Arabako emaitzak oso onak izan dira guretzat, bi osagai garrantzitsu dituztelako. Hau da, EAJk lehendakaria jarri zuen hautagai nagusi gisa; hobekien baloraturiko hautagaia zelarik, eta PPk Mayor Oreja. Araba politikagintzaren eredu gisa jarri zuen PPk. Bien aurka lehiatu gara arabar sozialistok, itxura guztien arabera, haientzako deus gutxi kontatu genuelarik. Arabako alderdi sozialistak, ordea, botoen %21 lortu du. Alderdi popularra erabat harrituta geratu da.

Hasteko eta behin, nik Ibarretxe eta EAJri ezer gutxi sinesten diet, benetan. Ez dut emaitzak onartzen ez dituenaren amorruz esaten, ez naiz euskaldunek bozkatu dutenaren aurka inola ere. Ordea, nazionalismoarekin buruturiko ibilaldi politikoaren perspektibatik begiratua desleialtasun izugarriak antzematen ditut, hitzeman ziguten gauza asko ez dira bete. Gainera, ez dut uste hori alderdi sozialistari soilik gertatu zaionik, beste alderdi batzuek ere nazionalismo demokratikoarekin izaniko itunak ez dituzte beteak ikusi.

Beste batzuek. Beraiek badakite. Nik alderdi sozialistari gertatu zaiona dakit. Badakit beste batzuk nazionalistekin kexu daudela elkarrekiko izaniko desleialtasun eta itunen ez betetzea dela-eta. Edonola ere, nik Ibarretxe jaunak asmatzea nahi dut, arrakasta handiena opa diot. Izan ere, nire zoria bere arrakastaren baitan baitago, bere arrakasta nire arrakasta izango da. Oso gutxi exijitzen diot Ibarretxeri, ia ezertxo ere ez: hau da, legealdia bukatzerako bizkarzainik ez izatea. Bestela esanda: nazionalista ez garenok nazionalista bezala bizi gaitezen. Denok berdin bizitzearekin bikain biziko gara.

Guk Ibarretxeri koherente izaten lagundu nahi diogu, benetan diotsut. Planteatzen dudan honetan ez dago trikimailurik ez tranparik. EAEko hauteskundeak oso garrantzitsuak izan dira bi arrazoiengatik. Bat: euskaldunon %80k bozkatu dugulako. Jendea kezkatua dago, politikariok irtenbideak aurki ditzagun nahi dute herritarrek. Bi: Ibarretxe lehendakariak bete beharreko konpromiso oso garrantzizkoak dituelako. Ibarretxek zer ez duen egingo esan du. Hau da, ez zuzen ez zeharka, ez duela EHrekin harremana gauzatuko. Horretan koherente izan behar du eta hitza bete. Badakit oso zaila dela berak hori bakarrik egitea. Horregatik lagundu behar diogu, bai berari, nahiz EAJ zein EAri. Horretarako, gutxiengo batek gobernaturiko udaletan gehiengo demokratiko egonkorrak finka daitezen nahi dugu, eta udal horiek demokratikoki gobernatuak izatera pasa daitezen. EAJk du giltza. Konplikatua dela? Jakina. Politikan halaxe da dena. Baina kontrakoa egitea ez da gizalegezkoa, ez da ondradua. Joseba Permachek esaten duenez, argiki esan ere -EHk garbi hitz egiteko duen moldea gustatzen zait. Nahiz beren irizpideak nireak ez izan, EHkoak gardenak dira behintzat, eta niri ere horrela gustatzen zait izatea-, EHk biolentzia gaitzestea basarmortuan ura aurkitzea baino zailagoa da. Beraz, horra zein den norabidea. Ibarretxek horren arabera behar du jokatu orain. Instituzioak herritar gehiengoaren mesederako jarri behar ditu. Horixe da Ibarretxeri planteatzen dioguna. Halaber, EAJri eta EAri.

