BALIZKO OLAN, BURDINA POSIBLE

  • Pariseko bigarren Komuna sortu zenetik ehun urte pasa zirela-eta, demokraziari buruzko gogoeta bultzatuz gertakari hura izan zen hizpide martxoko azken alean.

2001eko apirilaren 08an
Nahiz eta esaera zaharra ezezkoan egon, alegia, balizko olak burdinarik ez duelakoan, mirariak ere badira gure mundu honetan, guk geuk egiten ditugunak, gainera, eta egoera batzuetan badirudi baietz, balizko ola batetik burdina atera daitekeela. Horretan zegoen, bederen, 1971ko martxoaren 28ko ZERUKO ARGIAren bihotza. Izan ere, ehun urte betetzen ziren orduantxe, hain zuzen, Pariseko Komuna sortu zenetik (eta suntsitu zutenetik, baina hori beranduxeago gertatu zen eta, gainera, nahiago dut ahaztu, ze demontre!).


BALIZKO IRAULTZA

Txorakeria dela nirea eta gertakizunak diren bezala gogoratzea komeni dela? Konforme. Baina ez da erraza, batzuetan behintzat... Gustura aldatuko genituzke, ezta? Haietatik ikasi behar omen dugu, ordea, eta horretarako beren bertuteak bezainbat izan zituzten akatsak ere kontuan eduki behar... Eta horretan saiatzen zen Luis Haranburu-Altuna, kasu, geure mitoak astindu nahian zeraman gudaldi partikularrean.
"Balizko iraultza" izenburua zeukan idazlan hartan, adibidez, Pariseko Komunaren atarikoak agertzen zituen aurretik. "Frantziarentzat, urte hartako negua, negu ospela izandu zen. Prusiari egin zion gerra, galdurik zuen. Prusiatarrak Parisko ateetan ziren. Gerla arlote haren ondoren, paristarrak sabelez huts eta buruz bero zebiltzen. Napoleon III-ak, 1789ko iraultza ahazturik, bakarkeria lotsagarrian zeraman bere agintea". Eta herri xehearen egoerari buruz, besteak beste, honakoak gogorarazten zituen: "Baporezko makina aurkitu zela eta, industrializazioak berebiziko bilakuntza ukan zuen, fenomeno honen ondorio bezala, hiriak ttipiegi gertatu ziren, zeren batetik demografiak sekulako aupada egin zuen eta bestetik nekazariek hirirat jo zuten. Lan saioak 14 eta 15 ordukoak ziren. Emakume eta umeek ere, abereak bezala lanean jardun behar zuten. Zazpi urte ezkero lantokira jotzen zuten haurrek. Lan-kontratarik etzen, ez eta seguro eta zahartzaroko saririk ere. Patroari zearo katigatuta arkitzen zen langilea".
Sindikatuen eta Lehengo Internazionalaren sorrera, Marx, Prudhon eta abar aitatzen zituen Luis Haranburu-Altunak, beharrez, Komuna zer izan zen azaldu baino lehen. Halako batean, haatik helmugara iristen zen.
"Jo dezagun histori datoetara. 1871-ko martxoaren hamazazpian, Parisko herriak, auteskunde demokratiko baten bidez Komuna osatu zuan. Hiru hilabeteko bizia izanen zuan experientzi honek, baina, aldi hestu honetan bederen, Parisko proletargoa bere buruaren nagusi izandu zen. Ikaskintza, Ekonomia, administrazioa eta politika-egiturak irauliak ziren, demokrazi ispirituari zegokionez. Benetan harrigarrizko gizarte bat sortu zuten; paradisuan zirela pentsa zezaketen".


PARADISUAREN ETSAIAK

Etsai asko zituen Pariseko Komunak, ordea. Demokrazia zuzenaren aurkako guztiak, hitz gutxitan esanda. Luis Haranburu-Altunarentzat, horregatik, galtzaile bilakatzeko arrazoien artean bazen beste zer edo zer ere, zuzenki Komuna osatzen zutenei egozten ziena, gainera: "Komundarrak alderdikeriari ekin zioten, zinezko aginterik etzuten lortu. Satorraren antzera, balizko (utopizko) anarki batek azpiak jan zizkion, matxinada jator hari". Bertan borrokatua zen Bakuninek irakurri izan balio...!
Dena den, aipatu Haranburu-Altunak hauxe ere bazioen: "Balizko ametsetan gelditu zen Parisko Komuna, baina, agian errealitateak ametsaren pausoak jarraitu ohi ditu; zaila zera da: gure ekintzetan ametsari heltzea, ametsak eztenkadaz esna arazi egin ohi gaitu. Agian 'Balizko olan burnia izanen da...'" eta bere lanaren ondorio gisa, honakoa idatzi zuen: "Parisko Komuna odolean itoa izandu zen. Milaka gizon-emakume hilak eta espetxeratuak, baina martiri haien odola ez da alferrikakoa izanen. Harrezkero Parisko udaberriak, halako zerbait berezia ba du".


