Baztertu dugula? Ez. Beraiek baztertu dute euren burua. Mahaiaren osaketa bitxia izan da, eta EHk eman azalpena gezurrezkoa. Lehenik, EHk mahaian egon nahi badu gainontzeko alderdiekin hitz egin behar du, besteok elkarrekin egiten dugun bezala. Bere botoekin kontatzea nahi badu alderdiekin hitz egin behar du. Bigarrenik, EHk besteekin hitz egin nahi badu legebiltzarra instituzio iraunkor bat dela kontuan hartu behar du eta mahaian egoteak egunero lan egitea eskatzen duela. Hau da, EHk segurtasun bat eman behar du. Ez dadila gerta aurreko legealdian bezala: agur banoa, eta hor konpon! EHk hori ez badu ulertzen...

Guk betiko jarrera mantentzen dugu, EAk ez du inoiz esan EHrekiko zituen loturak hautsi dituenik. Akordio politikoa lortu ahal izateko EHk biolentziaren mundutik aldendu egin behar duela esaten dugu. Areago, nik ez dut behin ere biolentzia «kondenatu» behar duela esan. Hori maiz komunikabideetatik ematen den bertsioa da. Bada, ez, biolentziaren mundutik «aldendu» diot nik.

Aldentzea, esaterako, azken egunotan EHn biolentziarekiko burutzen ari diren erreflexioak egitea da. Arnaldo Otegik eginiko azalpenak oso positiboak dira, aldaketa bat da. Arnaldo Otegik aitortu duenez kale borroka delakoarekiko nolabaiteko itzala dute. Pribatuan mila bider esan dute hori, publikoan esatea beste gauza bat da, ordea. Pribatuan, kultura politiko militarretatik datozela esanez desenkusatzen dira. Konprenitzen dugu hori, baina aurrera egiteko EHk beste testuinguru batera pasa behar du, erreflexio hori egunero politikan gauzatu behar du. EHko militante, ordezkari eta hainbat alkaterekin hitz egiten dugunean jasotzen dugun erreflexioa da. Areago, batzuk haratago joaten dira. Ez ditugu harremanak hautsi, besteak beste, erantzukizun politikoari zor diogun begirunearengatik.

Bada, nire aldetik Ajuria Enea kito da. Eta alderdi sozialistak berak ere Ajuria Eneko mahaia PPk hautsi zuela esan zuen bere garaian; Ramon Jauregik berak publikoki salatu zuenez. Ajuria Eneko mahaira itzultzeko nahi horretan, «nosotros los democratas» ari dira esaten. Baina, ez gaituzte eramango esparru horretara, sakoneko aldaketarik egon ezean ez gara inolako hitzarmen batera helduko. Bestela esanda, PSOEk estatu ituna -«Askatasunaren aldeko eta terrorismoaren aurkako» ituna deitzen den hori- apurtzen ez duen bitartean oso urrun dago guregandik.

Hasteko abertzaleok egindako hutsetatik abiatu behar dugu, gure aldean akatsak izan direlako. Baina ez haiek dioten bezala Lizarra-Garazi desastre bat izan delako. Lizarran gure frakaso propioa egongo da, baina haiek -Xavier Rubert de Ventos pentsalari sozialistak dioen bezala- ez ziren bildu Lizarrara Madrileko boteretik arriskutsutzat jo zutelako, Madrilek sekulako izualdia hartu zuen Lizarrarekin.
Edonola ere, beste nonbaitean berriz ere topatu beharko dugu, eta denok. Eta ez, abertzaleak batetik eta ez-abertzaleak bestetik. Ez ditugu egindako akatsak berak berritu behar. Bakegintza eta erainkuntza nazionala, bi plano ezberdinetan daudela ikasi dugu. Bakegintzarako alderdi guztiekin kontatu behar da, guztiekin. Eraikuntza nazionala beste dinamika batean sartu behar da. Proietuak hor daude, mahai gainean. ETAk berriki emandako elkarrizketan ez du ezer esan EAJk, EHk, ABk eta EAk mahai gainean ipinitako proiektuez. Zergatik ezin dugu prozesu nazional bat aurrera eraman? Hor dago koxka. EHk Lizarra-Garazi biolentzia zegoen garai batean gauzatu zela dioenean, tranpa egiten du. Lizarrako Akordioak dioen bezala, fase erabakitzailea biolentziarik gabe eman behar da. Urte bat eta erdiz, politikan biolentziarik gabe aurrera egitea posible dela ikasi dugu. Horrexegatik, batetik, alderdiek normalizazio prozesuaz eztabaidatuko duten biolentziarik gabeko eszenatoki bat behar dugu, eta bestetik, abertzaleok minimo batzuk adostu beharko ditugu eraikuntza nazionalaren bidean aurrera egiteko.

