"KODE PENALAREN ERREFORMA KONSTITUZIOAREN AURKA DOA"

  • gure galdegaian, Garbiñe Biurrun epailearengana joateko. Hona segidan, Demokraziarako Epaileak taldeko kide honekin landu ditugun hainbat auzi eta gaien berri.

2000ko abenduaren 24an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Hondarribiko azken Alardearen auzian EAEko Justizia Auzitegi Gorenak Jaizkibel konpainiari arrazoia eman zion arren, Eusko Jaurlaritzako barne sailak ez zuen bermatu erabakia. Zer adierazten du horrek?
Hasteko, argitu nahi dut nik Alardean parte hartu izan dudala hiritar gisa. Aurtengoan ez, kanpoan nintzelako, baina iaz Hondarribian desfilatzen saiatu nintzen Jaizkibel konpainiako beste kideekin batera eta Er-tzaintzak ez zigun Alardean sartzen utzi. Bere egunean, Ertzaintza ez zela emakumeen eskubideak bermatzen ari esan nuen, edo ez behintzat beste eskubideak bermatzen dituen bezala. Aurten, berriz ere, Ertzaintzak Jaizkibel konpainiaren parte hartzea bermatu behar zuen eta ez zuen egin. Alegia, ez zituen bitarteko guztiak jarri hala izan zedin. Emakumeon eskubideak ez daude bermatuta, eta tresnak badaude horretarako. Honek borondate politiko gutxi dagoela, eta beharbada, politikoentzat Alardearen auzia kalkulu politikoetan ez dela errentagarria adierazten du. Areago, antza, kasu zenbaitetan alderdi politiko batzuen interesen kontra doa neurria. Hauen balorazioa politikoa da eta hauteskundeen errentagarritasunari begira egina. Finean, justiziak emandako epai bat ez da bete. Areago, Barne Sailak berak emandako agindua Ertzaintzak berak ez du bete.

Urriaren 28an Donostian izan zen desobedientziaren aldeko manifestaziora etortzeagatik, Auzitegi Goreneko Gobernu Aretoak Jaurlaritzako Giza-Eskubideen Batzordeko Martinez Leunda zuzendariaren partehartzea zentsuratu zuen. Demokraziarako Epaileak taldearen jarrera zehaztuko al zeniguke?
Guk erabakia baloratu genuen eta kontra egin genion. Alde batetik, Gobernu Aretoak holako erabakia ezin duela hartu esan dugu, epaileok lanean ari garenean debekatua dugulako. Gobernu Aretoak ezin die bere funtzioetatik beste boterei ez zorionak ez gaitzespenik luzatu. De-sobedientzia zibila salatzeko ezin dira halako argudioak erabili, funtsean, indarkeria erabiltzen dutenek ez baitute inolako aitzakiarik behar. Beraz, desobedientzia zibilarekin edo gabe, berdin jardun beharra dago. Deskalifikatu zena, ordea, Eusko Jaurlaritza osoa izan zen, eta aldi berean Aretoak eztabaida politikoan parte hartu zuen, gauza erabat desegokia gure ustez. Epaileok ez dugu eztabaida politikoan parte hartu behar. Gobernu Batzordea Euskadiko epaile guztien gobernu Aretoa da. Guk, gainera, desobedientzia zibilak bere alde onak dituela adierazi genuen.

Instituzioetako kargu batek parte hartzea kontraesankorra ere bada, ezta?
Bai, hori kontraesan bat iruditzen zait. Ezin da instituzio bat gobernatu eta desobedientzia zibilaren alde egon. Hiritar gisa egon zaitezke baina ez kargu politiko bezala. Esaterako, epaileok holako manifestazio batean egotea kontraesan bat litzateke. Azken funtsean, gu botere bat gara eta gure lana erabakiak hartzea eta berauek inposatzea ere bada. Bateon bati inposatu egiten zaio gure erabakia. Beraz, nola azaldu jendeari gure boteretik desobedientzia zibila bultza dezakegunik. Adibidez, nola ager dezake hori Eusko Jaurlaritzak? Nola beraren aurka izan daitekeen desobedientzia zibilaren bidezko ekimen bat? Haatik, Demokraziarako Epaileak EAEko Auzitegi Nagusiko Aretoak egindako kritikaren aurka azaldu da honen kritika ez zihoalako soilik hortik, askoz zabalago zelako baizik.

