian zehar" deritza liburu hori (…) (1972-I-23)

IRAKURLEAK MINTZO
Zeruko Argia"ren artezkariari: Mesedez ez geiago zure paperoi neri bidali. Eta X. X. jaunak artu nai badu, berak paga dezala; neretzat nai eztudanik eztiot besteri bidalaraziko: aspaldiko urteotan pagatzen baitut arentzakoa. Zergatik nazkatu naun zure paperak? Bi arrazoi ditut: Batetik, askotan Zeruko Argia ez baiña Inpernuko Sua didurilako; bestetik, Euskaltzaindiak "begi onez ikusiko zualako" Arantzazu'ko idazkera erabiltzeko aitzekiaz beste bat darabillelako. Eta zuk badakizu nere iritzioin berri. Eztakit nai edunik ala nai eduteke ari zaran horrela jokatzen; neri berdin zait. Paperoi agertzen ari dan bezela fedeari eta euskerari kalte egiten ari dala uste dut, eta jokaera orri laguntzea oker jokatzea iduritzen zait. Orra garbi esan. Urteak joan zaizkit erabaki nai ezik, baiña or ezta zuzentzeko joerarik ikusten. Azkenean ere erabaki dut. Urteberri on. Zure zerbitzari. (1972-I-23)


Azkenak
Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


2025-07-24 | Gedar
Aurka kolektiboa
“Auzi politikoa da: zertarako egiten dugu musika?”

Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.


Euskarafobia ari du beste behin Lizarrako Udalean

Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]


2025-07-24 | El Salto
Israelek Marwan Al-Hams doktorea bahitu du, Gazako kanpaina-ospitaleetako arduraduna

Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.


Eguneraketa berriak daude