"MANTXUT": GURE HIZKERA JORITZEKO TRESNA UMORETSUA

  • Heldu den astetik aurrera atal berri bat aurkituko duzu, irakurle, ARGIAko azken orrialdeetan: "Mantxut". Jon Alonso eta Asisko Urmenetak pentsatu eta taxututako lan honek euskaldunon hizkera kolokiala aberasteko tresna izan nahi du.

2000ko uztailaren 09an
Mokoroa bildu eta txahala bota huela? Non ibili hintzen bada? Ez al hidan esan katxaka hartu eta etxera hindoala?
-Bai, motel, baina begiz jota nian neska hura ahoko zuloan neukaala ikusi eta saiatzea pentsatu nian. Azkenerako, badakik, ez gainkatu eta ez deus, kristoren atxurrarekin etxera.
-Mantxut?".
Hala galdetu ohi dio ongi aditu ez duenak solaskideari: mantxut? Espainolaren "mande?" eta frantsesaren eta ingelesaren "pardon?"en parekoa da Nafarroa Beherean eta Zuberoan erabiltzen den esamoldea. Eta heldu den astetik ARGIAko atal berriaren izena ere bada.
Euskaraz hainbeste esalmolde eduki arren, zenbait gauza adierazteko erdaretara jotzeko dugun joera begibistakoa da eta gazteen erregistro kolokialak sarri hemendik, espainol edo frantsesetik, edaten duela ere bai. Aspaldidanik hedatua dagoen kezka da hori eta horri, modu xumean bada ere, aurre egiteko sortu du Zazpiak Batman kolektiboak atal berri hau.
Zazpiak Batman izenpean, Jon Alonso idazlea eta Asisko Urmeneta komikigile eta ARGIAko kolaboratzailea ditugu proiektuaren gidari. Hauen laguntzaile izan dira "Iparreko bikingoak" (Ainize, Eñaut, Jon eta Beñat) frantseserako itzulpenetan eta "Asteasuko komandoa" (Jose Luis Agote) maketazioan. Zazpi kide orotara; horregatik Zazpiak Batman kolektiboa. Zazpioi "Akrobat" bikotea gehitu zaie azken fasean, lokuzioak ingelerara emateko.
Duela zenbait hilabete heldu zioten proiektuari Alonsok eta Urmenetak, betiere arestian aipatu kezka horri irtenbide bat emate aldera. Urtetan bildutako esamoldeak, batzutan klasikoengandik, bestetan hainbat eskualdetan erabiltzen direnetatik, pilatu eta horiei forma berezia ematera deliberatu ziren. Herri hizkeratik bildutako "erranairu horiek baliatzen ahal ditugu, gauza aunitz eta aunitz ez baitago sobera hedatua; batetik, errekopilazio lana, arkeologi lana edo dialektologi lana egin dugu; eta bestetik asmaketa lana. Gure beharrei, gure umoreari eta gure inguruari erantzungo dioten lokuzioak asmatu ditugu, inori baimenik eskatu behar izan gabe", dio Asisko Urmenetak.


INDAR METAFORIKOA.

Euskararen indar metaforikoa azpimarratu nahi dute biek ala biek lan honekin, ez dugula zertan erdaretara jo, "batzutan zendako ez, baina jakinda euskarak badituela bereak, balia ditzagun. Betiere jakinik hizkuntza batua nahi dugula, Iparralde nahiz Hegoaldeko esamoldeak har ditzakegu. Jon Alonsok erraten zuen bezala, hizkuntza batek bere indar metaforikoa galtzen badu, bereak egin du. Batua arras ongi dago, bitarteko nazionala da, baina gaur eguneko batu horri, euskaltegietatik, ikastoletatik, lizeoetatik ateratzen diren euskaldun berri gordin horiei, lanabes bat ematea da helburua. Ez guk ematen ditugunak buruz ikas ditzaten, inondik ere, baizik eta eredutzat hartzeko eta gero norberak bere inguru, gustu edo umorearen arabera moldatu eta berriak asmatzeko".
Asmaketa lan horretan jardun izan da halaber Koldo Izagirre idazlea; zenbait lokuzio berri sortu zuen "Agirre zaharraren kartzelaldi berriak" liburuan. Erromintxelatik, buhameen hizkuntzatik hartu zituen pasaitarrak hitz asko, baina baita berriak sortu ere, "arrunt politak, modernoak eta hizkuntzaren senean oinarrituak", Asisko Urmenetaren hitzetan. Beraz, ageriko da badela hizkera kolokiala landu, bersortu eta berrasmatzeko sentsibilitate bat.
Asteroko "Mantxut"ek lokuzioa bera, marrazkia, glosa bat (noiz eta nola erabili behar den adieraziz), adibide bat eta espainol, frantsez eta ingelesezko itzulpena izango ditu. Gehienak esamoldeak izango dira, baina baita hitzak eta adjektiboren bat ere. Espresibitate eta indar metaforikoaren aldetik, eta baita estetikoki ere, gustatu zaizkien 64 bildu dituzte lehen sail honetan, heldu den astean abiatuko den honetan. Akademizismo hertsitik aldendu nahi izan dute, "honek inposatzen dizkigun habeetatik", eta umoretsu eta erabilgarri egin. Orain, irakurlearen harrera zein den jakitea falta da. Beste hiru halako, behintzat, prestatuak dauzkate


Azkenak
BOLLOTOPAKETAK
Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]


Gorputz hotsak
"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"

Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]


2024-04-28 | Axier Lopez
Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile

Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]


Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz
"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"

25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]


Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan

Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]


Eguneraketa berriak daude