DEMOKRAZIA

Ehun urte ez dira egunero betetzen, eta Z. ARGIAk editoriala ere eskaintzen zion Pariseko Komunari, "Demokrazia" zeritzan editoriala, hain zuzen ere. Eta amaieran, Komuna osatu eta defendatu zuten haiengatik zioen: "Politikara oso osorik eman ziren. Emakumea etxetik plazara atera zan. Gauza au mingaiñez bederen normala izan behar lukeala esango genduke. Egitez etzaigu ain normala iruditzen. Ba dugu bai denok pundu onetan ere zer ikasia. Odol ixurketa batez, indarrez irentsi zuten Komunak badu zer erakutsia. Egoera arri eltzen jakin etziotela aitortzeak badu bere garrantzia. Baia gaur behintzat guretzat interesgarriena, bere esan nahia, aztertu nahi genduan. Bere demokrazi esan nahia".

EIBAR
Amatiño, 1971-III-28
Euskaldunak euskaraz irakurri beharra du (nork bere herriko albisteak baino zerbait gehitxoago). Eta ez euskaraz irakurtzeagatik soilik. Hau guttiena litzateke. Unilaterismo penagarrienean ez erortzeagatik baino. Euskaldunak euskal intelektualen berri jakin behar du, bere Herriko intelektualgoaren pentsamoldeak ezagutu beharrean dago. Euskaldunak ezin du iraun mamifero arloteenaren patxaran, txantxikoen anka zabaloteekin eta edozein reptilen tripa astunarekin. Euskaldunak ez du giza-ornitorrinko primitibo bat izaterik. Euskaldunak eboluzionatu egin behar du. (...) Marxismoa ondo ezagutzeko, benetako iturritik edateko, alemaneraz eta errusieraz jakin beharra dugula dioski Gotzon Garatek. Soluzio ederra. Harrapatu haute. Bai. Gazteak balu zaharraren zentzuna. Zaharrak balu gaztearen kemena. Baina... ezina (...).

BANDRES-EN AUTOA
Astez aste, 1971-III-28 V
Donostiako kale batean, J. M. Bandres-en autoa erreta, kizkalduta azaldu da. Dirudienez eta ziur xamar gaiñera, asmo txarrez egindako ekintza bat, pozoiaz betetako ekintza bat izan da. Onelako ekintzarik ezin genezake onar. Gorrotoa eta ezin-ikusia pizteko bakarrik bide direlako. Horrela, gogorkerietara goaz.

REFLEXIO BATZUEN SARABEAN
Anjel Lertxundi, 1971-III-28
Egun, eztaietako txartelak, jaunartzerako estanpatxo itxusiak, eskola garestietan "ibiltzen" diren neskatxen poltsetako izenak euskeraz ditugu. Lehen "Go home" edo "Peace, my love" txartelak ikusten genituen bezala. Hitza moda bihurtu dugu eta modak gizona desgizondu egiten du, gure borrokaren kontu dirua aurki nahi dutenek euskaldunak eta euskaldunen hizkuntza desgizontzea, hilobiratzea lortuko dute. Moda konsumoko gizarteak sortu duen deabrukeriarik astoena da. Gure borroka konsumoko gizarteak zanpatzea, itotzea, izorratzea nahi duen mugimendua. Eta oso gertuan ditugu honen responsableak: Ikastola batzuen zenbait "zuzendari". Rikardok salatzen zituen "euskaltzaleak", langileekin euskeraz baliatzea nahi izaten duten nagusiak... Eta abar. Zoritxarrez da luze eta abar hori. Eta honelakoetan, zozokerietan, poesikerietan jardunak gara. Baina hitza tresna dugu. Erabili beharreko tresna. Mamitu, autsi, eraberritu behar duguna. Ez gaude, ez, hitzaren zerbitzuan. Ez gaude, eztare, gure tresna egoki hau edozein eratan erabiltzen duten horien artean. Tresna, orduan eta hobea, orduan eta nereago, landuago, lanerakoago. Gure gauzak gureak ez diren hitzez jazten ditugu sarritan, eta gureak ez diren hitzetatik hasita geureganatzen dugu gurea dean gauza hori. Baina ez da gurea, ze demontre! Amerikarrek Europan saltzen dituzten oiloak gureak ez diren bezalaxe. Eta gure gauza -politika, alegia- hortan kultura gaiak aztertzen dira behar baino sarriago. Gure gauza, horri mordo bat izan diteke. Amerikarren oiloak eta espaindarren "palabras". Gauzak garbiak daude giltzez hilobiratzen ez garan bitartean. (...).


Azkenak
Metro Bilbaok I-SEC Aviation Security enpresa isaraeldarrarekin sinatu duen kontratuaren aurkako kexak aurkeztu dituzte

Metro Bilbaok I-SEC Aviation Security S.L. segurtasun-enpresa kontratatu zuen apirilean. Horren aurrean, kexak aurkeztu dituzte dozenaka herritarrek Metro Bilbaoren bulegoetan, Bilbo-Palestina Herri Ekimena eta Nodo BDZ-Bizkaiak deituta.