Garai beretsuan , Maria Jose Galindo epaileak ENAri buruzko epaia eman zuen Iñigo Fernandez de Martikorena hiritarraren auzian. Fiskalak berehala aurkeztu zuen helegitea. Zein da zure ikusmoldea?
Ni ez naiz arlo penalean ari, baina arlo honetan ari diren espezialistek Maria Jose Galindok emandako epaia ontzat eman dute. Alegia, Sevillan, Caceresen edo Lugon antzeko epaia emango zela diote adituek. Fiskaltzak helegitea jar-tzea normala da, bera zen salataria eta beste kasuetan bezala mantendu behar zuen bere jarrera. Cardenal Fiskal Nagusia asko inplikatu zen, hala ere. Fiskaltzak Cardenalen bitartez erakutsi duen jarrera publikoa zeharo okerra iruditzen zait. ENA edo euskal agiriari ezin zitzaiola balorerik eman esan zuen, baina Maria Jose Galindoren epaiak ez zuen hori esaten, baizik eta ENAk identifikatzeko tresna bezala balio dezakeela, futbol taldeko edo herri liburutegiko beste agiri batek balio dezakeen bezala. Jakina, agiri hauek ez dute balio ofizialik, ez baitira botere ahalmena duen instituzio batek emanak.

Epaile hau beldurrak eraginda aritu zela esan zen PP eta PSOEren inguruan?
Galindo epailea pertsona bezala erabilia izan da, eta oro har, justiziatik hartzen diren erabakiak ere politikoki erabili nahi izaten dira. Iritzi publikoari adierazi nahi zaio gehiengoak baduela nolabaiteko eskubidea gehiengoak nahi duen eskubidea bete dadin. Eta horrelako eskubiderik ez dago. Gehiengoak ez dauka horrelako eskubiderik, gehiengoak ez dauka zilegiak ez diren erabakiak hartzeko eskubiderik, gehiengo sozialak ezin du zilegia ez dena zilegi bihurtu. Alardearen auzian gertatzen da hau. Gehiengoak ez du halako Alarderik nahi, baina gehiengoak (oinarrizko eskubideak gehiengoaren aurka mantendu behar dira-eta) ezin du hori egin. Zaila bada ere gehiengoak ezin ditu gutxiengoaren eskubideak zapaldu. Gehiengoak ezin du zer den zilegia edo zuzena ebatzi. Kasu honetan, gehiengoak nahi ditu ENA erabiltzen dutenak zigortu. Oso erraza da hori egitea. PP eta PSOEri oso erraz egiten ahal zaie hori. PPk legea aldatuz, esaterako. Baina, beraiek egiten ausartzen ez badira epaileoi egitea eskatzea ere.

Zer ikuspuntu duzu desobedientzia zibilaz?
ETAk burutzen duen terrorismotik kanpo lantzen bada, etorkizuna ikusten diot ekimen honi. Desobedientzia zibila oso interesgarria da baldin arlo militarretik at lantzen bada, gizarte zibilak gizarte arazoei nahiz politikoei erantzun zibil bat emateko gaitasuna erakusten badu berez. Zoritxarrez, hemen ohituta gaude indarkeriaren bidez erantzuten. Mugimendu nuklearra lekuko. Nuklearrik ez! esaten zuen gizarteak. Indarkeria sartu zen eta mugimendu hura gutxiengo baten esku gelditu zen, ez zen inoiz gehiengoaren ordezkari bihurtu. Kasu honetan, berdin. Indarkeria tartean sartzen bada, akabo. Ez dut pentsatzen ere desobendientzia zibilaren bidez gauzak berehala konponduko direnik, baina are gutxiago indarkeriaren bitartez. Praktikoak izan behar dugu, zentzu honetan (erabilpen politikoa alde batera utzi behar baita) nik indarkeriari egiten diodan gaitzespenaren barruan praktikotasuna azken mailan jartzen dudalarik.

Orain gutxi, Aita Saintuaren eskaera tartean, PPko Gobernuak 1443 indulto eman ditu, Gomez de Liaño epailearena barne.
Demokraziarako Epaileak taldeak egindako balorazioarekin bat nator. Indultoa orokorra da eta Konstituzioak galeratzen ditu indulto orokorrak. Intsumisioen indultoa aitzakia izan da Gomez de Liaño indultatzeko. Intsumisoek ia-ia ez zuten indultoren beharrik, berehala indultatu behar baizituzten. Badirudi Gomez de Liañori zer edo zer ari zaiola ordaintzen. Epaile honi deliturik larriena leporatu zitzaion, prebarikazio delitua. Beraz, bere zigorra indultatzea bidegabekeria bat da. Are gehiago, epaiak Gomez de Liaño epaitegi batera itzultzea onar-tzen duela ikusita. Zigorra erabaki zuen epaiaren aurka doa indulto hau, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren aurka. Aita Saintua tartean agertzea lotsagarria izan da. Gobernu akonfesional batek erantzun oso erraza zeukan. Finean, Aita Saintuaren eskaera erabili izan dute indultoa apaintzeko.

