Ezkutuan dabilen etsai maltzur hori


2021eko uztailaren 28an
Oi zer sustoa hartu behar zuen ZERUKO ARGIAren irakurleak 1971ko urriaren hastapen hartan. Aldizkaria ireki eta editorialera joz gero, hauxe irakurriko baitzuen, hitzez hitz eta letra larri pottoloz: "Paper zikin maltzur bat. ‘Ikastolak aurrera’". Hura ustekabea! Ikastolak aurrera egitearen aurka al zegoen, bada, euskal astekaria? Arazoa, ordea, gehiegi argitzen ez zen beste nonbaiten aurkitzen bide zen: ez dakigu nork ez dakigu non banatutako txosten batean… Espainolisten erasoa ote?


PAPER ZIKIN MALTZURRA

Halako izenburu sutsua jarriz gero, derrigor zuen-eta, ikastolen aldeko hitzekin hasten zuen editorialegileak berea: "Bai, aurrera doaz Ikastolak. Aldapa gora, izerdi askorekin, buruauste latzekin, baiña aurrera. Eta aurrera joango ere euskaldun guzion ahalegiñei esker. Eta aurrera besa-tiraka dijoan idi-parearen antzera".
Behin hemen, haatik, zer edo zer ezagutu beharrean zen editoriala egin zuena ere: alegia ikastolen mundua ez zela, kristauen jainkoa bezala, bat eta bakarra. Eta idi-parearenarekin jarraituz, ilustratzen zuen ordurako mundu guztiak jakingo zuen zera hura:
"Bi joera dituzte: bakoitza bere aldera egiten duena bata. Biek batera, aurrera, egiten duena bestea. Nahiz eskubiak tira bere aldera nahiz ezkerrak, bakarrak tiratzen badu, biek amiltzen dira. Joko ori onartu dutenez gero, bakoitzak bere aldera tira behar dio. Baiña aldi berean, biek batera, aurrera, egin behar dute. Aurrera ez egitera, toki berean gelditu eta bakoitzak bere aldera bakarrik astera, indartsuenaren esku legoke biek amiltzea. Ez dago beste biderik, edo biak aurrera bakarrik tira, lagunkiro, leial eta jator, edo bata bestearen aldera eta biurrikeriei eutsiz aurrera pausuak eman. Eta obea deritzagu bigarren bide au, besa-tiraka dijoazten idi-pareen joera au. Bestela oso erraz sartu bai ditezke, zuzenaren zuzenez, sekulan etxera irixten ez dan bidean".
Zertara ote zetorren hura guztia? Beno, lasai, pausoz pauso egiten omen da biderik luzeena ere:
"Baiña iñolaz ere ontzat ematen ez dugun jokabidea auxe da: euskal-nortasunarentzat ongarri litzaken guzia desegin nahi izatea. Izena zuen politiko talde baten txanda izango zen. Aldizkari batena edo liburu-xorta batena edo abeslari edo artista talde batena gero… Ikastolen txanda da gaur… Bihar beste zerbaitena… Begira nolako janari goxoz ezkutatutako garranga eskeintzen diguten: ‘Faszismoaren haurka - Kamarilla Klerikal eta razistaren aurka - Ikastola Herrikoi eta demokratiko baten alde’. Firma serio onekin eskeintzen dute gezur-ontzien azokara, beren bost orrialdeko jenero eskasa".