48 eragile batu dira Donostian turistifikazioaren aurka antolatutako manifestaziora

BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.


2025-06-04 | Caitlin Johnstone
Analisia
Baliteke arratoiak genozidioaren itsasontzitik alde egiten hasi izana

Urtebete eta erdiz sarraski genozidak gauzatu ondoren, Erresuma Batuko zenbait hedabidetako kontseilu editorilek hitza hartu dute, bat-batean, Israel Gazan egiten den sarraskiaren aurka. Establishmenteko gizatxar mediatikoek aldaketa usaina hartu diote haizeari.


Asteazken goizean du desalojo eguna Gasteizko Korda espazioak, eta “erresistentzia” egitera deitu dute

Astelehenean bilera egin zuten gune okupatuko kudeatzaileek 21 Zabalgunea sozietate publikoko ordezkariekin, baina ez zuten inongo akordiorik lortu. Goizeko 8:00etatik aurrera Alde Zaharreko espaziora hurbildu eta erresistentzian parte hartzera deitu dituzte herritarrak.


Israelek janaria jasotzera joaten diren palestinarrak hiltzen jarraitzen du: 27 hil ditu asteartean, eta 90 zauritu

Gazako Osasun Ministerioaren arabera, AEBek eta Israelek kontrolatzen dituzten laguntza humanitario banatzeko zentroetan 102 palestinar hil dituzte azken zortzi egunetan: "Gerra krimen beldurgarria da, nahita egindakoa eta behin eta berriz errepikatutakoa". Erasoa... [+]


Osakidetzak kargu hartu dio pediatra bati, hil zorian zegoen ume bat artatzeko ospitaleko baliabideak “lan ordutegitik kanpo” erabiltzeagatik

Faltan Botatzen Dugu plataformak eman du gertakariaren berri, eta zaintza aringarrien zerbitzuaren "egoera kritikoa" salatu du. Medikuak haren kontakizuna argitaratu du sare sozialetan, eta jakinarazi du lana utzi duela denbora batez: "Ezinezkoa zait baldintza... [+]


Analisia
Diruz konpondu dira “etxe barruko arazoak”

Urteroko oroimen eta sari banaketa ekitaldia egin du Ertzaintzak Arkautin, Eusko Jaurlaritzako agintarien parte hartzearekin. Duela bi urteko kronikatik aurtengora auziek edota gaiek berdintsuak izaten segitzen badute ere, nabarmena da begiratzeko moduak nola aldatu diren.


Bilboko epaitegi batek arrazoia eman dio ‘phishing’ biktima bati eta Santander bankua zigortu du

Kontsumitzaileen eskubideen defentsan, epaileek ebatzi dute bezeroak ez duela arduragabekeriaz jokatu eta bankuak 1.923 euro itzuli beharko dizkio biktimari.


Amnistia Legea konstituzionala dela ebatziko du Espainiako Auzitegi Konstituzionalak

PPk ezarritako helegiteari erantzunez, legearen testua ia bere osotasunean konstituzionala dela dio auzitegiaren ebazpen proposamenak. Hala ere, legea pertsona gutxi batzuentzat dela dioen argudioan arrazoia eman dio eta herritar guztiei aplikatzea proposatu du.


“Eskola txikiak, herri eta auzo txikiak, bizirik gaude, eta hori ospatzeko elkartuko gara”

Herri txikiak bizirik dauden eremuak direla eta bizirik jarraitzeko herriari begiratuko dion eskola gakoa dela aldarrikatuko dute, aurten ere, Gipuzkoako Eskola Txikien Festan. Ekainaren 8an ospatuko dute, igandean, Ezkio-Itsason, landa guneko herri txikiak hezkuntzarako zein... [+]


2025-06-03 | Mikel Aramendi
ANALISIA | Shangri-La 2025
Elkarrizketa eta harenga nekez etortzen dira bat

Asiako herrialde gehien-gehienak bertan izateak oso izaera eta giro berezia ematen diolako, eta hedabide-estaldura ere halakoa duelako, aparteko sona lortu du hogei urteren buruan IISS-International Institute for Strategic Studies britainiarrak Singapurren antolatzen duen Asia... [+]


Ukraina eta Errusia berriz bildu dira Istanbulen, Kievek Moskuren gerra hegazkinei drone bidez eraso egin berritan

Duela bi aste bezala, mila preso inguru trukatzea adostu dute Ukrainak eta Errusiak, eta batak besteari 6.000 soldaduren gorpuak ere itzuliko dizkio. Trukea egiteko, Moskuk hiru eguneko su-etena eskatu du fronteko hainbat eremutan, eta Kievek Putin eta Zelenski aurrez aurre... [+]


Israeldarren %82 daude Gazako biztanleak bortxaz kanporatzearen alde, inkesta baten arabera

%56k, gainera, bortxazko kanporatze hori "are gehiago zabaltzearen alde" daude: horien esanetan, 1948an Israelek okupatutako lurretan ez litzateke arabiarrik bizi beharko.


Eguneraketa berriak daude