Bada, horrela bada, alderdi bi hauek ihesi dabiltza berriz ere, aurrerantz ihesi. Badakit, alderdi hauek oso etorkizun konplikatua dutela, eta hartara edozein proposamena deskalifikatzen dute. Tira, herritarrek juzka dezaten PSE-EEren jarrera. Gure proposamena zintzotasunez egina da, ordea. Ezin dutena eskatu da gu oposizioan egonda oposizio lanik ez egitea. Oposizio lana egin eta nazionalismoaren alternantzia politikoaren alde jardun behar dugu. Eta egin egingo dugu, eta hartara herritarrek juzka dezaten batzuek nahiz besteek esan eta egiten duguna.
Halaber, nik badakit Joseba Egibarrek proposamen honetaz pentsatzen duena. Nola onartuko du Egibarrek honelako proposamen bat EHko jaunekin liluratua izanda? Pertsona bat ez da aldatzen gauetik biharamunera, ez du urteetan esan eta egin duena bat-batean aldatuko. Egibar jaunari ulertzen diot. Egibar hauteskundeetan ezkutuan jarri dute alderdian. Nazionalista batzuk ezkutatu eta bestetzuk plazara atera dituzte. Egibarren ildokoak ezkutuan izan dira hauteskunde kanpainan; Arzalluz barne. Orain besteak atera dira: Atutxa, Ibarretxe... Hau da, nazionalismoaren sektore light. To! Aldatzen hasiak dira berriz ere, ezkutuan izan direnak ateratzen ari dira. Erantzukizun eta gardentasunaren garaia da ordea, mesedez, ez gaitzaten deskalifikatu.

Ez dut uste presazko erabakia izan denik, herritarrek jarri gaituzte oposizioan. EAE oso atipikoa da. Herritarrek botoa eman dute batzuek goberna dezaten eta bestetzuk oposizioan egon gaitezen, edota hirugarren batzuek, Javier Madrazo bezala, botafumeiroarekin jardun dezaten. Madrazok nahi zuen Jaurlaritzan hankaz eta buruz sartu, eta sartuko da. Madrazori sozialistak EAJ eta EArekin Gobernuan egon ginen bitartean berak esan zituenak aztertzeko eskatzen diot. Madrazok hiru parlamentarioekin hogeita hamairu dituenari oposizio politika egingo diola esaten du. Gu inozoak izan gaitezke, baina ez ergelak. Herritarrek oposizioan jarri gaituzte alternantzia politikoa gauzatzeko. Nazionalismoa ez da betiereko. Gainera, alderdi sozialista gobernuan sartu izana bai okerra litzatekeela, ez zuen inork ulertu izango. Politikak koherentzia behar du.

Ezta gutxiagorik ere. Madrazo bozkatu duten ezkerreko botoemaileak ez daude Gobernuan sartzearen alde. Ez daude ados, ez duelako logikarik ez, koherentziarik, ez zentzurik. IU-EBk Gobernuan egon nahi duela, egon dadila eta Madrazo jaunari besarkada eman diezaiotela. Alajaina, Gaspar Llamazares jaunari kosta egingo zaio erabaki hori Andaluzian, Extremaduran, Valentzian edo Madrilen azaltzea. Bai horixe!

Zergatik ez? Gure politikaren hainbat atal berrikusi behar dugula? Baliteke. Baina, erne, Euskadiko politikan ez dira politika normalaren parametroak erabiltzen; ez beste inon erabiltzen diren parametroak behintzat. Politikan ari garen herritar eta sozialistok -popularrak beste hainbeste- oso baldintzatuak gaude. Gure mugimenduak ez dira nazionalisten mugimenduekin parekatzen ahal. Denok ari gara politikan, baina neurri ezberdinen arabera. Ulertzen dut nazionalistek ez ulertzea, haiek ez baitaude gure egoeran. Geure egoera pertsonala ez da logikoa politika egiteko, erabateko demokraziarik ez duen herri batean bizi gara. Politikan dihardugunon erdiak bizkartzainak behar ditugu. Politika baldintzapean dago, guztiz kondizionatua. Horregatik gure lehen baldintza da besteen baldintza berberan aritzea, hori da legealdi honetarako Ibarretxe jaunak bete behar duen lehen helburua. Ez zenbat hileta elizkizunetara joango den eta guretako zenbati deitu beharko dioen telefonoz doluminak emateko eta gurekin dagoela esateko. Horrek ez du zentzurik. Hemen, lau urte barne denok egoera berdinean izatea bermatu behar du Ibarretxek, politikaren planteamendu libreen arabera. Egungo egoerak estrategia politikoa aldatzea baldintzatzen du, aldaketa edozein eta txikiena dela ere. Euskadi bitan banaturik dago, erdiz erdi. Hori da errealitatea eta horrek izan behar du Gobernuaren kezka nagusia. Kontuz, herri hau erdibitzen duen ezpata hain zorrotza izanik, denok moztu gaitzakeenaren kontziente izan behar dugu.

