Ebro ibaiaren ezkerreko urbazterrean zehar
Asatik gertu, 38. kilometroan errepide nagusiago batera iritsi eta ezkerrera, laister Asa zeharkatuko dugu, dirudienez jatorri erromatarreko herria. Herri honek historian erakusten duena baino garrantzi handiagoa izan zuelako froga, piska bat aurrerago errepidea utzi eta mahastien artean gidatuz Ebro ibaiaren gainean ikusiko dugun Mantible Zubia izan daiteke. Hobe esanda zubiaren hondakinak, jatorrian zituen zazpi begietatik zutik bi besterik geratzen ez direlako, bakoitza alde batean. Erromatarrek (II. m.), kalitate oneko harrian eginikoa da. Gaur, erdiko begia gabe, bi zubi ikusgarri dirudite.
Berriz Asa zeharkatuko dugu, eta oraingoan, pare bat bidegurutze zuzen pasatuz, hirugarrenean ezkerrera joko dugu, 5. km. aurrerago La Puebla de Labarka gure bistapean geratuz. 50. km.an, Ebro ibaiaren gaineko balkoi-herri polit honetan sartuko gara, errepidetik erdiguneraino. La Puebla lehenbizi Biasteriko auzunea zen, bertako merkataritzarentzako Ebroren gaineko pasabidea (txalupaz, izenak dioen moduan). Gaur egun, herri polit hau ardotik bizi da, nola ez, eta bere monumentu nagusia Jasokundeko Eliza da.
Erdigunetik gora eta ezkerrerantz, herriko goiko aldetik irtengo gara, mahastiak nagusitzen diren paisaia lehor samarraren artean bide batek Eltziegorantz hurbiltzen gaituen bitartean. Bertako sarreran lehenbizi eskuinera eta gero ezkerrera egin beharko dugu, Mainueta (Baños de Ebro) norabidean erdigunetik pasako baikara. Gero, herritik ateratzeko, Samaniegora zuzen doan bidea hartuko dugu.
Orokorrean, ederra da Eltziegoko alde zahar osoa, baina zerbait aipatzekotan (garaia denean) larrosez ederki apaindutako Plaza dela nabarmendu behar da: bertan Plazako Andra Mariren Baseliza eta armarridun Udaletxea daude, eta bertatik Ipar eta Itsasuntzi kaleak ateratzen dira, herriko eraikinik ederrenak erakusten dituzten karrikak alegia. San Andres Parrokia Birpizkundeko tenplu ederra da (XVI. m.), bi dorre ezberdin, elizpe gaineko beheratutako arkua, erliebedun gailurreria eta XVIII. mendeko erretaula barrokoarekin.
Esandako moduan Samaniegorako bidean, lehenbizi Uriona (Villabuena de Alava) ondotik pasako gara, eta bizpahiru kilometro egin ondoren, jada Samaniego bera ikusten hasiko gara, Toloño Mendikatearen azpian indar handiz nabarmentzen den eliza-dorre handiarekin. XVII. mendeko Jasokundeko Eliza lehenago gotorleku izandakoa da (nabaritzen zaio). Orokorrean, erdigune osoak defentsagune kutsua mantentzen du.
Errepidera itzuliz, Gasteizerako bidean laister Errioxan sartuko gara lehenbiziko aldiz (ez da azkena izango, ibilbidea bere muga ondotik doalako), eta horrela Abalos zeharkatu eta aurrerago San Vicente de la Sonsierra herri ikusgarriaren (mendiska batean gotorleku gisa kokatua) ondotik pasako gara, beti ere Briñaserako bidean.
Errioxan zehar dozena bat kilometro egin ostean, berriz ere Araban sartu eta Bastida herri monumentalean barneratuko gara. 1200. urterarte Nafarroako Erreinukoa, gotorleku garrantzitsua izan da. Horren lekuko dira Larrazuria Arkua, gazteluko hondarrak eta jauretxe guztiak, eta berdin gotorleku itxurako Santo Cristo baseliza erromaniko-gotikoa, Jasokundeko eliza (XVI-XVIII. m.), eta XVIII.eko greko-erromatar estiloko udaletxe ederra.
Gasteizerako norabidean jarraituz, Toloñoko haitzkatea inoiz baino gehiago gure gainean dugula, berriz ere Errioxan sartuko gara, Briñasen hain zuzen ere. Zeharkatu eta berehala, eskuinera Gasteizera doan errepide nagusia hartuko dugu. Laister, Conchas de Haro izeneko haizpitarte ikusgarria (Nafarroako Irurtzun aldeko Biaizperen antzeko bi haitz izugarrien artean) igaroko gara. Kilometro eta erdira eskuinera berriz, Buradon-Gatzagaraino (Salinillas de Buradón) eramango gaituen bidea hartuko dugu.
200 metro aurrerago ezkerrera jo beharko dugu (bestela Logroñora goaz), eta erdigunean bertan sartzeko (bere kokapena dela-eta), herriaren bestalderaino joan beharko dugu, azkenik Erdi Aroko sarrerara iritsiz.
Herritxo maitagarri hau, bere kokapen estrategikoa dela-eta harresiz inguratua dago, eta Erdi Aroan zeukan egitura berbera gordetzen du. Izena ematen dioten gatzagak XIX.ean laga ziren, mendetan zehar herriko bizibidea izan eta gero. Gomendagarriena kale estuen artean norabiderik gabe ibiltzea izan arren (ez zarete galduko, herria oso txikia delako), bisitatzea merezi duten monumentuen artean Oñatiko Kondeen Jauregiko hondakinak, Sorkundeko Parrokia eta plaza inguruko etxeak aipa ditzakegu.
Ibilaldia hementxe buka dezakegun arren, nahi baduzue, Bastidara itzuli eta ezkerrerantz Urizaharreraino, hau da, abiapunturaino itzul zaitezkete, Toloñopeko errepidea ere (batez ere Arabaldean) oso atsegina baita.