Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2025eko maiatzaren 21ean
NAFARROA EUSKAL ERRESISTENTZIAREN HISTORIA DA
- "Mikel Sorauren Nafarroako hiriburuan, Iruñean jaio zen 1946. urtean, karlista zen familia baten magalean hain zuzen. Urte horietan eta Euskal Herrian ohiko zenez, apeztegian sartu zen, baina 1965ean berau utzi zuen. Historia ikasketei ekin zien, jarraian, Arturo Kanpionen eskutik Nafarroako historia mamituz eta, berak dioenez, "lehendabiziko espainol sentimendua separatista" bilakaraziz. Iruñean bertan bizi da oraino, aspaldidanik Irubide izeneko institutuan eskolak emaiten baititu, Txantreako iruinseme nahiz iruinalabei bertako historia erakutsiz.1999ko udaberrian Iruñeko Pamiela argitaletxeak "Historia de Navarra. El Estado Vasco" karrikaratu zuen, "Historia de Navarra" izeneko erdal bilduma arrakastatsuaren bigarren alea plazaratuz. Bada, ARGIA irakurtzen dugunok horren berri, laburpentxoa, izan genuen (1729 zbk.). Garaia da, hortaz, liburuaren egileari hurbil gatzaizkion.
Euskal Herriko hiriburuan, Iruñean, jaio zinen. 1946an izan zen, uztailak 18 erranguratsua gauzatu zutenetik hamar urterat. Nolako giroa ezagutu zenuen haurtzaroan?
Dena den, zu hazi zinen bitartean gizartea poliki-poliki aldatu zela idatzi da. Honela gertatu zen? Nola bizi zenuen balizko aldaketa hura?
Zu zeu, zure familia karlista zela aipatu duzu...
Apeztegian tarte bat eman zenuen eta hor, erran didazunez, barrena inarrosi zitzaizun.
Franco hil ondoren, berriz...
Zer iruditzen zaizu aspaldidanik nahiko bazterturik zen baina gure artean berriro ere hedatzen ari den "Nafarroaren zentralitatea" Euskal Herri mailan?
Zer pentsarazten dizu adierazpen honek: "Euskal Herria nazioaren kontzeptu kulturala da, eta Nafarroa kontzeptu politikoa".
Otsailan Iruñean emaniko hitzaldi batean, Burgosko Belorado herriko Rufino Gomez ikerlariak bere eskualdeko euskalduntasuna agerian utzi zigun: toki izenak, abizenak, hizkera, ohiturak, harremanak... Zer deritzozu?
Euskal Herria eta Nafarroaren etorkizuna, ikuspegi historikotik abiatua.
Nafarroaren historia ikertzeari lotu zintzaizkiola aipatu duzu, zure ideologian iraultzailea izan zen murgilketa, alegia. Nola azalduko zenioke edozein laguni Nafarroaren historiaren funtsa, ardatza zein den?
Giroa erlijioso karlista zen, etsipenez betea. Jendea ez zen zoriontsua, ez zegoen aberastasunik, utzikeria baizik. Batzuk hobeki bizi ziren lehen baino, gerra irabaztearekin batera erdietsi zuten jabegoaz gozatuz, baina jendea, oro har, ez zen gustura bizi. Nik uste dut erlijioa errealitatetik alde egin ahal izaiteko bidea zela, gizartea hagitz erlijiosoa zen. Eskolan, berriz, garaipenaz mintzatzen ohi zitzaigun, euforia betean, baina nik ez nuen balizko garaipen hura inon sumatzen, atzematen ere.
Dena den, zu hazi zinen bitartean gizartea poliki-poliki aldatu zela idatzi da. Honela gertatu zen? Nola bizi zenuen balizko aldaketa hura?