Herritarren %80k bozka eman du eta Eusko Legebiltzarra erabat legitimoa da beraz, erabakiak bertan hartu behar dira. Elkarrik egin nahi duena ondo dago, baina bazeukan hauteskundeetan aurkeztea. Ezin dena da debatea parlamentutik kanpora atera.

Bai, bai. Munduko eskubide guztia dute. Baina egoeraren protagonismoa ez zaio herriak erabaki duenari kendu behar, hau da, Euskal Legebiltzarrari eta Jaurlaritzari. Eztabaida eta erabakien ardatza parlamentuari dagozkio, eta gero eztabaidatzeko nahi den mintegi edota konferentzia guztiak antola daitezen. Baina kontuz, instituzioetan ez dauden horiek ez dezaten erabaki herri honek nondik joan nahi duen, ezta legearen maila erabaki ere. Ez dezaten herritarrek bozkatu duten ordezkarien protagonismoa kendu, bestela denok den-dena zalantzan jarriko dugu, eta akabo.

Egin beharra ikusten dut. Baina ez gaitezen azkarregi joan, bestela helmugak gaindituko ditugu, eta, berriz ere, atzera egin beharko dugu. Hemen formula guztiak erabili dira. Ajuria-Eneako Ituna, kasu. Zailtasunak zailtasun, erkidego honen garai hoberena eman zuena. Gobernuaren funtzionamendua, aniztasuna, autonomiaren garapena eta bizikidetasunerako garai onena izan zen hura. Gero Lizarra etorri zen, desastre bat. Beraz, biak ikusita, zerbait berririk antolatzeko, lehenbizi desastretik aldendu beharra dago. Hobetu dezagun Ajuria-Eneako ituna. Ados. Ehunetik ehunean hartu gabe, har dezagun bere kontzepzioa abiapuntu gisa. Eusko Legebiltzarrak betebehar hori burutu behar du uneon. Bake mahaiaren ardatzak, aniztasuna eta herriaren ordezkaritzaren mahaia izan behar du.

Ibarretxek euskal erabakiuneaz ari denean, zertaz ari den argitu behar du, ez baitu orainokoan argitu. Zein da euskal gune erabakitzailea? Euskadi hiru lurraldek osatua dago. Euskadin marko juridiko bat dago, nazionalistek egina, hain zuzen ere, beraiek gehiengoa zirela bakarrik egina. Lurralde historikoen legea, alegia. Baina, nik gauza bat ulertzen dut, Ibarretxek beste bat, eta ziur Otegik ez duela ulertzen ez Ibarretxek ez nik ulertzen duguna.

Egun dagoen ordenamendu juridikoa ez bada berritzen, ez. Konstituzioak ebazten du zein eratan egin daitekeen, eta hauxe dio: erreferendum mota hau ezin da EAEn bakarrik burutu. Aitzitik, gai honetan funtsezkoa da espainol guztien partehartzea. Erabaki daiteke, jakina. Hor dago Nafarroaren kasua. Baina bi erkidegoek erabaki behar dute. Konstituzioak metodoa markatzen du, berme juridiko bat behar da horretrako. Ordea, konplikatua da eta ez luke ezer konponduko. Zergatik? Hauteskunde mapa ez delako aldatzen, gizartea bitan banatua dago. Politikariok zuhurrak izatera, ehuneko ehunentzako politika egin behar dugu, eta ez irabazten dugunean besteak gure menpe jarri. Ibarretxek arduraz jokatu behar du. Egingo duena euskal gizarte osorako izan behar duela kontziente betiere. Batzuk nahiz besteak eroso nahiz deseroso egon behar dugu. Bestela ez dugu ezer konponduko eta orain arte bezala egongo gara