Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko apirilaren 26an
EUSKALDUNTZEA BERRIKUNTZA GARAIAN
Helduen euskalduntzea suspertu eta bideratzea da HABEren zeregina eta helburu hau lortzeko garrantzi handiko tresnatzat jo izan du programa didaktikoa. Sortu zenetik bertatik programa didaktiko honen diseinuan jardun du HABEk eta urte hauetan zehar proposamen ezberdinak kaleratu ditu, bakoitzean garaian garaiko ikuspegi eta berrikuntzak bilduz.
Lehen proposamena sortu zen urtean bertan egin zuen, 1981ean: «Helduen euskalduntzerako programazioa». Lan honek euskara-irakaskuntzarako programa biltzen zuen eta ondoren egin diren beste lanen oinarri izan da. Honen atzetik beste hiru programa etorri ziren: «Helduen euskalduntzea programatzen-84» (1983), «Euskalduntzearen lehen zortzi urratsetako edukia eta ebaluaketarako oinarrizko irizpideak» (1987) eta «Euskalduntzeko programa» (1989). Hauetako bakoitzak jarraipena izan duen bezala, 1989 urtean egindakoak ere badu ondorengoa, «Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikulua».
1994 urtean hasi zen HABE euskalduntze-alfabetatzearen kurrikulu berria diseinatzen. Diseinu hau egiterakoan, euskalduntze-alfabetatzeak urte hauetan guztietan egindakoa, hizkutzen irakaskuntzan egindakoa eta programagintzaren ekarpen teorikoak kontuan hartu, eta hori hobetzeko balioko zuen tresna bat egitea zuten buruan. Aurrekoekin gertatu den bezala, proposamen berri hau hutsune, arazo eta premiak asetzera dator. Euskalduntzeari jauzi garrantzitsu bat ematen laguntzea nahi dute.
«Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikulua» egitasmo baten zerbitzurako sortutako baliabide gisa definitu da, euskalduntzearen zerbitzura sortutakoa, alegia. Kurrikulu berri honen bereizgarri nagusiak hauek dira:
1) Kurrikulua egitasmo baten helburuak gauzatzeko baliabide den neurrian da baliagarri. Egitasmo hori euskara-irakaskuntza da; beraz, egitasmo honetan eragitea eta etengabeko berrikuntza eragile izatea da kurrikuluaren helburua.
2) Kurrikulua irakaskuntza sistemari eragiteko sortu da. Sistema horretan ikaslea eta irakaslea daude. Beste gauza batzuen artean, bi hauetan eragitea bilatzen du. Irakasleari etengabeko prestakuntza bermatuko dio, honek berarekin irakas- sistema osoaren berrikuntza ekarriko baitu. Baina sistemaren ardatza ikaslea da eta berak «agintzen» du irakaskuntzan. Bere heldutasuna eta autonomia bilatu nahi da kurrikuluaren bidez.
3) Kurrikulu hau oinarrizkoa dela esan dugu behin eta berriz, oinarrizkoa, orokorra eta zabala. Beraz, euskaltegi, irakasle eta ikasle bakoitzari dagokio bakoitzak bere beharretara moldatzea, eta honela, proiektuari ekarpenak egitea.
Lehen proposamena sortu zen urtean bertan egin zuen, 1981ean: «Helduen euskalduntzerako programazioa». Lan honek euskara-irakaskuntzarako programa biltzen zuen eta ondoren egin diren beste lanen oinarri izan da. Honen atzetik beste hiru programa etorri ziren: «Helduen euskalduntzea programatzen-84» (1983), «Euskalduntzearen lehen zortzi urratsetako edukia eta ebaluaketarako oinarrizko irizpideak» (1987) eta «Euskalduntzeko programa» (1989). Hauetako bakoitzak jarraipena izan duen bezala, 1989 urtean egindakoak ere badu ondorengoa, «Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikulua».
