TOLOSATIK LAU LEGOATARA
- Beasain jaio aurretik, Oria ibaiaren inguruan Igartzako orubea zegoen. Urtetako lanaren ostean agertu dira bertako jauregia, errota, burdinola, ostatua... Besteak beste, bertan dago Gipuzkoan patioa duen jauregi bakarra eta baita CAFen sorburua izan zen burdinola.
Berez, industri gune bat zen Igartza. Bertako zubiak batzen zituen instalakuntza hauek guztiak. 1340. urtekoak dira Igartzako zubiari buruzko lehen aipuak. Egun, Oria ibaiaren gainetik igarotzen den zubia, XVI. mendean eraikia bada ere. Zubi honetan batzen ziren Gaztelatik Frantziara zihoazen bi bideak: San Adrianetik Zegama eta Segura igaroz iristen zena bata, eta Leintz Gatzagatik Arrasate eta Zumarraga zeharkatuz Igartzaraino zihoana bestea. Bi bide hauez gain, zubi honetatik igarotzen zen Nafarroatik Bizkairako bide nagusia.
XIII. mendean dorretxe bat omen zegoen Igartzako gunean. Handik begiztatzen zen zubiko pasagunea. Bi eraso jasan zituen: 1420an Lazkaoko Jaunak kalte ugari sortu zituen eta 1457an, Ahaide Nagusien arteko borrokak zirela-eta Enrike IV.ak lurraldeko dorretxe guztiak erauzi zituen, haien bigarren solairua deuseztuz. Erasoen eta berreraikepenen ondorioz sortu zen egungo jauregia, XV eta XVI. mendeen artean. Jauregiak Errenazimenduko estiloa du. Lehenengo solairua harlangaitzez egina da. Baina garrantzitsuena, barruko patioa -Gipuzkoan patioa duen Jauregi bakarra baita- eta bigarren solairuko zurezko egitura dira. Azken hau XVI. mendean zura nola lantzen zen agertzen duten egitura bakarretakoa delako.
Dorretxearen izaera militarra desagertu zenetik, jauregian pertsona ugari bizi izan da. Jauntxoek indarra ibaitik lortzen zuten -errota eta burdinola baliatuz- eta dirua zubitik, igarotzen zirenei dirusaria ordainaraziz. 1484. urte ingurura arte ordainarazi zien bidaiariei zubia zeharkatzean diru kopuru bat.
Bertan bizi zirenez gain, bidaiari anitz igarotzen zen orubetik Gaztelatik Frantziarako bidean. Bidaia hori egiten zuten errege ugari gelditu zen Igartzan burdinolari bisita egiteko. Esaterako, 1565ean Valois-ko Isabel erregina, 1615ean Felipe II.a eta 1660an Felipe IV.a. XV. mendeko agirietan ere aipatua izan da burdinola. XIX. mendean jazo zen burdinolen krisialdiaren ondorioz, Igartzako burdinolan lan egiten zuen Usabiaga Jauna Iurreko burdinolako Goitia Jaunarekin elkartu zen. Bien artean "Fábrica de Hierros San Martin de Urbieta" sortu zuten 1860an, egun CAF lantegia dagoen leku berean. Fabrika honek sortu zuen Gipuzkoako lehen labe garaia. Orain hondakin-zati batzuk eta aldaparoa besterik ez dira gelditzen.
Burdinolaz gain, Igartzan gelditzeko beste hainbat arrazoi ere bazuten bidaiariek. Adibidez, Dolarean lo egitera gelditzen ziren asko. Gaztelako Erregeak Frantziako joan-etorrietan ere, Igartzan burutzen zuen inguruko Jauntxoen bilera. Bestalde, Igartzako azken ondorengoaren garaian, inguruetako emakumeek alabak eramaten zituzten jauregira Igartzako Mariak andereñoen jokamoldea erakutsi ziezaien neska gazteei
Igartzako jauregiaren aurretik zegoen dorretxea Enrike IV.aren aginduz desagertu zen. Hasierako indusketetan Jauregiaren lehen solairua dorretxearena zela uste izan zen. Eginiko lanen ondorioz jakin da ordea, jauregiaren bi solairuak garai berekoak direla. Jakin badakigu dorretxea zubiaren inguruan zegoela, baina oraindik ez da haren arrastorik topatu.