EUSKAL NORTASUNA DESEGIN NAHIZ

Nortzuk? Batek daki. Editorealean behintzat ez zen hori argitzen. Etsaiak ziren, dena den: "Zaharra da beren jokabidea: izena duen guzia berenganatu… edo morroi bezala erabili… edo kakeztu… Euskal-nortasuna duen guzia desegin. Bi indar-etsai dituzte une onetan beren asmoak betetzeko. Ikastolak artzen ari duten indarra eta erri-minez jokatzen duen eliz-alderdia. Min dute Ikastolak euskaldun izatearekin. Min eliz-alderdi aundi bat ere euskaldun agertzearekin. Euskal nortasuna indartzeak ematen diote min datorren bidetik datorrela. Ezin dute eraman Ikastolak indartzerik. Ikastolei indartzen laguntzerik. Orregatik erantsiko dizkie Ikastolei izan dezaketen gaitzik eta ajerik txarrenak".
Jai zuten, halere, zeren ikastoletan "Klerikalismoaren, razismoaren, faszismoaren, reakzionarismoaren eta diskriminazioaren gaitz kutsakor, ustel eta ilgarriak jota daude. Ez dugu gaitz oien aurka txertoa arturik daukatenik esaten, baiña bai gaitz oietan itotzeko arrixkurik gabe arkitzen direla".
Dena dela, editorialgileak izendatzen ez zituen etsai horiek "gauza bat iritxi nahi lukete: Ikastoletako indarrak nahastu, elkarrekin piakaiztu, elkarren aurka ipiñi. Gezurraren bidez sortutako saltsa eta zurrunbilloan Ikastolen gidaritza artu". Eta horren aurrean: "Ba da euskaldunok esnatzeko garaia. Tranpa berdiñean erortzen gera arlo guzietan. Guk ere ez dugu euskera utsik nahi. Eta badakite ongi aski. Berak ez dute nahi iñolaz ere euskal-nortasunik".
Eta amaitzeko, honako eskakizuna: "Fededun ala fedegabe (utz dezagun ori bakoitzaren aukeran) elkar gaitezen. Erriaren onerako, euskal eta langille arazoa gogoan ditugularik»

Artetxe jaunari, esker onez
Alos-torrea" nere lenengo liburutxoa argitara nahian ari nintzen. 1950'gn urtea zen. Baiñan denborak ez ziran xamurrak. Esan zitekean, oker handirikgabe, gerlaz geroztik orduraiño etzela posible izan euskal-liburu bat bakarra ateratzea. Gehieneko ere deboziozkoren bati eta gramatikaren bati ideki zioten atea. Nahi eta ezin hontan, Artetxe jaunak jakin-erazi zidan, Rocamora jauna, Ministerio de Información y Turismo'ko buruzagia Zarautz'en zela bakaziotan eta berarengana aurkeztuko zela Orixe'ren "Euskaldunak"entzateta nere "Alos-torrea"rentzat baimenak erdiesteko. Esan, egin eta lortu. (...) Artetxe jaunari zor diogu, beraz, euskal-liburuen pizkundea. Berak ideki zuen zirritua, berak urratu zigun bretxa, poliki-poliki ate zabal eta eroso bat bihurtzeraiño (...) (1971-X-10)

Aipamenak
Euskal herriko prokuradore-gai guztiak edo gehienak behintzat, bat etorri dira proposamendu batetan, alegia, hautatuak izanez gero euskal kulturari, hizkuntzari eta heziketari lagunduko dietela. Ekin bada jaunak! Proposamendutan ibili dira bai eta nork bere arrazoiak eman ditu, arrazoi bakanak gainera. Hona hemen batzuk: "Instituto Vascongado de Cultura Hispánica" elkartearen zuzendari den ignazio Satrustegi Aznar jaunari, prokuradoretzat zergatik azaldu duen bere burua galdetu diotenean, honela erantzun du: "Batez ere gazte eta euskaldun naizelako". Fernandez Cantos, ordea, beste era honetan mintzatu zitzaigun: "Bizkaian sortua izan ez eta... Bizkaiari zazpi seme alaba eman dizkion kandidato bakarra naizelako". Bapo, ez genekien sementalik behar genduenik! (1971-X-10)


Azkenak
Zaintzen dugulako maite dugu, ala maite dugulako zaintzen dugu?

"Maitasuna" hitza darama izenburuan Galdera Basatiak podcastaren laugarren atalak, baina eraman zezakeen "harremanak", "bakardadea", "dependentzia"... Hari mutur ugaritan barreiatu dute Izaro Toledok eta Iñigo Martinezek.


Berriz ere okupatu dute Guardetxea, oraingoan, bertan geratzeko asmoarekin

Hainbat okupazio "sinboliko" egin ostean, dozenaka lagun Urgulleko Guardetxean sartu dira eta garbitzen eta txukuntzen ari dira, ekitaldi kulturalak antolatzeko.