Bai, denborarekin, europar kapitalak bultzaturiko garapen gune berriak zirela- eta, ekonomia hobetu zen eta kritika ere azaltzen hasi zen, industriarekin batera hitz batez. Txikitan ene begitxoek ikusi zuten bi greba erraldoi horiek ez zaizkit sekula ahantziko. Iruñean bertan izan zen. Langile gehienak matxinatu ziren. Irudi bat dut burmuinetan grabaturik, Amaia eta Arrieta karriken inguruan zen Lopez lantegia eta han jazorikoa, langileen irudi hura.
Helduek diktadurak inposaturiko egoera orokorra, status quo delakoa praktikan onartzen zuten, baina ez zeuden ados, ez zuten maite. Sistema kritikatzen zen, desastre hutsa zela erraiten zen, jendea gaizki bizi zen, baina ez zegoen inongo antolaketarik gauzak aldarazteko. Etxean "Radio Pirenaica" entzuten genuen, baina deus gehiago egin gabe. Gerrarat joan zirenek ez zuten irabazpen handia eskuratu, hori agerian zen, eta jendea kexu zen, baina lagunartean bakarrik, solasaldietan.Eta 1951-1952 nahiz 1956an bi greba horiek gertatu ziren, datekin oker ez banago. Egin kontu, ni sei eta hamar urtekoa nintzen, baina oroitzen ditut. Hagitz bortitzak izan zirelakotz. Matxinada zapaldu ondoren, bazter guzietan fusila zuen goardia zibil bat zegoen, karrika guzi-guzietan. Ikaragarria zen. Gobernadore zibila Valero Bermejo zen. Jendeak manifestaldietan gose zela oihukatzen zion. Asteburu batez langile ugari zezen plazarat eraman zuten, greba egin zuen oro. Errepresio sentsazioa, izua zabaldu zen. Jendeak ez zuen Goardia Zibila maite, berde horietaz beldur zen, teorian gehienak Gerra Zibila irabazi zuten karlistak ziren arren.
Helduek diktadurak inposaturiko egoera orokorra, status quo delakoa praktikan onartzen zuten, baina ez zeuden ados, ez zuten maite. Sistema kritikatzen zen, desastre hutsa zela erraiten zen, jendea gaizki bizi zen, baina ez zegoen inongo antolaketarik gauzak aldarazteko. Etxean "Radio Pirenaica" entzuten genuen, baina deus gehiago egin gabe. Gerrarat joan zirenek ez zuten irabazpen handia eskuratu, hori agerian zen, eta jendea kexu zen, baina lagunartean bakarrik, solasaldietan.Eta 1951-1952 nahiz 1956an bi greba horiek gertatu ziren, datekin oker ez banago. Egin kontu, ni sei eta hamar urtekoa nintzen, baina oroitzen ditut. Hagitz bortitzak izan zirelakotz. Matxinada zapaldu ondoren, bazter guzietan fusila zuen goardia zibil bat zegoen, karrika guzi-guzietan. Ikaragarria zen. Gobernadore zibila Valero Bermejo zen. Jendeak manifestaldietan gose zela oihukatzen zion. Asteburu batez langile ugari zezen plazarat eraman zuten, greba egin zuen oro. Errepresio sentsazioa, izua zabaldu zen. Jendeak ez zuen Goardia Zibila maite, berde horietaz beldur zen, teorian gehienak Gerra Zibila irabazi zuten karlistak ziren arren.
Zu zeu, zure familia karlista zela aipatu duzu...