Igartzako Jauregia egun Beasaingo Udalaren ardurapean dago. Iazko urtetik bertan bisitaldi gidatuak egin ahal dira. Jauregia eta errota ikusi eta hauen historia ezagutzeko aukera izateaz gain, diaporama bat dago martxan. Azken honetan Igartzako eta inguruetako historiaren berri ematen da, bederatzi proiektoreren bitartez. Horretarako ordutegi finkoa dago: ostiralean 17:00etan euskaraz eta 18:30etan gazteleraz , eta jai egun eta asteburuetan, 11:00etan eta 17:00etan euskaraz eta 12:30etan eta 18:30etan gazteleraz.
Horrez gain, badago hainbat asmo: batetik, errota martxan jarri nahi dute berriro. Bestetik, dirulaguntzen zain, jauregiaren bigarren solairua berreskuratzeko asmoa dago, egun oraindik ezin baita hau bisitatu. Eta azaroan Museologia Kongresua egingo da Igartzako gunean
Fermin Muguruza afixan nagusi, Olaia Inziarte, Naxker, Xiberoots, Errobi, Kaskezur, Zetkin, Tapia eta Leturia eta beste hainbat musikari igoko dira oholtzara ekainaren 27, 28 eta 29an. Horrez gain, antolatu diren hitzaldietan, hala nola lurraren defentsaz, diskurtso eta... [+]
2024ko irailean, herritar batek salatu zuen Erandioko udaltzain batek arreta euskaraz ukatu eta jokabide hori behin baino gehiagotan errepikatu zela, baita telefonoz kexatu zenean ere. Salaketak erakusten duenez, hasiera batean, arreta eta dokumentazioa gaztelaniaz bakarrik eman... [+]
Gaztetxearen aldeko manifestazio jendetsu bat egin zuten larunbatean Durangon, espazioaren irekieraren berri eman eta lau egunera. "Lehenengo gaua ere ez genuela bertan pasatuko esan ziguten, eta oraindik gaztetxean tinko jarraitzen dugu", aldarrikatu... [+]
Errektoretzaren erantzun ezan, ehun bat irakaslek berriz eskainiko diete ikasleei ahozko froga euskaraz pasatzeko aukera. Guraso elkarteek ere bat egin dute ekimenarekin, errektoretzaren inplikazioa eskatuz.
Donostiarra, defenda ezazu zurea leloarekin pankarta bat jarri dute, Jesusen Bihotza duen Espainiako bandera batekin batera.
2024ko urtarrilean Arberoako Lurra eta Etxebizitza kolektiboak Hazparneko Puyo agentzia okupatu zuen. Ekainaren 20an elkarretaratzea egin zuten ekintzaileei babesa emateko.
Israelek aldebakarrez eraso egin dio Irani eta 585 pertsona baino gehiago hil ditu, horietatik %90 zibilak. Nazioartean atxilotzeko agindua duen Benjamin Netanyahu gerra-kriminalak dio "eraso prebentiboa" izan dela, bere inguruan inork ez dezan eduki berak aspaldian... [+]
Igandean iragarri du akordioa Pedro Sánchez Espainiako presidenteak. Espainiak gastu militarrera BPGaren %2,1 bideratuko duela ziurtatu du.
Israelek 33 palestinar hil ditu Gazan igandetik astelehenera bitartean, horietatik sei janari bila zihoazela. Israelgo armadak jakinarazi du Gazan bahituta zituzten hiru israeldarren gorpuak berreskuratu dituela. Bestetik, Mahmud Khali AEBetako Columbia Unibertsitateko ikaslea... [+]
Gasteizko Txosnek gaur aurkeztu dituzte ofizialki 2025eko Andre Mari Zuriaren jaietarako kartela eta musika zein kultur programazioa. Hirugarren urtez jarraian, Entxosnatu, etorri gugana! lelopean, gune autogestionatuak abuztuaren 4tik 9ra egongo da irekita, 40 kontzertu eta... [+]
Antton López Ruiz Kubati, Kai Saez de Egilaz, Pipe San Epifanio, Haimar Altuna, Oihana Garmendia eta Oihana San Vicenteri 120 ongi etorri baino gehiago antolatzea eta terrorismoa goratzea leporatzen zien Espainiako Auzitegi Nazionalak. Auzipetuek, akusazio partikularrak eta... [+]
Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]
Irango hiru gune nuklear nagusiei eraso egin ostean, Donald Trump AEBetako presidenteak "Iran berriz handi egiteko" erregimen aldaketa bat behar dela adierazi du sare sozialetan. NBEren Segurtasun Kontseiluak larrialdizko bilera egin du, eta Errusiak, Txinak eta... [+]