1994 urtean hasi zen HABE euskalduntze-alfabetatzearen kurrikulu berria diseinatzen. Diseinu hau egiterakoan, euskalduntze-alfabetatzeak urte hauetan guztietan egindakoa, hizkutzen irakaskuntzan egindakoa eta programagintzaren ekarpen teorikoak kontuan hartu, eta hori hobetzeko balioko zuen tresna bat egitea zuten buruan. Aurrekoekin gertatu den bezala, proposamen berri hau hutsune, arazo eta premiak asetzera dator. Euskalduntzeari jauzi garrantzitsu bat ematen laguntzea nahi dute.
«Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikulua» egitasmo baten zerbitzurako sortutako baliabide gisa definitu da, euskalduntzearen zerbitzura sortutakoa, alegia. Kurrikulu berri honen bereizgarri nagusiak hauek dira:
1) Kurrikulua egitasmo baten helburuak gauzatzeko baliabide den neurrian da baliagarri. Egitasmo hori euskara-irakaskuntza da; beraz, egitasmo honetan eragitea eta etengabeko berrikuntza eragile izatea da kurrikuluaren helburua.
2) Kurrikulua irakaskuntza sistemari eragiteko sortu da. Sistema horretan ikaslea eta irakaslea daude. Beste gauza batzuen artean, bi hauetan eragitea bilatzen du. Irakasleari etengabeko prestakuntza bermatuko dio, honek berarekin irakas- sistema osoaren berrikuntza ekarriko baitu. Baina sistemaren ardatza ikaslea da eta berak «agintzen» du irakaskuntzan. Bere heldutasuna eta autonomia bilatu nahi da kurrikuluaren bidez.
3) Kurrikulu hau oinarrizkoa dela esan dugu behin eta berriz, oinarrizkoa, orokorra eta zabala. Beraz, euskaltegi, irakasle eta ikasle bakoitzari dagokio bakoitzak bere beharretara moldatzea, eta honela, proiektuari ekarpenak egitea.
KURRIKULUAREN NONDIK NORAKOAK.
Edukiari dagokionez, oinarrizko kurrikulu honek lau atal ditu. Lehenengo atalean oinarriak biltzen dira eta kurrikulu honen iturburuan dauden hiru galdera erantzun nahi dira: zer ikasten da hizkuntza ikastean? Nola ikasten du helduak hizkuntza hori? Non, zein kulturatan, zertarako ikasten da? Honetarako hiru alderdi jorratzen ditu: hizkuntza, alderdi psikopedagogikoak eta alderdi soziokulturalak.
Bigarren atalean euskalduntze prozesua osatzen duten lau mailen helburu eta edukien berri ematen da. Maila bakoitza definitzerakoan, alderdi didaktikoak ez ezik, euskararen eta Euskal Herriaren egoera soziolinguistikoa ere kontuan hartu da.
Euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluak dakarren aldaketariko bat mailaketarena da. Orain arte, eta euskaltegi sarearen arabera, euskalduntze prozesua zortzi edo hamabi urratsek osatzen bazuten, kurrikuluak lau maila proposatzen ditu. Lehenengo maila oinarrizkoa izango litzateke; honekin ikasleak gai izan behar du eguneroko harremanetan gertatzen diren elkarrizketak erdarara jo beharrik izan gabe burutzeko. Bigarren mailan, aurreko mailan jasotakoa sakontzen joango da ikaslea bere hizkuntza ekoizpena areagotzeko. Hirugarren maila Euskararen Gaitasun Agiriak (EGA) eskatzen duenaren parekoa izango da eta laugarrena arlo profesional, espezializatu eta zientifikoan euskaraz komunikatzeko gaitasuna bermatuko duena. Lau maila hauek gaur egun HAEE-IVAPek administrazioan egiten dituen hizkuntza eskakizunen parekoak dira.
Metodologia da hirugarren atalean jorratzen den gaia. Atal honetan oinarri metodologiko batzuk aipatzen dira, baina irakasleari dagokio aukeraketa egitea.