Noski, karlisten semea naiz. Horregatik Nafarroa garrantzitsuena zen guretzat. Pentsa, guk uste genuen Francok estatu mailan zuen aurkari bakarra ginela, bertze probintzia guzietan jendea falangista zelakoan geunden. Horri loturik foruena zen oinarrikoena. Zortzi urte nuela Javier Pueyo Iruñeko alkateak, eta "Movimiento" hartako bertze batzuek gelditzen ziren hondar foralak desagertarazi nahi izan zituzten. 1954ko iraila zen, "Inmaculada" inguruko jai bat ospatutakoan alkatea udaletxean ezkutatu zen eta orduak eman zituen bere dimisioa eskatzen zuten milaka lagunek inguraturik. Jendeak alkatea jipoitu nahi zuen, alkate frankista hartaz trufatzen zen.Gure ustez, frankismoak Nafarroa gorrotatzen zuen, baina ez ginen antolatzen gurea defendatzeko. Gizartea antifrankista zen, baina horren aitzinean zer egin zehaztu gabe. Edonola ere, garbi dago oraindik lotan baina esna zitekeen lagun ugari zegoela. Niri dagokidanez, espainiarra nintzela uste nuen, baina denbora pasa ahala gero eta espainiar sentimendu txikiagoa nuen.
Apeztegian tarte bat eman zenuen eta hor, erran didazunez, barrena inarrosi zitzaizun.
1965ean apeztegitik atera nintzen. Nafarra nintzela komentziturik nengoen, baina "separatismo" inguruko aipamenik ez nuen ezagutzen, izaitekotan horren aurkakoa izanen nintzen. Lagun "separatista" batzuekin elkartu eta ados geundela ohartu nintzen. Bat-batean eskolan ikasiriko guzia zentzugabe bihurtu zitzaidan. Karlista sentitzen nintzen, hamazortzi urte nuen, baina kontraerranak agerian ziren. Aitzinasmoak gainditu eta lehenagoko bide antzuari muzin egin nion. Javier Escaladaz oroitzen naiz. Arturo Kanpionen liburu bat utzi zidan eta, bertze hainbati gertatu bezala, niri ere testu horien bidez aldatzeko tenorea heldu zitzaidan. Laburbilduz, Espainiak Nafarroa txikitu zuen eta karlismoak foruak defendatzen zituela ulertu nuen. Ondorioz, Nafarroaren historia ikertzeari lotu nintzaion eta ikastearen bitartez nagusitu zitzaidan irudiak ez zuen deus ikusirik ordura arte inposatu zidatenarekin.
Franco hil ondoren, berriz...
Egun Francok sendotu zuen egoeraren oinordekoak gara. Trantsizioak ez zuen funtsezko aldaketa sorrarazi Nafarroan, nagusien indar berrantolaketa baizik. Espainiar botereek nafar nortasunaren berreskurapena galarazi dute, erru handiena "Amejoramiento" delakoaren sustatzaileena da, aldaketa oztopatzen dutelakotz.
Zer iruditzen zaizu aspaldidanik nahiko bazterturik zen baina gure artean berriro ere hedatzen ari den "Nafarroaren zentralitatea" Euskal Herri mailan?
Nik uste dut gaia kontu handiz landu behar dela. Nafarroak ez du Bilboko nagusitasuna onartu behar, ezta alderantziz ere. Nafarroaren zentralitateak eskatzen duena da euskaldun sentitzen garenon hausnarketa sakona gure historiaren gainean, mitoak bigarren mailan jarriz. Honela, Nafarroaz gain bertze zenbait euskal estatu eman dela ideia okerra da. Sabino Arana eta bertze ez dira kritikatu behar, haien usteak zintzoak ziren, historia aztertzerakoan nahasturik ibili arren. Estatu bakarra nafarra zen, ordea. Ondorioak ezkorrak izan dira, baina espainiar eskuindarren manipulatze lan handiarengatik batik bat.
Gure betebeharra euskal historiaren berrirakurketa da. Euskal estatuaren sorrera baskoien erresistentziarengatik sortu zen eta estatu hori Iruñea eta Nafarroa deitu zen. Garai batean egun deitzen dugun Euskal Herri osoa Iruñeko edota Nafarroako erregeen agintepean izan zen. Musulman iturriek Antso Handiari "baskoien erregea" deitzen zioten. Eta oraindik euskal lurralde gehiago zegoen: Burgos, Errioxa, Aragoi... Denok nafarrak gara, bizkaitarrak edo gu. Plangintza egiterakoan gauza anitz baztertu eta sentimendu hau ulertu behar dugu. Bertze euskal estaturen bat Gipuzkoan edo Bizkaian eman zela ez da egia eta topiko horiek gainditu behar ditugu. Era berean, benetako nafar nortasun historikoa ukatzen duenari nafarra ez dela erran behar zaio, egungo herrialdekoa izan arren.