Denok espero genuen aldaketa bat. Ordea, EHk horren galera handia izatea sorpresa izan da guztiontzat. EHk 9-10 parlamentari izatea espero genuen, eta alderdi politikoen jarduera (abertzaleena bereziki) baldintza zezakeela. EHk, berak espero baino gutxiago eskuratu duenez, alderdi giltza izatearen aukera galdu du. Baina gure irakurketa ez da haiek galdu dute, kanpo dira eta hor konpon! Ez. EHrengana iristeko zubigintza lana egiteko prest gaude. Orain beren ardura da positiboki erantzutea.

Botoak ez dira prestatuak, herritarrek emandako botoak baizik. EAJ-EA koalizioarentzako botoak, kanpainan esan genuena esanda etorri dira. Hau da, ez dugula EHrekin akordiorik gauzatuko ez bada ETAren biolentziatik aldentzen. Beraz, botoak etorri dira hori entzunda ere. EHk bere irakurketa egin behar du, eta itsuarena egin nahi badu, bada egin dezala. Alderdi espainolistek hauteskundeetara inoiz aurkeztu ez dugun programa abertzale batekin aurkeztu ginela egotzi ziguten, hau da, autodeterminazioa aipatu dugu argi eta garbi. EHk trantsizio politikoa lideratuko duela, nola?
Guk gobernu berria bake eta normalizaziorako prozesua bideratzen hastea nahi dugu, eta lehenik besteek beren kokapena argitu behar dute. Aurreneko betebeharra bake giroa sortzea da, horretarako gobernuak gure jarrera irmoak berretsiko dituelarik. Hau da, gizartearen nahiarekin beste eszenategi batera joan nahi dugu herri bezala ditugun eskubideak geure egiteko.

Rojok berak deskalifikatu du bere burua, Elorrioko PSE-EEko zinegotzi bat udal batzordean zegoela jakin zutenean dimitituaraziz. PSEri, hasteko, komunikabideen bidez ez garela eztabaidan hasiko esan diogu. Proposamen bat baldin badute eseri daitezen gurekin mahai batean behar den diskrezioarekin- honek berdin balio du gaineratiko alderdientzako-, areago Madrileko Itun baztertzailea sinatu dutenengandik etorrrita. Itun hori indarrean duten bitartean ez dugu ezer egiterik, ituna hautsi dezatela lehenik.

EAJ-EA koalizioa legebiltzarrerako osatu zen. Geroak esango du berrituko den edo ez, Euskal Herria zein egoeran egongo den ere ikusi behar baita. Lau urte ditugu ekarrekin lan egiteko. Gobernua osatu aurretik eta gero ere: EA alderdia gara. Badakigu batzuk jarrita daudela udal eta diputazioei begira. Baina, Ibarretxek esan bezala, ez dezala inork pentsa gobernuarekin konpontzea. Aldaketa sakona izan ezean ez da sozialistekin ezer hitzartuko, ez EAJn ez EAn. Eta baten bat tentatua baldin bada, EA ez da hor izango. EAk ez luke inolako arazorik izango oposizioan egoteko. Hori tinko erabakita dago gure programan eta proposamenean