Euskal pilota mundu osoan zabaldurik izan dela gauza jakina da. Baina zuetariko inork inoiz pentsatu al du non dagoen/zegoen euskal pilotaren sehaska? Ignacio eta Javier Uribarrik garbi azaldu zuten beraien iritzia. Bi autore hauentzat XIV-XVIII. mendearteko garaian Iruñean eta hortik aurrera Bilbon kokatzen dute «pilotaren kapitala».
Gure ustez guztiz eztabaidagarria da. Alde batetik ez ginateke ausartuko esatera XIV. mendean euskal pilota jaioa zenik. Bestaldetik, Donostia ahaztu egiten dute. Bilbo garrantzitsua izan bada Donostiaren eta zehatzago esanda, Urumea ibaiaren bokalearen garrantzia nabarmena izan da euskal pilotaren historian zehar.
Donostia bere osotasunean harturik oso leku estrategikoa dugu euskal pilotaren arloan. Atano III.a, Carmelo Balda, Donostia Trinketa eta auzoetako (Intxaurrondo, Altza, Antigua, Añorga, Igeldo, Zubieta, Alde Zaharra, Amara...) pilotalekuak ahaztu gabe, zalantzarik gabe Urumearen ibaiaren bokaleko pilotalekuak azpimarratu behar ditugu.
Bat edo bi kilometroko esparru txiki batean euskal pilotaren etorkizuna erabaki zuten kantxa batzuk aurki genitzakeen. Pilotaleku hauek banan-bana eta bertan izandako hamaika pasadizo aurkeztuko ditut.

Kale honetan obrak egiten aritu dira, baina duela hilabete batzuk agerian izan zen. Garai batean plaza honetan jokatutako partida ospetsuenen artean Simonen semeak jokatu zuena azpimarratuko dugu.
Asantza eta Perkain pilotari handiak eta Arraiozko Simon garaikideak ziren. Azken honen semeak, Bautistak, pilotari bezala Simonen semea izena zuen.
Antonio Peña y Goñik kontatzen duenez, Simonen semeak, Bautistak, 1823an Donostiako harresien ondoko pilotalekuan bere bizitza baldintzatuko zuen partida jokatu zuen.

Pilotalekua lepo zegoen, alkatea buru zen, eta Bautistaren trebetasuna ezaguturik bere aldeko apustuak anitz ziren. Egun hartan Simonen semea ez zen argi ibili edota gogo gutxi zuela nonbait, partida galtzen zihoan. Ikusleen kexak Bautistaren kontra bideraturik ziren, hala ere Simonen semeak ez zuen kasurik egiten.
Azkenengo kintzea jokatu behar zutenean, berrogei eta huts, ondo jantzitako gizon bat harmailetatik atera eta Bautistarengana hurbildu zen. Bi kanoiko pistola bat erakutsiz zera esan zion: «Bautista, kintze hau galtzen baduzu, hemen bertan hil egingo zaitut».
Hitz hauek eta gizonaren ahoskatzeko ikaragarrizko patxadak Bautistarengan sortu zuten eragina sekulakoa izan zen. Segituan berak zekien bezala jokatzen hasi zen eta partida berdindu zuen. Hau zela eta, alkateak partida bertan behera uztea eta plaza hustea agindu zuen eta berehala bertan ez zen inor.

Simonen semea beldurturik, San Martin auzoko ostatu batera joan zen. Benta horretan, Simonen semeak bezala, Bautista izena zuen bigarren mailako pilotari bat zegoen berarekin ostatuan.
Pistoladun gizonak Bautistaren aztarna jarraitu zuen eta gaueko hamaiketan Bautista jokalariarengatik galdeginez azaldu zen ostatuan.
Bautistaren gela zein zen esan zioten; zoritxarrez ohe berean Bautista biak zeuden. Gizona, ilun zegoen ganbaran sartu, ohera hurbildu eta bere eskuak ukitu zuen lehenbizikoari horrela esan zion: «Bautista al zara?». «Bai, Bautista naiz» erantzun zion.
Berehala tiro bat entzun zen eta gizon bat ikusi zuten ostatutik arrapaladan ateratzen. Bentako jendea bi pilotarien gelara igo zenean, Simonen semea onik aurkitu zuten. Beste Bautista, odolez blai, burezurra arras triskaturik ohean zetzan.
Pistoladunak Simonen semea hiltzeko asmoz, izen berdinak nahasturik, errugabe bat akabatu zuen.
Biek ihes egin zuten: bai pistoladunak eta baita Bautistak ere. Nora joana ote zen lehenbizikoa, pertsona famatua eta graduazio bateko militarra zena? Inork ere ez daki hori.
Bautista Frantzian babestu zen, eta geroago, Donostiako partiden baldintzen beldur, Habanara joateko untziratu zen. Bizpahiru urtez Habanako giro ilunenetan murgidurik bizi izan zen, baina halako gau batean, zaldiz etxera zihoala, ezezagun bat bere bila atera eta hil egin zuen. Han geratu zen gorpu, zelai erdian.
Era honetan hil zen hain ospetsua zen Simonen semea, pilota joko guztietako erregea. Bere izaera gorrotagarria hilketa baten arrazoi bihurtu zen eta beste hilketa batek tronutik kendu zuen.
Horrelaxe gertatu zen Boulevard-eko pilota jokoan izandako istoriorik xelebreena. Gertaera hau euskal pilotaren sehaskan, Urumeako bokalean, gertatu zen