HAURRA NOLAKOA, JOSTAILUA HALAKOA


2001eko abenduaren 16an
Paseak ziren, dirudienez, intxaurrak neska-mutikoen jostailu ia bakar ziren garaiak. 1971ko Eguberrien atarian, ZERUKO ARGIAk ere bazekien janari-edariak, etxebizitzak eta abar oso garesti egon arren, bere irakurleen gehiena etxeko txikienei zer edo zer oparitzekotan zebilela. Horregatik eskaintzen zion bere lehen orrialdea jostailuaren gaiari. Eta "Aurrari zer jostailu eman?" galdetzen zion Errialdek bere buruari. Dena den, horren erantzuna ere bazuen, horregatik. "Galdera zorrotza. Zorrotza bezain beharrezkoa. Eguberri. Urteberri. Errege eguna. Noizpait behar eta jostailuen garaia! Inoiz ez da saltzen ainbeste jostailu. Urte osoan saltzen den % 80 jostailu, urte aro onetan saltzen da. Denok dakizkigun arrazoiengatik -konsumo gizartea dela kausa- jostailu-erosketa orduan ez dugu gurasook zuzen jokatzen. Noren kaltetan? Aurraren kaltetan".


EROSI AURRETIK, HAUSNARKETA

Guraso bakar batek ere ez ziola bere umeei apropos gaitzik egin nahi emanda, ezer erosten hasi aurretik, honoko galdera hauei erantzutea proposatzen zien Errialdek:
"Jostailu au bai, ori ez, zergatik erosi dut? Zer komeni zaio aurrari? Aurraren onari baino gehiago ez ote nago neure gustoari begira? Jostailu onetaz baliatzeko eta txukun gordetzeko, aurra konpon ote liteke? Jostailuaren beharrik bai ote du nere umeak? Jostailutan onenbeste txanpon botatzea, gisa ote da?".
Izan ere, Errialderen aburuz, gurasoek ez ei zuten jostailu kontuetan oso zentzuz jokatzen. Arrazoiak? Izan, baziren. Hauexek, adibidez:
"Bada zenbait, gehienetan etxetik kanpo bizi direlako eta diruz ondotxo dabiltzalako, beren aurrei jostailu gehiegi ematen dionik. Profesio aldetik pozik bizi denari, au sarri askotan gertatzen zaio: agian aurtzaroan ez zuen jostailu gehiegi eduki, eta orain, frustazio artaz oroiturik, frustazio ori berori aurrak zer-nahi jostailuz inguraturik eta beterik, ase nahi du. Bere aurtzaro triste ura berritu nahi luke, oroitzapenaren tristura momentu alaiez eta zoriontsuez ezabatuz. Bada, aurrei jostailuak emateko orduaren zai dagoenik ere. Ordu orren zai daude... aurraren begitarte pozkariozkoa ikusi nahi dute, eta orretxek eraginik erosiko dituzte jostailuak. Aurraren onari ez baina momentu artan sentituko duten pozari daude".


UTIKAN ARDURAGABEAK!