Euskal armagintza industria eztabaidagai (III)
Norentzat sortzen du aberastasuna industria militarrak, eta zeren kaltean?

Moldaketari buruzko gure liburuan azaldu genuenez, aurreko mendeko 80ko hamarkadaren amaieratik Europako gastu militarrak behera egin zuela ikusirik, XXI. mendearen hasieran Europako heriotzaren merkatariek antolatzea erabaki zuten, eta eredu estatubatuarra imitatuz lobby moduan... [+]


Aroztegiko auzipetuei elkartasuna adierazteko kanpaldia egingo dute maiatzaren 4tik 10era

Baztango zazpi herritar epaituko dituzte maiatzaren 19tik 23ra. Epaiketaren bezperan, Aroztegiko Elkartasun Komiteak zazpi absoluzioa aldarrikatzeko kanpaldia antolatu du, maiatzaren 4tik 10era, Elizondoko Plazan. Askotariko egitaraua osatu dute egunotarako.


Manex Mailharin eta Nerea Mitxelena, Palestinarekin Elkartasuna ekimena:
“Hemengo enpresarien etekinak Israelen egonkortasunaren menpe daude”

Euskal Herrian harreman mota asko dago Israelekin, eta arrazoi eta interes ugari harremanak ez eteteko. Horietako batzuk aletu dituzte Palestinarekin Elkartasuna plataformako kideek iragarri berri dute liburuxkan, Israel hemen hasten da izenburupean. Maiatzaren 7an aurkeztuko... [+]


2025-05-05 | Eneko B. Otamendi
Itsasoan katua marrazo

Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.


2025-05-05 | Jakoba Errekondo
Hazi batetik mundu guztiak

Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]


2025-05-05 | Garazi Zabaleta
Amillubi
Udaberriko festa, agroekologia ospatzeko

Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]


2025-05-02 | Mikel Zuloaga
Askatasunaren Ontzidiko Mikel Zuluaga ‘Mikelon’en adierazpena Maltatik

Deshumanizazioa barru-barruraino sartu da Mendebaldeko botereetan, eta axolagabekeriaz begiratzen diote Gaza pairatzen ari den holokaustoari; Gazan, bonbek hiltzen ez bazaituzte, goseak hilko zaitu.

Gure itsasontzia bonbardatu duten honetan inpotentzia erabatekoa da, gu ondo... [+]


Palestinaren aldeko Askatasunaren Ontzidia bonbardatu dute Maltatik gertu

Ostegunetik ostiralerako gauean dronekin egin diote eraso Gazako blokeoa apurtu eta genozidioa salatu nahi duen nazioarteko ekimenaren itsasontziari, Maltatik hamahiru miliara, nazioarteko uretan. Aktibisten artean Mikel Zuluaga Mikelon euskal herritarra dago. “Hemen hau... [+]


Immigrazioa eta sindikatuak, eskubide unibertsalak ala porrot kolektiboa

Gabezia guztiekin ere, sindikatuek gizateriaren alde inoiz egon den beste edozein giza erakundek baino gehiago egin dute. Duintasunari, zintzotasunari, hezkuntzari, ongizate kolektiboari eta giza garapenari beste edozein pertsona-elkartek baino gehiago lagundu... [+]


Harri-jasotzea
Harri eskolek emandako bultzada

Harri-jasotzearen gorakada nabaritu da azken urteetan, batez ere emakumeen artean. Gazteek harri eskoletan ikasten dute kirolean esperientzia dutenengandik. Crossfit-a, sare sozialak eta telebista faktore garrantzitsuak izan dira kirolaren piztualdian, harri eskolekin batera... [+]


Kanboko Marieneko lurrak irauli dituzte ELB, Lurzaindia eta Ostia sareak

Maiatzaren 17an bertaratu eta barazkiak landatzeko hitzordua jarri diete herritarrei. Karia horretara egun osoko egitaraua osatu dute, Marieneako lurrak laborantzarako atxikiak izatearen alde.


Eguneraketa berriak daude