Azken atalean ikasleei ez ezik irakasleei hainbeste buruhauste ematen dizkieten ebaluaketak aztertzen dira. Ebaluaketak egiterakoan euskalduntze prozesuko maila bakoitzean jarraitu beharreko irizpideak zehazten dira.
Oinarrizko kurrikulu honen diseinua bukatu ondoren, sare ezberdinetako euskaltegiei aurkeztu zitzaien eta baita esperimentazio fasea martxan jarri ahal izateko laguntza eskatu ere. Bederatzi izan dira guztira esperimentazio fase honetan aritu diren euskaltegiak eta hauek jarri dute praktikan euskalduntzearen oinarrizko kurrikulu berria.
Bost urte inguru pasa dira dagoeneko esperimentazio plan hau martxan jarri zenetik. Uztailean HABEk eta EHUk kurrikuluaren inguruko udako ikastaroa antolatu zuten bost urte hauetan egindakoaren balantze txiki bat egin eta esperimentazio fasean aritu diren euskaltegiek egin dituzten ekarpenak plazaratzeko.
Uda ikastaro honetan Euskal Herriko nahiz kanpoko adituak biltzen saiatu ziren, honela katalanerak, galizierak, frisierak edo galeserak bizi duten errealitatearen berri izateko aukera paregabea eskainiz.
Ikastaro honetan parte hartu zuten adituen artikuluak bildu ditu HABEk «Hizpide. Euskalduntze-alfabetatzearen aldizkarian». Agerkari honetan kurrikuluarekin zerikusi handia duten zenbait gairi buruzko artikuluak aurki daitezke, hala nola, materialgintza, irakasleen prestakuntza edo ikasleen autonomia. Artikulu hauetaz gain, aipatu atzerriko hizkuntzen kurrikuluaren berri ematen da eta azkenik udako ikastaro horretan egin zen mahainguruaren zati bat jasotzen da. Mahainguru honetan euskaltegi sare ezberdinetako adituek hartu zuten parte.
Bigarren atalean euskalduntze prozesua osatzen duten lau mailen helburu eta edukien berri ematen da. Maila bakoitza definitzerakoan, alderdi didaktikoak ez ezik, euskararen eta Euskal Herriaren egoera soziolinguistikoa ere kontuan hartu da.
Euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluak dakarren aldaketariko bat mailaketarena da. Orain arte, eta euskaltegi sarearen arabera, euskalduntze prozesua zortzi edo hamabi urratsek osatzen bazuten, kurrikuluak lau maila proposatzen ditu. Lehenengo maila oinarrizkoa izango litzateke; honekin ikasleak gai izan behar du eguneroko harremanetan gertatzen diren elkarrizketak erdarara jo beharrik izan gabe burutzeko. Bigarren mailan, aurreko mailan jasotakoa sakontzen joango da ikaslea bere hizkuntza ekoizpena areagotzeko. Hirugarren maila Euskararen Gaitasun Agiriak (EGA) eskatzen duenaren parekoa izango da eta laugarrena arlo profesional, espezializatu eta zientifikoan euskaraz komunikatzeko gaitasuna bermatuko duena. Lau maila hauek gaur egun HAEE-IVAPek administrazioan egiten dituen hizkuntza eskakizunen parekoak dira.
Metodologia da hirugarren atalean jorratzen den gaia. Atal honetan oinarri metodologiko batzuk aipatzen dira, baina irakasleari dagokio aukeraketa egitea.
Azken atalean ikasleei ez ezik irakasleei hainbeste buruhauste ematen dizkieten ebaluaketak aztertzen dira. Ebaluaketak egiterakoan euskalduntze prozesuko maila bakoitzean jarraitu beharreko irizpideak zehazten dira.
Oinarrizko kurrikulu honen diseinua bukatu ondoren, sare ezberdinetako euskaltegiei aurkeztu zitzaien eta baita esperimentazio fasea martxan jarri ahal izateko laguntza eskatu ere. Bederatzi izan dira guztira esperimentazio fase honetan aritu diren euskaltegiak eta hauek jarri dute praktikan euskalduntzearen oinarrizko kurrikulu berria.
