Nonbaitetik hasi behar, eta Iparraldeko Gatuzain argitaletxeari egingo diogu lehen bisita. Zer ote da bertan? "Euskal Kama Sutra", Mattin Hirigoien, Itxaro Borda eta Antton Lukuren idazlanaz osatutako liburua. Edo "Txalapartatatik modemera, Internet Euskal Herrian", Goio Teletxea eta Gatuzainen arteko elkarlana eta "Irudika", Jon Maia eta Dalbret-en artean eginiko bertso eta marrazkien liburua. Horiez gain, Bixente Vrignon-en "Les annés oubliés, jalons pour une histoire du mouvement abertzale en Pays Basque Nord", Eneko Bidegainek euskaratu duen Martine Sistiagueren "ELB, Ipar Euskal Herriko laborarien oihartzuna", eta Anuntxi Aranaren "Mito Hurbilak" ere bertan daude.

Baina begiak altxa eta, zer ikusiko? Sendoa, "Enbeitatarrak", "Txirrita" eta "Pernando Amezketarra"ren istorioa eskainiz. Eta handik bertara? Ixiar Rozasen "Edo zu edo ni" Ereinen stand-ean. Tximista bezala harantz goaz, ukabilkada eder batzuk banatuz bidea oztopatzen digutenen artean. Ez da alferreko bidaia, han baitaude ere Iñaki Aldekoa eta Mari Jose Olaziregik osatutako "Literatura Unibertsala (XVIII-XIX. mendeak)" eta "Ulises", Juan Cruz Igerabidek egokitutako Homeroren "Odisea"ren bertsioa. Baina jendea bultzaka ari zaigu, alde egin behar. Pausoak norabait zuzendu eta, Alberdaniarekin egiten dugu topo. Apetak hala agintzen digulako-edo, bereziki nobedadeetan jartzen dugu arreta. "Ez balego beste mundurik", Karlos Linazasororen ipuin-bilduman, esate baterako. Edo Koldo Zuazoren "Euskararen Sendabelarrak" saiakeran, gure hizkuntzak dituen zenbait gaitz euskalkiak baliatuz sendatu nahian gabiltzalako. Eta Pello Zabalaren eguraldi iragarpenen jarraitzaile garenez, "Naturaren mintzoa"n erreparatzen dugu baita ere.

Liburu berri franko eskuratzeko asmoa dugunez, Elkarlanean-en bila hasten gara urduri. Baina, bat-batean, Susa letra larriz idatzita ikusi, eta hara goaz denbora galdu gabe. Bere erakustokian, Juan Luis Zabalaren "Agur, Euzkadi" eta Pablo Sastreren "Henriren irudia" nobelez gain, poesia aurkitu dugu: Koldo Izagirrek antologatutako "XX. mendeko poesia kaierak", Juanjo Olasagarreren "Puskak bizi" eta Angel Zelaietak Gabriel Arestiri buruz idatzitako biografia.
Elkarlanean-en bila hasteko ordua. Izan ere, lagun batek aipatu digunez, "Lur bat haratago", Joan Mari Irigoienen obrarik anbiziotsuena daukate salgai. Eta Aingeru Epaltzaren "Rock'n'roll", trama beltza omen duen nobela. Izugarri atsegin dugu nobela beltza! Baina beste era batekoa ere bai. Martin Ugalderen "Mohamed"ek oso itxura ona du, esate baterako, eta baita "Zazpi kolore"k ere, Jon Arretxeren ipuin bildumak.
Halere, dagoeneko gose gara, hobe zerbait jan eta gero itzuli. Asmo horrekin buelta eman eta, zer ikusiko? "Gure arbaso zaharren sukaldaritza. Elikadura-ohiturak kobazulotik monasteriora arte", Gaiak-en erakustokian. Ikusi behar dugu hori, bada! Aldamenean, "Artea gazteentzat eta guztiontzat", "Europako Batasuna XXI. mendean" eta Erlantz Urtasunen "Euskara eta Historia". Harantzago, berriz, "Idazkera zibilizazio desberdinetan", ogibidea ematen digun hau nola eta zertarako asmatu zen, alajaina! Mokadu bat jateko ordua... Zer da hau, ordea? "Klonazioa, eutanasia, transgenikoak, kontsumismoa... Mundu globalizatuaren erronketarako prestatzen" eta "Historiako prozesurik garrantzitsuenak", Basandere taldeak egina, antza: Sokratesen kontrako auzitegia, Jesusen kontrako auzia, Joana Ark-eko kondena... Ospa, bestela goseak geurea ere irakurraraziko digu-eta.

Baina Azokatik aldentzea ez da erraza. Bidean, Txalapartaren "Historia del cura Santa Cruz" begiztatzen dugu. Eta harantzago Pamiela, Xabier Etxanizen "Geure ipuinak", Aingeru Epaltzaren "Baloika", Xabier Olasoren "Auskalo, igarkizuna eta aho-korapiloak" eskainiz. Hor dago Likiniano, bere liburu libertarioekin. "El hilo negro de los noventa. Encuentros con la autonomía", Juantxo Estebaranz-en lana, 1990etik gaur arte euskal talde autonomoek egindako bilkurak jasoz. Beste liburu bitxi bat: "Kaskalen untzia", politikoki desegokia omen dena. Ted Kazcyinski da egilea, "Unabomber" kasua dela-eta bizitza osorako kartzela jasaten ari den presoa. Eta hau? "Rapto en París. Cronología de los hechos de los GARI"... Baina, bada norbait gu baino interesatuago, antza! Atzetik eman digun bultzadaz Hiru-ren pareraino eraman gaitu, Alfonso Sastreren "El drama y sus lenguajes" ia irensteko moduan utziz. Antzerkiaren gorabeherak jakin nahian gabiltzanez, ahaztu zaigu bultzatzaileak sortutako haserrea.

Hiruk, gainera, hain zuzen hiru euskal idazleen lanak gazteleratu ditu: Edorta Jimenezen "La estela de los ahogados", Patxi Iturregiren "Con el viento en contra" eta Xabier Mendigurenen "Mi vieja montaña". Aurkakoa egin du Ibaizabalek, alegia erdaratik euskarara itzuli literatura unibertsaleko zenbait lan: Guy de Maupassant-en "Fantasiazko ipuinak" eta Oscar Wilden "Fidel izen beharraz", kasu. Hainbeste gustatu zitzaigun Alfred Döblin-en "Berlin Alexanderplatz" ere hemen da. Tripazorriak, berriro. Non egongo ote da Igelaren erakustokia? Henry Jamesen "Aspernen paperak" eta Truman Capoteren "Kamaloientzako musika" euskaratu omen ditu. Martxa honetan, ez goaz sekula azokatik!