Gure betebeharra euskal historiaren berrirakurketa da. Euskal estatuaren sorrera baskoien erresistentziarengatik sortu zen eta estatu hori Iruñea eta Nafarroa deitu zen. Garai batean egun deitzen dugun Euskal Herri osoa Iruñeko edota Nafarroako erregeen agintepean izan zen. Musulman iturriek Antso Handiari "baskoien erregea" deitzen zioten. Eta oraindik euskal lurralde gehiago zegoen: Burgos, Errioxa, Aragoi... Denok nafarrak gara, bizkaitarrak edo gu. Plangintza egiterakoan gauza anitz baztertu eta sentimendu hau ulertu behar dugu. Bertze euskal estaturen bat Gipuzkoan edo Bizkaian eman zela ez da egia eta topiko horiek gainditu behar ditugu. Era berean, benetako nafar nortasun historikoa ukatzen duenari nafarra ez dela erran behar zaio, egungo herrialdekoa izan arren.
Zer pentsarazten dizu adierazpen honek: "Euskal Herria nazioaren kontzeptu kulturala da, eta Nafarroa kontzeptu politikoa".
Errealitatea definitzeko hamaika izen erabili da, eta ez bakarrik Euskal Herriaren gainean, hor ditugu Erresuma Batua edota Galia moduko kontzeptu aldakorrak. Ez dut uste gai hauen inguruan eztabaida sortzea bide zuzena denik, nahikoa aldrebesa baizik.
Otsailan Iruñean emaniko hitzaldi batean, Burgosko Belorado herriko Rufino Gomez ikerlariak bere eskualdeko euskalduntasuna agerian utzi zigun: toki izenak, abizenak, hizkera, ohiturak, harremanak... Zer deritzozu?
Ongi definiturik dagoen nazioaren aldarrikapena egiteko eskubidea dugula uste dut. Euskal estatua Nafarroa izan da eta aitzinasmoak baztertu behar ditugu. Gure arteko loturak agerian dira.
Euskal Herria eta Nafarroaren etorkizuna, ikuspegi historikotik abiatua.
Bi aukera dira, "sasinabarristek" nafar nortasuna desagertaraziko dute edo nortasun hura berreskuratzeko bidean jarriko da. Lehenak ez dira uste bezain indartsuak. Bigarren aukera, berriz, gizartean sustraitzen ari dela dirudi.
Nafarroaren historia ikertzeari lotu zintzaizkiola aipatu duzu, zure ideologian iraultzailea izan zen murgilketa, alegia. Nola azalduko zenioke edozein laguni Nafarroaren historiaren funtsa, ardatza zein den?
Bi hitzetan, gutxienez erromatar aldiaren amaieratik askatasuna eskuratzeko euskal jendeak aitzinerat eraman duen borroka konszientea da Nafarroaren historia. Eta borroka hori zehazten ahal da. Alde batetik, autonomia hor dago, hots, jendearen subiranotasuna, independentzia, arrotzak diren botereen aitzinean. Era berean, gizartean, feudalismoa ez zen erabat inposatu, egiten ahal diren ñabardura guziak edota salbuespenak onartzen ditudan arren. Izan ere, nolabaiteko askatasun esparru zabalak baitira, jaurerriak mugatuak dira, jauntxoak, handikiak nafar estatuaren funtzionarioak dira, ezohiko eskubideak dituzte baina ezin dute eremu-agintea bere gain hartu. Egoera hau da foru antolaketa politikoak burutu zuena. Foruak garbi uzten du: lehena jendea da eta bigarrena erregea. Erregeak agintzen zuen nafar ordezkari nazionalek nahi zutelakotz, baita guda garaian ere. Bertze gauza da honen gaineko gorabeherak eman zirela, jakina.