Adi, beraz, horrelako gurasoak. Gainera, Errialdek zioenez, "jostailu gehiegi kaltegarri da". Haur gutxik onartuko zion axioma hori bota eta gero, beste gogoeta hau luzatzen zien ordurako erabat kezkati behar zuten guraso-erosleei: "Aurraren Gabonak eta opariak eskutik datoz, eta Errialdek jostailuen haritik hausnarketa bat luzatzen zien gurasoei urte amaierako ale hartan:Haurrari zer jostailu eman?
Haurra nolakoa, jostailua halakoa
behar bati erantzun, ori da jostailuen egitekoa eta elburua. Aurraren behar natural bati erantzuten zaiolarik, aurrari azten laguntzen zaio. Demagun jostailuz inguraturik dagoen aur bat. Zaletasuna galdu du, ez da ezertaz arritzen, ez zaio ikasteko gogorik sortzen. Kaltegarri zaizkio, beraz".
Are gehiago. "Jostailua jostailu delako bakarrak ez du aurra zoriontsu egingo. Gustokoak eta egokiak zaizkiolako bai ordea".
Jostailuren bat edo beste onartzeko prest zegoela, antza. Baina "nolako jostailuak?" galdetzen zuen gero. Eta erantzunak bazituen, ez pentsa: "Urte batekoari", kasu, "animalia iledunak" oparitu behar zitzaizkion. Zergatik? Hona arrazoia: "Oraintsu arte gomazkoak bezala, orain iledunak maite ditu. Ez eman burniazko eskeletoa duen jostailurik, are gutxiago erdoitzen denik. Lehenbiziko panpiña edo anderea eskuartean artzeko garaia etorri zaio. Oihalezkoa, ahal delarik".
Urte eta erdikoa izanik, berriz, "abilidade eta maiña piska bat artzen asi zaigu aurra" eta "zuloan sartzeko txotxak, giltzaz irekitzen diren kutxatilak: ari eta oni gauzak lotzeko eta eransteko garaia etorri zaio. Kamioi aundi bat ere egoki etor lekioke. Osorik egon dadila kamioia eta ez puskabanatuta, eta ahal dela material biguñez egina. Orri bakoitz, marrazki edo dibujo bat duen liburuxka edo ipuia ere gustatuko zaio. Soka bati lotu, eta eraginerazi diezaiokeen jostailua ere, berdin".
Bi urtekoen txanda. "Balantzaka ibili ohi diren animaliak ditu maiteenik. Animalia aundi badira, obe, gainera igo baititeke. Ezi-jostailu errazenen garaia da. Besterik gabe zulotan sar ditezkeen txotxak eta puskak, mailu txikiz sar daitezkeenak... eta orrelakoxeak".
Ondoren, "iru urtetik zazpitara gabe denari" oparitu beharrekoak. "Sikologoek iru zatitan banatzen dute aro au. Iru-lau urte dituen aurrari, jostailuak bereak direla, ez beste inorenak iruditzen zaio. Jostailuen nagusi dela konturatzen da, eta ez dizkio inori utziko. Den-denak ezkutatzen, erabiltzen eta ukitzen ditu". Lau-bost urte bete dituenean, ordea, "batetik bestera mugitzeko premia senti du. Lagungoa maite du, besteez arremanetan artzea: itzeginaz, marrazki-dibujoak eginaz, idatziaz, irakurriaz. Ahal dudarik besteak imita". Eta sei-zazpi urtekoentzat "ibiltzen, korri egiten, igotzen, pedalei eragiten lagunduko diotenak" gomendatzen zituen. Zazpi urtetik aurrerakoentzat ere bazituen aukeratuak, baina guri ez zaizkigu kabitzen. Hala ere, esanak esan, bukaeran honoko gomendioa ematen zuen.
"Zerbait erosi baino lehen gurasoek gauza bat egin behar dute: zeri elduko dioten ondo pentsatu. Eta ori dena, gainera, seme-alabei erosi dien jostailua errita-bide gerta ez dakien! Entzutekoak entzuten baitira eta ikustekoak ikusten: Puskatu egingo duzula! Ai ama, puskatu egin duzu! Zaude geldi, ume mukizu! Ixo! Au da otsa eta abarrotsa! Jainko maitea... ume purtzilok! Eta aurrak: Ortarako ez eta zertarako ekarri dizkidazue bada?"