Bost urte inguru pasa dira dagoeneko esperimentazio plan hau martxan jarri zenetik. Uztailean HABEk eta EHUk kurrikuluaren inguruko udako ikastaroa antolatu zuten bost urte hauetan egindakoaren balantze txiki bat egin eta esperimentazio fasean aritu diren euskaltegiek egin dituzten ekarpenak plazaratzeko.
Uda ikastaro honetan Euskal Herriko nahiz kanpoko adituak biltzen saiatu ziren, honela katalanerak, galizierak, frisierak edo galeserak bizi duten errealitatearen berri izateko aukera paregabea eskainiz.
Ikastaro honetan parte hartu zuten adituen artikuluak bildu ditu HABEk «Hizpide. Euskalduntze-alfabetatzearen aldizkarian». Agerkari honetan kurrikuluarekin zerikusi handia duten zenbait gairi buruzko artikuluak aurki daitezke, hala nola, materialgintza, irakasleen prestakuntza edo ikasleen autonomia. Artikulu hauetaz gain, aipatu atzerriko hizkuntzen kurrikuluaren berri ematen da eta azkenik udako ikastaro horretan egin zen mahainguruaren zati bat jasotzen da. Mahainguru honetan euskaltegi sare ezberdinetako adituek hartu zuten parte.
ZENBAIT ADITUREN IRITZIAK ARTIKULUTAN.
Aldizkarian kurrikuluaren materialgintza proiektuan koordinatzaile didaktikoa den Begoña Martinezek artikulu bat argitaratu du. Izenburutzat «Material kurrikularra eta berrikuntza: "Barrene" proiektua» duen artikulu honetan kurrikuluak materialgintzan egiten dituen proposamenak aurkezten dira. Kurrikulua martxan jarri zenean, konturatu ziren euskara irakasteko irakasleek darabilten materialaren erabileran ere zenbait aldaketa edo egokitzapen egitea behar beharrezkoa zela. Honela, «Barrene» deitu duten materialgintza proiektua aurrera eramatea erabaki zuten. Proiektua Leioako Udal Euskaltegiarekin jarri dute praktikan. Honetarako euskaltegi honetako zenbait irakasle eta HABEko lau teknikari aritu dira elkarlanean.
Proiektu honetarako ahozko materiala eskaini nahi izan da eta horretarako irrati zein telebistako dokumentuak erabili dira. Hala ere zenbaitetan bideo grabaketak egin behar izan dira nahi ziren adibideak eskaintzeko. Honetarako taberna moduko bat muntatu dute HABEko estudioetan. Barrene du izena taberna honek (hortik proiektuaren izena) eta bertako tabernaria da bideo bakoitzean agertzen denari buruzko azalpenak ematen dituena.
Orain arte hamar ikas-unitate sortu dira maila bakoitzerako. Ikasturte honetan ildo beretik jarraitzeko asmoa dute, baina Leioako udal euskaltegiarekin ez ezik, duela bost urtetik hona proiektu honetan murgildurik dagoen Hernanikoarekin ere ariko dira lanean. Gainera, sortutako materiala aurkezteko mintegiak antolatuko dituzte. Mintegi hauetan sare guztietako euskaltegiek parte hartzea nahi dute proiektuko arduradunek, egiten duten lan-proposamena osatu ahal izateko.
Esan bezala, materialgintzaz gain «Hizpide» aldizkariak beste zenbait gai ere jorratzen ditu. Euskara irakasleen prestakuntzari buruzko bi artikulu aurki ditzakegu bertan: Joanba Bergarak idatziriko «Berrikuntza kurrikularra eta euskara irakasleen prestakuntza» batetik eta Felix Etxeberriak idatziriko «Bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako irakasleen formazioa: euskara» bestetik. Joanba Bergara HABEko prestakuntza ataleko arduraduna da eta euskara irakasleak prestatzeko graduondoaren eratzaile eta ikasketa batzordeko kide gisa jardun du. Felix Etxeberria, berriz, hezkuntza elebidunean eta hizkuntza jabekuntza eta irakaskuntzan lan franko egindakoa da.