Hor dugu, erraite baterako, Erdi Aroko Obanosko "Infanzones" talde antolatuaren leloa: "Pro libertate patria, gens libera state". Nork ukatuko dit hor "patria" hitzak "nazio" erranahia duela? Eta zer erran nahi zuten? Estatua librea zela bertako jendea librea bazen. Bisigodo eta frankoen denboraldi ilunetatik gu menperatzeko borroka dago. Musulmanek bertze era baterat jokatu zuten, liskarrak izan arren. Arriskua nafar eremuaren inguruan eraikitzen ari ziren estatuetatik zetorren eta oraindik ere dator. Nafarroa txikitu dute, lurraldetasuna zatikatuz. Nafarroa baskoi esparru txikitua da, eta hala ere estatua gauzatzea erdietsi zuen! Egun horren hondarra, bertzerik ez da.
Ene ikuspegi hau ulertu ahal izaiteko estatu handien eurozentrismoaren aurkako jarrera ere aldarrikatzen dut, zeren eta horrek gure euskal ikuspegia ere menperatzen baitu eta hau hagitzez garrantzitsuagoa da gertakariak berak baino
Hor dugu, erraite baterako, Erdi Aroko Obanosko "Infanzones" talde antolatuaren leloa: "Pro libertate patria, gens libera state". Nork ukatuko dit hor "patria" hitzak "nazio" erranahia duela? Eta zer erran nahi zuten? Estatua librea zela bertako jendea librea bazen. Bisigodo eta frankoen denboraldi ilunetatik gu menperatzeko borroka dago. Musulmanek bertze era baterat jokatu zuten, liskarrak izan arren. Arriskua nafar eremuaren inguruan eraikitzen ari ziren estatuetatik zetorren eta oraindik ere dator. Nafarroa txikitu dute, lurraldetasuna zatikatuz. Nafarroa baskoi esparru txikitua da, eta hala ere estatua gauzatzea erdietsi zuen! Egun horren hondarra, bertzerik ez da.
Ene ikuspegi hau ulertu ahal izaiteko estatu handien eurozentrismoaren aurkako jarrera ere aldarrikatzen dut, zeren eta horrek gure euskal ikuspegia ere menperatzen baitu eta hau hagitzez garrantzitsuagoa da gertakariak berak baino
HAMARREKOA
HAMARREKOA
ARTURO KANPION
JAIME IGNACIO DEL BURGO
JOSE MARIA LAKARRA
GAIZKA ARANGUREN
GABRIEL URRALBURU
SABINO ARANA
TOMAS URZAINKI
FEDERIKO KRUTWIG
VICTOR MANUEL ARBELOA
PATXI LARRAINTZAR
"Errealitate historikoa, foruen galera ulertu zuen nafarra"
JAIME IGNACIO DEL BURGO
"1936an aberasturiko frankisten ordezkaria. 1965-75eko plangintza burua"
JOSE MARIA LAKARRA
"1936ak baldintzaturiko historialari aparta"
GAIZKA ARANGUREN
"Heldutasun handikoa. Sakona"
GABRIEL URRALBURU
"Narzisista gaixoa. Maquiavelo modukoa zela uste zuen"
SABINO ARANA
"Euskal nortasuna berreskuratzeko borroka egin zuen progresista"
TOMAS URZAINKI
"Lagun min, dinamizatzailea, legegizona. Gure foruen interpretatzaile handia"
FEDERIKO KRUTWIG
"Hagitz intuitiboa. Galdera garrantzitsuak plazaratu zituena"
VICTOR MANUEL ARBELOA
"Dotorea eta azpikaria Versallesko gortesaua bailitzan"
PATXI LARRAINTZAR
"Bizia. Zorrotza jendea psikologikoki aztertzerakoan"
Tantoa
Tantoa
Mikelez gozatzen dudan adiskidetasuna 1975ean hasi zen. Orduan, enpresa ikasketak burutzen ari nintzenean eta berak historia lizentziatura eskuratu berria zuelarik, Iruñeko San Frantzisko eskola publikoetako sotanoetan hitzaldi batzuk eman zituen, hain zuzen ere garaiko udal dantza taldeak erabiltzen ohi zuen tokian.
