Itsasoaren altxorra jaso zuen herria
Etxe-hormek erakusten duten zuria ez ezik, mineral preziatu baten kolore zuria eta beronen ustiapena, gatzarena alegia, ezaugarri du Leintz Gatzatak, bere izenak dioen bezala. Euskal Herria itsasoak estalia zueneko garaietatik, gatza geratu zen Deba ibaiaren iturburua bere lurretan duen paraje honetan eta horrek bere historia eta bilakaera markatu zuen. Parajearen ezaugarri orografikoei erreparatuz gero, berriz, 15 kilometro karratuko hedaduraz, malkartsua eta menditsua da Leintz Gatzaga. Aizkorri eta Anboto mendikateak alde banatan, Kantauri itsasoa bailaran behera joanez gero, eta Arabako lautada hegoaldean duela, ezaugarri horiek naturarekin harrema zuzena eta pribilejiatua izateko parada eskeini diote herriari.
Beraz, herri txikia izan arren, bere kokapenagatik eta natura borborka duen inguruneagatik, bisitarako toki aproposa da. Zirauna bezala bihurritzen den errepidetik zehar iristen da bertara, Arabatik heltzeko Gasteiztik Durangora doan bidea hartu eta Legutio baino lehen eskuninera desbideratuta, Gatzagako gaina hartu eta aldapan behera jaitsiz eskuinean geratzen da herria. Gipuzkoatik, ostera, Arrasate Gasteizera bidean atzean laga, eta Eskoriatza saihesbidetik hegalean utzitakoan topatzen den rotondan markatzen du hartu beharreko bide bihurgunetsua.
Baserri auzoak badituen arren, herriak deitzen du arreta. Mendeetako joan etorria ondo hartu du eta jakin du kontserbatzen herri zaharren traza, xarma berezia du. Hiru kale modu paraleloan kokatuta daude eta horiek zeharkatuz, beste kale bat. Gune urbanoa osatzen duena inguratuz, garai bateko harresi sendoaren aztarnak geratzen dira. Herrira sartzeko iragan beharrekoak ziren ate sendoen arkuak ondo mantentzen dira oraindik. Arku horiek zazpi ziren harresia osorik zegoenean eta derrigorrezkoa zen bertatik pasatzea Leintz Gatzagara sartu ahal izateko. Bost baino ez dira kontserbatzen momentu honetan eta guztien artean handienak Gaztela Leongo armarria du.
Ez dago esan beharrik Erdi Aroko kutsua ezin hobeki gordetzen duen herria dela Leintz Gatzaga. Etxe handi eta eleganteak, harbidezko lurzoruak eta itxura benetan kuriosoa duen iturria gordetzen dira bertan. 12 tutu izatea da aipatu iturriaren berezitasuna. Leintz Gatzagako herritarrek "As de copas" bezala ezagutzen dute zintzelez landutako aska handi bat osatzen duen iturria, 1715ean egin zutenetik.
Arestian aipaturiko iturritik gertu, Soran jauregia dugu. Izen horren ordez, "Indianokoa" bezala ezagutzen dute, ordea, gatzagatarrek. Jauregi hau bi dorrek osatzen zuten garai batean eta errege-erreginen segizioak Leintz Gatzagatik igarotzen zirenean, ostatu hartzeko gune bezala erabiltzen zuten gorteko kideek. Errege bidearen eraikuntza herriaren ospea eta handitzea bultzatzerakoan, inolako dudarik gabe, elementu klabea izan zen.
Hala ere, boteredunen ostatu izateak eskainitako protagonismoa galdu zuen lez, bi dorre ederrak ere galdu zituen noizbait Soran jauregiak. Leinu horretako oinordeko batek harriz-harri eraikina desegin eta Nafarroara eraman omen zuen, han berriro berreraikitzeko. Orduan eraiki zen gaur egungo jauregia, bere kantoietako bat armarri batekin apaindua duena.
