Makina bat zalantzei aurre egin beharrean izan ohi gara euskaldunok, gure hizkuntzan idazteko orduan. Zein ote esan nahi duguna zehazki adieraziko duen hitzik aproposena, edota perpaus nagusiak eta mendekoak jatorren lotzeko era? Are okerrago oraindik, nola antzeman benetan euskaraz pentsatzen ari garen ala inguratzen gaituen erdara horren menpe jarraitzen duen gure burmuinak? Bada, dudamuda horiek guztiak uxatzeko asmoz dator "Euskal Estilo Libururantz. Gramatika, Estiloa eta Hiztegia", Xabier Alberdi eta Ibon Sarasolaren artean eginiko liburua.

Inor gutxi ausartuko da, gaur egun, zalantzan jartzera euskararen batasunak gure hizkuntzaren bilakaeran egundoko aurrerakada suposatu zuela, eta oraindik batasun hori abian bada ere, euskal komunikabideen hedadurarako laguntza paregabea eta urte gutxitan hainbeste jende euskaldun ikasi bihurtzeko ezinbesteko tresna izan dela. Besterik da ikasitakoari eman ohi diogun erabilera, ordea, eta horrexek kezkatzen ditu adituak, hain zuzen. Alegia ohiz darabilgun euskararen kalitateak. Eta zein ote kalitatezko euskara?
Miren Azkaratek erantzuten dio galdera horri, Xabier Alberdi Larizgoitiak eta Ibon Sarasola Errazkinek idatzitako "Euskal Estilo Libururantz. Gramatika, Estiloa eta Hiztegia" liburuari egin dion aurkezpenean: "Batasunaz gain, edo batasunaz areago, kalitateak sortzen digu ardura. Eta nola defini dezakegu zer den kalitatea? Hitz bitan esateko, erabileremu bakoitzerako hizkuntza-eredu egokia erabiltzea. Beraz, erabileremuak askotarikoak diren neurrian, euskara-ereduez hitz egin behar genuke, eredu bakarra ez baita nahikoa izango".
Hizkuntzalari honen esanetan, eredu egokiak, batzuetan, euskara batua erabiltzea eskatuko du, baina ez beti. Eta bestalde, eredu egokiak, gehienetan, aukera egitea eskatuko du: gramatikalak diren egituren arteko aukera, eta hiztegi batuan ageri diren hitzen arteko aukera, besteak beste. Eremuaz ari dela, unibertsitateko euskara aipatzen du Miren Azkaratek, eta hauxe dio hartaz: "Ez dago inolako dudarik, unibertsitateko euskarak ezingo duela gramatika-akatsik izan, eta, erabilera estandar zainduari dagokion neurrian, Euskaltzaindiak batasunerako emandako arauak bete beharko dituela; arau hauek eurak ere gaurko erabilera agramatikalak saihestea dute helburu behin baino gehiagotan. (…) Horretaz gain, onargarriak diren egituren artean, ahalik eta hedadura handiena dutenak aukeratu beharko lituzke, unibertsitario gehienek errazen ezagutuko dituztenak".
Bete-behar horiek, bistan da, ez dagozkie bakarrik unibertsitateko irakasle eta ikasleei. Oso urrutira joan gabe, gu bezalako kazetarioi ere badagozkigu… Betetzen ditugun ala ez, beste kontu bat da, ordea.


Eta hain zuzen euskaraz idazten dugun gehien-gehientsuenok dauzkagun zalantza horiei erremedio ematera datoz Xabier Alberdi EHUko Euskal Filologia Saileko irakasleak eta Ibon Sarasolak, unibertsitate bereko katedradun eta euskaltzainak, egun erabili ohi den euskara estandar idatziaren gainean egin dituzten gogoeta, kritika eta zuzenketa proposamenak.
Bi zati nagusi eta osagarritan banatuta dago liburu hori. Lehenengoan, Xabier Alberdik aztertutako gramatika zalantzak eta hutsegiteak agertzen dira. Bigarrenean, berriz, Ibon Sarasolak jorratutako "Zalantzen hiztegia" dator.
Hirurogeita zazpi ataletan banatu ditu Alberdik euskaldun alfabetatu eta ikasien gramatika zalantza eta hutsegite nagusienak, bakoitzaren azalpena, gehientsuenetan, adibide batzuen azterketarekin osatuz. Horretarako, euskal literatura tradizioa eta Euskaltzaindiaren gomendio-erabakiak hartu ditu oinarritzat Alberdik. Adibide akastunak eta haien berridazketa zuzendua eskaintzen ditu. Hona hemen adibide horietako gutxi batzuk:
3"Zuk eta guk egingo dugu (eta ez zu eta guk egingo dugu)".
3"Eusko Jaurlaritzaren proiektuak (Eusko Jaurlaritzak egin/egiteko dituen proiektuak)".
3"Eusko Jaurlaritzako proiektuak (Eusko Jaurlaritzatik datozen proiektuak)".
3"Joan zen igandez Urbian izan ginen" idatzi beharrean, "Joan zen igandean Urbian izan ginen" idatzi beharko litzateke. "Euskara batuz ari dira"ren ordez "Euskara batuan ari dira". Eta abar luzea, jakina.
Horrelako zalantzarik ez duzuela? Zuentzat hobe. Nolanahi ere, duda izpi ren bat somatu orduko, badakizue konponbidea non aurkitu.


Hitzen aldetik sortzen bazaizue kezka, berriz, jo Ibon Sarasolak jorratutako "Zalantzen hiztegia"ra. Euskaltzaindiak atera berri duen Hiztegi Batuaren lehen argitaraldia oinarri duen zati horretan, euskaltzainak hautatu dituen mila eta bostehun sarrera inguru aurkituko dituzue. Ibon Sarasolak hautatutako sarrera horiek, sarritan oker erabiltzen direnak edota iruzkinen bat merezi dutenak dira, eta hurrenkera alfabetikoan antolaturik agertzen dira liburuan, non, modu labur eta ulergarrian, hiztegi zalantza ohikoenen inguruko argibide eta xehetasunak aurkituko dituzuen.
Hori bai, labur beharrez, ikaragarri murriztu behar izan ditu azalpenok Ibon Sarasolak. Beraz, hitz jakin bateko argibide gehiago nahi izatera, egile beraren "Euskara Batuaren Ajeak" liburura edota "Orotariko Euskal Hiztegia"ra jo beharko duzue