Mintzaldiz osaturiko ikastaro hura sei egunez luzatu zen, bertan hizlariak gure historiaren gorabeherak Paleolitotik 1936ko gerra arte maisuki jorratuz. Jardunaldi horiek, aitortu beharra dut, eragin handia izan zuten nigan, ordura arte nik ezagutzen nituen inguruetan erabiltzen ziren eztabaidagai topikoak arront deuseztuz.
Izan ere, lehendabiziz gure herriaren biziraupen politikoan erromatar aldiak zuen garrantzi erabakiorraz ohartu nintzen. Era berean, euskaldun gisa nafar erresumarekiko genituen aitzinasmo oro, hots, gure irudiz euskal hiztunondako erakunde politiko arrotza zen ideiak zentzurik ez zuela ulertu nuen, zeren eta gure errege-erreginak euskaraz ez baliatzea arrunta baitzen, Europa osoan bezala. Latina erabiltzen zuten, ez herriaren mintzaira. Ildo beretik, euskaldunok bertze estatuen erasoen aitzinean biziraun ahal izaiteko sortu genuen nafar estatuaren bilakaera azaldu zuen, estatu horren zutabeak berezko sistema juridikoa nahiz hori bermatuko zituen erakundeak zirela baieztatuz.
Horrezaz landa, Forua, bertako erakundeen erresistentzia Espainia zein Frantziako erresuma absolutisten aitzinean, XIX. mendeko erasoa nahiz 1936ko testuinguru historikoa biziki argitzen zuen eta agirietan oinarriturik zegoen azalpen sendoa eskaini zigun.
Ondorengo urteotan, ia hiru hamarkada hauetan, berarekin eztabaida zirraragarri eta amaiezinak ukan ditut. Horri esker zekiena arlo guzietan ikaragarri handitu dela ziurtatu dut, historia ekonomikoan, zuzenbidean, gizartean, kulturan, pentsamendu politikoan, dena miatu duen artxibategietako hamaika agiri zaharrei esker. Ene ustez, gure nazio historiografiarako ezinbertzeko erreferentzia izanen den "Historia de Navarra. El Estado Vasco" lanarekin bere onena eman du
Mintzaldiz osaturiko ikastaro hura sei egunez luzatu zen, bertan hizlariak gure historiaren gorabeherak Paleolitotik 1936ko gerra arte maisuki jorratuz. Jardunaldi horiek, aitortu beharra dut, eragin handia izan zuten nigan, ordura arte nik ezagutzen nituen inguruetan erabiltzen ziren eztabaidagai topikoak arront deuseztuz.
Izan ere, lehendabiziz gure herriaren biziraupen politikoan erromatar aldiak zuen garrantzi erabakiorraz ohartu nintzen. Era berean, euskaldun gisa nafar erresumarekiko genituen aitzinasmo oro, hots, gure irudiz euskal hiztunondako erakunde politiko arrotza zen ideiak zentzurik ez zuela ulertu nuen, zeren eta gure errege-erreginak euskaraz ez baliatzea arrunta baitzen, Europa osoan bezala. Latina erabiltzen zuten, ez herriaren mintzaira. Ildo beretik, euskaldunok bertze estatuen erasoen aitzinean biziraun ahal izaiteko sortu genuen nafar estatuaren bilakaera azaldu zuen, estatu horren zutabeak berezko sistema juridikoa nahiz hori bermatuko zituen erakundeak zirela baieztatuz.