Bestalde, zer iritzi duzu Adin Txikikoen legeari buruz?
Indarkeriaren aurka erantzun penala behar-beharrezkoa da. Hiltzen duenari erantzukizun penala eskatu behar zaio. Nolako erantzun penala, ordea? 1995ean, bai terrorismo delituei bai beste delituei erantzuteko egin zen demokraziarako kode penala ondo egina zela pentsatzen genuen. Orain, berriz, ematen du eran-tzun penal ezberdina eta gorragoa eman zaiola fenomeno terroristari. Haatik, eman nahi zaion erantzun berri honek bi arazo planteatzen dizkigu.
Bat: oso erantzun presazkoa da. Gobernuak arazoa politikoki errentagarria bihurtu nahi duela ematen du. Egia da, Espainiako iritzi publikoak eskatzen du erantzun penal gogorrago bat, baina iritzi publikoa ere berotu egiten da. Orain gutxi, "El Mundo" egunkariak aktualitateko ez zen heriotz zigorraren gaia eraman zuen bere editorialera. Aste bat pasa eta egunkari berak inkesta bat ekarri zuen jendeak gai horri buruz eskatzen zuena azalduz. Iritzi publikoa manipulatu eta bideratu egiten da. Gehiengo osoak duen gobernu batek iritzi publikoa erabili dezake, baina presazko eta gogoeta sakonik gabeko erabakiek porrot egiten dute. Erantzun penalek erantzun luzea behar dute. Adin txikikoak horrela tratatzeak jarraipen iraunkor bat eskatzen du, ez da gaurko edo biharko hartzen den erabaki bat. Erabaki horrek iraunkorra behar du izan, luzerako logika bat eskatzen du.
Bi: edukinaren aldetik gaizki eginda dago. Adin Txikikoen Legea oraindik egin ez den lege bat da. Aurreko legearen bidez Adin Txikikoen arazo larriari erantzun eta tratu sakon bat eman nahi zitzaion. Berean, bozkatzeko gai ez direnak zergatik ez ditugun penalki helduak bezala tratatu behar adierazten zen. Orain, bat-batean, terrorismoari lotutako delituak (nahiz adin txikikoen delituak izan) beste era batean tratatu nahi dituzte. Horrek porrot egingo du. Kode penalaren erreforma honek konstituzionaltasuna zalantzan jar-tzen du berdintasunaren aurka joan daitekeelako. Ez dut uste ezer onik ekarriko duenik. Nahiz eta delituak burutzen dituzten, esperientziaz badakigu euskal gazteen aurkako errepresio penala areagotzeak ez duela ezer onik ekarriko. Erreakzioak gogorragoak izango dira eta jendeak ez du ulertuko edukinontzi bat erretzeak zigortuago izan behar duela Bilbon Sevillan baino. Harritzekoa dena PSOE barruan egotea da, lehen indarrean zegoen kode penala eta Adin Txikikoentzako Legea defenditzen ari baikara .

JUSTIZIAREN IRAKASLEA
Bi semeren ama. Tolosarra. Bertan hasi zen epaile lanetan, nahiz epaile izatea ez omen zuen bizitzako lehen xedea. Demokraziarako Epaileak taldeko kidea da eta eleduna izana. Legez, unibertsitateko eta epaile lanak soilik burutu ditzake batera. Epaile ari da Bilbon eta Donostiako Ibaetako Zuzenbide Fakultatean lan eta gizarte segurantza erakusten ditu. Historia gai interesgarria erakutsi arren, motelak ikusten ditu egungo ikasleak.


Azkenak
Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio Netanyahuren planari: lehen ministroak Gazako Zerrenda osoa okupatzeko asmoa erakutsi zuen, baina kontseiluak... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Bakioko jaietako gau bateko egitaraua bertan behera utzi dute, sexu erasoen eta borroken gorakadagatik

Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]


Plastikoaren kutsadura mugatzeko itun baten negoziaketan ari dira NBEko herrialdeak Genevan

Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.


600.000 milioi euro inbertitu ezean, %35eko muga zergak jarriko dizkio Trumpek Europako Batasunari

Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]


Kontrolpean dute Nafarroako baso sutea, eta gobernuak suteak saihesteko neurriak hartu ditu

Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari. 


2025-08-05 | El Salto-Hordago
Plastikoak eragindako kutsadurak 1,3 bilioi euroko osasun gastuak eragiten ditu

The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.


Etxeko atxiloaldia ezarri diote Bolsonarori, 2023an estatu kolpe bat ematen saiatzeagatik

Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]


Bilboko Konpartsek “gustu guztientzako” 600 ekintzatik gora antolatu dituzte

Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko". 


Eguneraketa berriak daude