Aurreko monumentuak baino zaharragoa, XIV. mendekoa, San Millan eliza da, edo beronen eraikin zaharra behinik-behin. Dena dela, garai bateko tenplu hura desagertu egin zen suteak harrapatuta. Duela gutxi berdintsu gertatu zitzaion, berriro ere kiskali baitzen 1954an. Lau horma nagusiak izan ziren zutik geratu zen gauza bakarra eta zegoena aprobetxatuz, traza berriagoa duen eliza egin zuten.
Bere sorkuntzatik aldaketak jasan dituen arren, XIII. eta XIV. mendeetako taila polikro matuak merezi du bisita bat eta ezin zaio mesprezurik egin, ezta ere, inguruan duen larreari eta pagoz zein bertako bestelako landarediz osatutako baso hezeari ere.
Egun, inork deboziorik baldin badio Dorletako Andre Mariari txirrindulariak dira, txirrindularien zaindaria ez da eta alperrik Dorleta. Horregatik, ziklisten mailotez osatutako museo bat gordetzen du, tartean profesionalak izandako asko eta askoren mailotak.
Neolitikoan jada, ustiatzen zen gatza, lurraren barnekaldetik etorritako ur gazia lurrundu eta geratzen zen mineral zuria aprobetxatzen zen orduan ere.
Herriko armarriak jarduera honen berri jasotzen du, bi dorla agertzen baititu. Dorlak gatza lortzeko burdinazko galdarak dira, berauetan ur gazia bota eta azpikaldeko suaren berotasunak likidoa lurrundutakoan lortzen zuten gatza.
Gatzaren ustiapenaren inguruan eskuratu zuen Leintz Gatzagak populazio pilaketa eta bere garapena herri bezala. Bere biziko garrantzia zuen eguneroko bizimoduan gatzak, Erdi Aroan traturako aldagai gisa balio handia zuen eta hozkailuaren sorrerara arte janarien kontserbaziorako zegoen gauza bakarra zen. Gaur egun ere baliotsua da gatza, industria kimikoak asko erabiltzen du mineral hau. Zentzu honetan, aipagarria da gutxi gorabehera gatzaren 14.000 erabilera ezberdin egiten direla.
1331. urtean, Alfonso XI.a Erregeak emandako hiri gutunari esker sortu zen herri bezala Leintz Gatzaga eta horretan gatzagek eraginik izan zuten, nola ez. Baina aberastasun iturburu izaki, 1374an Oñatiko konte Gebarako Beltranek herri osoa bereganatu zuen, Enrike II. erregearekin tratua egin ondoren. Ondorioz, 120 urtez Leintz Gatzaga Arabako Hermandadearen menpe egon zen eta ez zuen 1496ra arte Gipuzkoako Batzar Nagusietan eserlekua berreskuratu.
Historian zehar garrantzitsua izan den beste une bat 1495. urtea izan zen, herria izurriteak jota, biztanleek etxebizitza eta eraikuntza guztiak erre baitzituzten gaitza suntsitzeko. Horren ondoren joan zen eskuratzen herria gaur egun duen itxura, denborak eragindako aldaketak gogoan izanez, noski.
Bilakaera horren guztiaren berri Gatzaren Museoak eskaintzen du, herritik 250 metrora dagoena. Leku honetan gatz ustiaketan profesionalki aritu zen azken enpresaren aztarnak geratzen dira oraindik, «Producciones Leniz» deitutakoa. Itsasoko gatzari konpetentzia egin ezinik, 70eko hamarkadan itxi zituen ateak.
Jatorduan:
Ostatu jatetxea- San Ignacio, 3 . 943- 71 53 71
Gatzagain Jatetxea- Arlaban 943- 71 55 22 .
Gure Ametsa Jatetxea- 943- 71 49 52 .
Gaztainuzketa- 943- 58 50 58
Arrate jatetxea- 943- 71 43 71
Lo egiteko:
Gaztainuzketa (bungalowak) - 943- 58 50 58.
Gure Ametsa- Arlaban. 943- 71 49 59.
Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]
Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.
1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.
Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.
%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.
Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]
GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]
40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]
"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]