Horrezaz landa, Forua, bertako erakundeen erresistentzia Espainia zein Frantziako erresuma absolutisten aitzinean, XIX. mendeko erasoa nahiz 1936ko testuinguru historikoa biziki argitzen zuen eta agirietan oinarriturik zegoen azalpen sendoa eskaini zigun.
Ondorengo urteotan, ia hiru hamarkada hauetan, berarekin eztabaida zirraragarri eta amaiezinak ukan ditut. Horri esker zekiena arlo guzietan ikaragarri handitu dela ziurtatu dut, historia ekonomikoan, zuzenbidean, gizartean, kulturan, pentsamendu politikoan, dena miatu duen artxibategietako hamaika agiri zaharrei esker. Ene ustez, gure nazio historiografiarako ezinbertzeko erreferentzia izanen den "Historia de Navarra. El Estado Vasco" lanarekin bere onena eman du
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Xabier Letona Biteri
#2
Garazi Basterretxea
#3
Xabier Letona Biteri
#4
#5
Azkenak
Itzali sistema, piztu alternatibak
Energia eta telekomunikazio burujabe eta iraunkorraren aldeko manifestu kolektiboa.
2025-05-21
ARGIA
Migratzaileak beste herrialdeetara deportatzeko baldintzak malgutu nahi ditu Bruselak
Europako Batzordeak beste urrats bat eman nahi du migrazioaren kontrako politikak gogortzeko bidean: deportaturiko migratzaileek ez lukete zertan harreman zuzenik izan behar hirugarren herrialde "seguruak" deiturikoekin, hara kanporatuak izateko.
2025-05-21
Maria Ortega Zubiate
Baionako gizon bat epaitzen ari da Paueko Auzitegia, zortzi adin txikiko bortxatzea leporatuta
Salatu dute 69 urteko gizonak hogei urtean egin zituela erasoak. Donostian bi gizon atxilotu dituzte, adingabe bat bortxatzea leporatuta; beste bi gizon ere ikertzen ari dira, talde bortxaketako parte izan daitezkeelakoan. Salaketa jarri duen adingabea Gipuzkoako gizarte... [+]
2025-05-21
Eneko Imaz Galparsoro
Foruzaingoak familia bat etxegabetu du Antsoainen, eta hori galaraztera joan direnen aurka oldartu da
10:00etan etxegabetzea gauzatzeko agindua zuen Poliziak, baina lehenago bertaratu dira sei patruila emakumearen etxera eta inguruko kale guztiak moztu dituzte. Haritu Elkarlaguntzako Sareak eginiko deiari erantzunez, dozenaka lagun elkartu dira etxearen aurrean etxegabetzea... [+]
Gorka Ovejero, AHTren kontrako plataforma: “Zundaketen lana sabotajeen bidez oztopatzen ari omen dira, baina salaketarik ez da egin”
Abiadura Handiko Trenaren kontrako plataformak astelehenean jakinarazi zuen Espainiako Gobernua eta Nafarroakoa egiten ari diren zundaketa kanpainak ez duela etenik. Izurdiagan eta Otsobin herri mugimenduak lortu zuen geldiaraztea legezkoak ez ziren eta baimenik gabe abiatu... [+]
2025-05-21
Maria Ortega Zubiate
Erresuma Batuak bertan behera utzi ditu Israelekin zuen akordio komertzial berrirako negoziazioak
Europako Batasunak ere Israelekin dituen akordio komertzialak “berrikustea” erabaki du, 27 estatutik 17k aldeko botoa eman eta gero. Dagoeneko 53.000 hildakotik gora eragin ditu Netanyahuren gobernuak.