Joanba Bergararen artikuluan euskalduntzea sortu zenetik irakasleen prestakuntza nolakoa izan den azaltzen zaigu. Bertan esaten zaigunez, 70eko hamarkadan, gaueskolak martxan jarri zirenean, irakasleen prestakuntza nahikoa eskasa zen. 1984an Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak hala agindu zuenetik, euskaltegi publiko zein pribatu homologatuetako irakasleek unibertsitateko diplomatura edo lizentziatura bat eta EGA izan behar dute. Honetaz gain, batean irakaskuntzarako sarrera eta bestean glotodidaktika ikastaroa deitzen dutena egin behar dute. Baina hau nahikoa ez dela eta, euskara irakasleei formazio iraunkorra emateko plangintza bat egiten hasi zen HABE. Irakasleen formazio plan honetan EHUrekin eta beste zenbait erakunderekin «Bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako irakasleen formazioa: Euskara» eta «Euskalduntze-Alfabetatzearen diploma» graduondoko ikastaroak antolatu dira. Bestetik, UEUk azken urte hauetan bere programan glotodidaktika ikastaroak eskaintzen ditu. Egun HABEk plangintza honekin jarraitzen du eta euskaltegietako irakasleentzako ikastaro irekiak antolatzen ditu.
Felix Etxeberriaren –EHUko irakaslea da bera– artikulua HABEk unibertsitatearekin elkarlanean eginiko ikastaroen nondik norakoak azaltzera dator. Artikulu honetan esaten denez, ikastaro hauen helburua «
Proiektu honetarako ahozko materiala eskaini nahi izan da eta horretarako irrati zein telebistako dokumentuak erabili dira. Hala ere zenbaitetan bideo grabaketak egin behar izan dira nahi ziren adibideak eskaintzeko. Honetarako taberna moduko bat muntatu dute HABEko estudioetan. Barrene du izena taberna honek (hortik proiektuaren izena) eta bertako tabernaria da bideo bakoitzean agertzen denari buruzko azalpenak ematen dituena.
Orain arte hamar ikas-unitate sortu dira maila bakoitzerako. Ikasturte honetan ildo beretik jarraitzeko asmoa dute, baina Leioako udal euskaltegiarekin ez ezik, duela bost urtetik hona proiektu honetan murgildurik dagoen Hernanikoarekin ere ariko dira lanean. Gainera, sortutako materiala aurkezteko mintegiak antolatuko dituzte. Mintegi hauetan sare guztietako euskaltegiek parte hartzea nahi dute proiektuko arduradunek, egiten duten lan-proposamena osatu ahal izateko.
Esan bezala, materialgintzaz gain «Hizpide» aldizkariak beste zenbait gai ere jorratzen ditu. Euskara irakasleen prestakuntzari buruzko bi artikulu aurki ditzakegu bertan: Joanba Bergarak idatziriko «Berrikuntza kurrikularra eta euskara irakasleen prestakuntza» batetik eta Felix Etxeberriak idatziriko «Bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako irakasleen formazioa: euskara» bestetik. Joanba Bergara HABEko prestakuntza ataleko arduraduna da eta euskara irakasleak prestatzeko graduondoaren eratzaile eta ikasketa batzordeko kide gisa jardun du. Felix Etxeberria, berriz, hezkuntza elebidunean eta hizkuntza jabekuntza eta irakaskuntzan lan franko egindakoa da.