GAUZAK GORA
Ala dira otsak. "Dana gora, dana gora doa" esanaz ateratzen da jendea denda guztietatik. (…) Ehuneko amairu-ta erdi igo dira esnekiak. Ehuneko amaika aragia. Ehuneko amairu janari-edari eta gantzukiak. Ehuneko bost autoak. Gasolina eta tabakoa ere igoko ote diran zurrumurroak ba dira. Eta bideetako ibilliak besterik gabe. (...) Ongi daki saltzailleak eroslearen berri. Au da illik onena gauzak garestitzeko. Eta gehiago ez da izanen il onik merkatzeko. Urtero agindu da Eguberriak igarotakoan gauzak merkatuko direla. Ez dira, ordea, sekulan lehenera bihurtu. Eta jakiña, lehenera bihurtuko direlakoan egingo dituzte nagusi-langilleak lan eta soldata tratuak. Gora igoko dira soldatak, noski. Baiña soldata eta erosi behar diran gauzen tartea gero eta aundiagoa izango da zalantzarik gabe (...) (1971-XII-19)

"EIBARTARRA"RI GUTUN AGIRIA
Agur aberkide ezezagun hori: Zure artikulu mamitsua irakurri dut Z. ARGIAn (1971-XI-28); eta zure kezkak noraino ulertzen ditudan azaldu beharrik ez dago. Zure kezkak, "Eibartarra", eneak dira; eta, sinetsita egon, euskaldun bihotza dugun guzion kezkak dira. Utz dezagun alde batera Eibarko euskera jatorra den ala ez den, eta sasi-problema horiek. Eibarko euskera oso jatorra da, euskalki guziak bezala (zure artikulua lekuko); (…) Euskerarik txarrena (txarra den bakarra hobe) ERDARA da: hauxe da oraindik euskaldunok sinetsi nahi ez dugun egia garbia. Bestek hunkitu nau halere zure artikuluan. Eibarko haur-jolasak aipatzen dituzularik, hau diozu: "Orduango gaztiak euskeraz bizi giñan". Hauxe da, ene ustez, zure artikuluan oharrik gogoangarriena. Egia latza bait da! 1940ren inguruan, "juan dan gerra ingurutxuan bertan" zuk diozunez, Eibarko haurrak euskaraz egiten zituzten beren jolasak. Eta gaur ez. Harrez gero 30 urte pasa dira. Eta zure hitzak gogoraraziz, "ni eta neure sasoikuak izan gariala euskeraz azkenengo jolasak egin ditutxugunak kalian". Karkulu txiki bat eginez, hau da ondorioa: 40 urtetik gorako eibartarrak direla euskeraz jostatu diren azkenengoak. Hau, ordea, ez da Eibarren bakarrik gertatu. Aldaketa berbera ikusia dut Donostian bertan, Antiguako hauzoan (...) (1971-XI-28)

EUSKAL MEZA
Aita Barturen-ek atera du espero genduen diskoa. Oso osorik adituz gero... zer? Nahaspilla ugari. Ene ustez, meza batek, nahiz eta diskoan grabatzeko izan, lehenbizi meza izan behar du eta ez musika-tresna pilla baten erakusgarri, folklore mota guztien agerketa. Presentazioa, oso ona da -ogeita lau orrialde, ogeita zortzi argazki-. Meza bera, konziertu bezala eskasa eta rito bezala, erlijiotasunik gabe (...) Ala ere, argazki ederrak ikusi eta txalaparta, dultzaina, panderu, txistu; bertsolari, koro, ume kantari, apaiz-irakurle eta abarrak entzuteko gogoa izanez gero, ordubetetxo pasatzeko era. (1971-XII-19)


Azkenak
2025-06-04 | Uriola.eus
Manteroekin eta Ainararekin elkartasuna adierazi dute Bilboko Epaitegiaren aurrean

Ainararen aurkako epaiketa dela eta, Bilboko Epaitegiarekin aurrean elkartu dira Manteroekin bat! plataforma eta bertaratutakoak poliziaren gehiegikerien eta egiturazko arrazakeriaren aurrean, elkartasunez antolatuko direla aldarrikatzeko.