2025-05-21
Urko Apaolaza Avila
Enkarterrin zentral eoliko bat egiteko proiektua atzera bota du Jaurlaritzak, ingurumen kalte larriak eragingo lituzkeelako
Bizkaian, Artzentales eta Sopuerta artean Euskal Haizie enpresak eraiki asmo zuen zortzi aerosorgailuko zentral eolikoaren proiektua atzera bota du Eusko Jaurlaritzako Industria Sailak, faunan, landaredian eta ondarean eragingo lituzkeen kalteengatik. Enkarterriko herritarrak... [+]
2025-05-21
Nicolas Goñi
Banku handiek klima aldaketan inbertitzen dute, baina ez da konponbidea sustatzeko
Berria izateari utzi dio: beroketa globalak bi graduak gaindituko ditu, eta gainditze horrek ondorio oso garestiak ditu. Klimaren gaia tabu bilakatzen ari den testuinguru berri honetan, banketxe handiek ez dute horri buruz komunikatzen, baina arazoaz ongi jabetu dira eta... [+]
2025-05-21
Maria Ortega Zubiate
Miren Amurizaren ‘Pleibak’, 111 Akademiako irabazle
Unai Elorriagaren Francesco Pasqualeren bosgarren arima liburua izan da lehiako bigarren finalista.
2025-05-21
Jenofa Berhokoirigoin
Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Jule Goikoetxea: “Euskal Herrian ere Trumpek eta Mileik gorroto duten guztia da woke”
Mundu mailan abiadura handian garatuz doan ideologia eta mugimendua dugu antiwokismoarena. Boterera arribatzeko eskuin muturreko agintariek duten arma berria da, eta berdin-berdin zabaltzen ari da herriko karriketan, unibertsitateetako korridoreetan zein telebista platoetan. Eta... [+]
2025-05-21
Jenofa Berhokoirigoin
Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Zapalduen hitza zokoratzeko asmakizuna
Wokismoari begiratu beharrean antiwokismoari so jarri gara. Antiwokistek sorturiko multzoa delako wokismoa, eta antiwokismorik ez balego ez legokeelako wokismorik. Multzo eklektiko horri begiratu, eta laster ohartzen gara eskuin muturrak hastio duen guzia barnebiltzen duela:... [+]
2025-05-21
Iñaki Murua
Aldia itzalaz erditu zenekoa
Ustekabean edo... urte hasiera honetan bi mila milioitik gorako irabaziak izan omen ditu Iberdrolak, baina ez omen dago txapliguak, altxafuegoak, etxaferuak... edo dena delakoak zeruetara botatzeko egoeran, izan ere, iaz aldi berean baino %27 gutxiago irabazi omen du. Atalen... [+]
2025-05-21
Iker Iraola Arretxe
Nazioaren pendulua, han eta hemen
Politikan, gizartean eragiteko nahiaren eta identitate zeinuetan sakontzearen arteko tentsioa ekidinezina da. Zabaltzearen eta norberaren ezaugarriak indartzearen arteko hartu-emana politikaren adierazle baita. Bi arloak lortu nahi izaten dira, eta elkarren artean elikatzen... [+]
2025-05-21
Nekane Txapartegi
Borrokak lotu nahian
Bisita, bizipen eta hausnarketa egunak izan ditut maiatzekoak. Hor nabil, intersekzionalitatea nola gauzatu, borrokak lotu nahian, bertsolarien moduan puntu guztiak esan nahian, potorik egin gabe...
Lan egiten dudan LoRa irrati komunitariotik, Maiatzaren 1erako... [+]
2025-05-21
Castillo Suárez
Bihotzeko pitzadurak
Oliver Laxe-k esan zidan behin enpatiari eustea dela zuzenena bizitza honetan. Zauritutako jendeak hunkitzen duela, eta jakin-min handia sorrarazten diola; eta hori dela, hain zuzen ere, gehien gustatzen zaion gauzetako bat: bere buruari galdetzea zergatik hunkitu duen horri... [+]
Eguneraketa berriak daude