Joanba Bergararen artikuluan euskalduntzea sortu zenetik irakasleen prestakuntza nolakoa izan den azaltzen zaigu. Bertan esaten zaigunez, 70eko hamarkadan, gaueskolak martxan jarri zirenean, irakasleen prestakuntza nahikoa eskasa zen. 1984an Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak hala agindu zuenetik, euskaltegi publiko zein pribatu homologatuetako irakasleek unibertsitateko diplomatura edo lizentziatura bat eta EGA izan behar dute. Honetaz gain, batean irakaskuntzarako sarrera eta bestean glotodidaktika ikastaroa deitzen dutena egin behar dute. Baina hau nahikoa ez dela eta, euskara irakasleei formazio iraunkorra emateko plangintza bat egiten hasi zen HABE. Irakasleen formazio plan honetan EHUrekin eta beste zenbait erakunderekin «Bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako irakasleen formazioa: Euskara» eta «Euskalduntze-Alfabetatzearen diploma» graduondoko ikastaroak antolatu dira. Bestetik, UEUk azken urte hauetan bere programan glotodidaktika ikastaroak eskaintzen ditu. Egun HABEk plangintza honekin jarraitzen du eta euskaltegietako irakasleentzako ikastaro irekiak antolatzen ditu.
Felix Etxeberriaren –EHUko irakaslea da bera– artikulua HABEk unibertsitatearekin elkarlanean eginiko ikastaroen nondik norakoak azaltzera dator. Artikulu honetan esaten denez, ikastaro hauen helburua «
euskalduntzeko profesionalen formakuntza-prozesua zabaltzea eta adituak prestatzea da. Batetik, ikasketa amaierako diploma-agiria lortzeko bitartekoak eskaintzen dira eta, bestetik, euren burua prestatzeko ikasgai solteak lantzeko aukera ere ematen zaie
».
«Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluak» jorratzen duen beste gaietako bat euskalduntze prozesuan ikasleak duen garrantzia da. Ikasleak ikasten duena nola ikasten duen jakin behar du; are gehiago ikasle hauek helduak direnean. «Hizpide» aldizkarian Irma Huttunenek, Finlandiako Ouluko Unibertsitatean atzerriko hizkuntzen pedagogia ematen duen irakasleak, idatzi duen «Curriculumaren berrikuntza eta ikasle helduaren autonomia» artikulua da horren argigarri.
Artikulu honetan esaten denez, hizkuntzen irakaskuntza eta ikaskuntzari buruzko iritzi modernoek ikuspegi guztiz linguistikoa alboratu eta gaitasun komunikatiboaren ikuspegia jarraitzen dute. Ikuspegi honetan, linguistikoaz gain elementu gehiago hartzen dira kontuan eta ikas prozesua ongi gara dadin ikasleak elementu hauek ezagutu behar ditu.
Honetarako ikasle eta irakasleen arteko komunikazioa ezinbestekoa da. Ikasleak autonomia lor dezan oso garrantzitsua da ikasketa planen helburua zein den argi zehaztea eta helburu horretara iristeko pausuak ikasleekin eztabaidatzea. Honela lortuko baita ikasleak bere ikasprozesua konszienteki garatzea.
Gaitasun komunikatiboa ikuspegi linguistikoari gailentzen ari zaio eta hizkuntza bat ikasteaz gain hizkuntza hori inguratzen duen kultura eta egoera soziokulturalaren berri ere izan behar du ikasleak. Ikuspegi berri honen nondik norakoak biltzen dituen artikuluan hizkuntzen irakaskuntzan kulturak duen garrantzia azpimarratzen da.