2025-06-04
“Traumak eta deserrotuta egoteak saharar guztion bizitzak zeharkatzen ditu”

Munduko gatazka ugariak kontatzera ohituta, oraingoan bere gatazka propioari jarri dizkio berbak Ebbaba Hameidak (Tindufeko errefuxiatu guneak, 1992) bere lehen eleberrian: Flores de papel (Paperezko loreak) (Peninsula, 2025). Hiru belaunalditako emakume banaren istorioak... [+]


Iruñeko Alde Zaharreko etxegabetzea geldiaraztea lortu dute

San Lorenzo kalean 57 urteko emakume bat –Ana Belen– etxegabetzeko agindua zegoen asteazken goizerako. Hori eragozteko, etxearen atarian 07:30etik aurrera bilkura deituta zuen Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak. Azkenean ez da etxegabetzea gauzatu.


Hana Zjakic. Inguruari adi
“Ez nintzateke ase sentituko, lau urteren ostean, hemengo kulturaz eta hizkuntzaz ezertxo ere ez baneki”

Iaz ezagutu nuen Hana Zjakic, Bollotomaseko bertso-saioaren aurretik mahai-buelta berean suertatuta. Ingelesez egin behar niola aipatu zidaten. Eta ni, orduan, kezkatu egin nintzen, ea saioan bertan inor arituko ote zitzaion xuxurlari. Lasai egoteko esan zidan berak, lehenago... [+]


Albert Le Layek ez zuen trukean ezer eskatu

Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]


Talentu bila

Talentua garai honetan zaindu, babestu eta erakarri beharreko altxorra ei da. Horregatik, Kutxabankeko lehendakari Anton Arriolak hezkuntzan ingelesari garrantzi handiagoa eman behar zaiola adierazi du, eta euskara horretarako oztopo izan daitekeela Poloniatik etor litezkeen... [+]


2025-06-04 | ARGIA
Osasun arreta euskaraz bermatzeko zortzi eskaera egin dituzte EHEk eta Aintzatek

Osasungintzako 501 langilek bat egin dute zortzi eskaera zehatz dituen manifestuarekin. Helburua, osasun arreta euskaraz eskaini, eman eta bermatzea, “edonon eta edonoiz, maila guztietan eta ahoz zein idatzizko harremanetan”.


2025-06-04 | Itxaro Borda
Begi zabal itxiak

“Hauxe titulu bitxia” erranen du aspaldian leitzen nauen ARGIAko irakurleak. Jakingo du halaber Stanley Kubrick zinegilearen azken filmaren zale amorratua naizela. Horrek hura esplika dezake. Funtsean, begiak zabal itxita begiratzen diogu munduari, bereziki Gazako... [+]


2025-06-04 | Gorka Menendez
Armatzea eta autodefentsa

Badirudi Europar Batasuna eskalada beliko betean sartu dela. Munduaren ordena geopolitikoa kolokan dabil eta Europak bertan zuen pribilegiozko lekua galtzeko arriskua ikusi du. Autonomia estrategikoaren lemapean, beste neurri askoren artean, industria armamentistikoa... [+]


2025-06-04 | Cira Crespo
Greba orokorra

Euskal Herriko mugimendu abertzaleen hasieran, langile borrokak kanpotik inposaturiko zerbait balira bezala ikusi ohi ziren. Euzkadi egunkariko orrialdeetan maiz irakur zitezkeen sozialisten kontrako diatribak. Harritzekoak ere ez ziren erasook, egia esan, egunkari sozialistetan... [+]


Teknologia
KoipetsuAA

Aspaldi egin nuen lantegi batean, kapitalismoaren izaera alderatu zuten itsasoan koipe jario batekin, zabaltzen doan orbana, bidean hondakina eta miseria sortzen duena eta garbitzeko zaila dena.

Egun, AAren koipea nonahi dugu,beharbada ezagunenak honakoak direlarik:... [+]


2025-06-04 | Axier Lopez
Elon Musken adimen artifiziala Telegramen sartuko dute

Elon Musken xAI enpresak garatutako Grok adimen artifizialeko txatbota Telegramen txertatuko dute. 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du Pável Dúrovek zuzendutako enpresak. Orain arte, Grok X sarean edo Musken bestelako... [+]


Eguneraketa berriak daude