Gai hau da, hain zuzen ere, udako ikastaroetan egin zen mahainguruan azpimarratu zenetako bat. Hizkuntzaren inguruko kultura nola klaseratu galdetzen zuten mahainguruko partaideek. Hau egiteko modu ezberdinak aipatzen dira; material erreala erabiliz egin daiteke, baina dirudienez ez da hori bakarrik. Zenbaitek kultura sozializazio prozesu gisa ulertzen dute, eta prozesu horretan euskaltegiek lagundu behar diote ikasleari. Euskaltegiak euskara hiztun komunitatearen eta ikastaldearen arteko harremana sustatu behar du, kaleko jendea ikasgelara eramanez eta ikasgelakoa kalera ateraz. Denok dugu, beraz, zerikusia eta zeregina euskara ikasleen euskalduntze edo sozializazio prozesuan
«Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluak» jorratzen duen beste gaietako bat euskalduntze prozesuan ikasleak duen garrantzia da. Ikasleak ikasten duena nola ikasten duen jakin behar du; are gehiago ikasle hauek helduak direnean. «Hizpide» aldizkarian Irma Huttunenek, Finlandiako Ouluko Unibertsitatean atzerriko hizkuntzen pedagogia ematen duen irakasleak, idatzi duen «Curriculumaren berrikuntza eta ikasle helduaren autonomia» artikulua da horren argigarri.
Artikulu honetan esaten denez, hizkuntzen irakaskuntza eta ikaskuntzari buruzko iritzi modernoek ikuspegi guztiz linguistikoa alboratu eta gaitasun komunikatiboaren ikuspegia jarraitzen dute. Ikuspegi honetan, linguistikoaz gain elementu gehiago hartzen dira kontuan eta ikas prozesua ongi gara dadin ikasleak elementu hauek ezagutu behar ditu.
Honetarako ikasle eta irakasleen arteko komunikazioa ezinbestekoa da. Ikasleak autonomia lor dezan oso garrantzitsua da ikasketa planen helburua zein den argi zehaztea eta helburu horretara iristeko pausuak ikasleekin eztabaidatzea. Honela lortuko baita ikasleak bere ikasprozesua konszienteki garatzea.
Gaitasun komunikatiboa ikuspegi linguistikoari gailentzen ari zaio eta hizkuntza bat ikasteaz gain hizkuntza hori inguratzen duen kultura eta egoera soziokulturalaren berri ere izan behar du ikasleak. Ikuspegi berri honen nondik norakoak biltzen dituen artikuluan hizkuntzen irakaskuntzan kulturak duen garrantzia azpimarratzen da.
Gai hau da, hain zuzen ere, udako ikastaroetan egin zen mahainguruan azpimarratu zenetako bat. Hizkuntzaren inguruko kultura nola klaseratu galdetzen zuten mahainguruko partaideek. Hau egiteko modu ezberdinak aipatzen dira; material erreala erabiliz egin daiteke, baina dirudienez ez da hori bakarrik. Zenbaitek kultura sozializazio prozesu gisa ulertzen dute, eta prozesu horretan euskaltegiek lagundu behar diote ikasleari. Euskaltegiak euskara hiztun komunitatearen eta ikastaldearen arteko harremana sustatu behar du, kaleko jendea ikasgelara eramanez eta ikasgelakoa kalera ateraz. Denok dugu, beraz, zerikusia eta zeregina euskara ikasleen euskalduntze edo sozializazio prozesuan
Jokin Nazabal, Hernaniko Udal Euskaltegiko irakaslea: «Euskararen irakaskuntzarako aurrerapauso bat da»
Euskalduntzearen kurrikulu berria ikasturte honetan jarri da abian, hau da, 99-00 ikasturtean. Hala ere, Hernaniko Udal Euskaltegian, proba gisa, 94-95 ikasturtean hasi ginen berau aplikatzen, HABE erakundeak gurean Saio-Talde bat jartzea erabaki zuenean, hain zuzen ere. Beraz, ondoko lerro hauetan dagoena esperientzia horretan oinarritutakoa izango da.
Gure ustez, kurrikulu berriari hiru ekarpen nagusi aitortu behar zaizkio. Lehena irakaskuntzaren ikuspegia bera. Orain arte, irakaslea izan da klasearen ardatz, hots, berak zekien zer ikasi behar genuen, noiz eta nola. Orain, berriz, irakaslearengandik ikaslearengana egin du ardatzak. Esate baterako, ikasle bati ikasturte baterako helburuak jartzeko orduan ikasleak izan behar du abiapuntua eta ez, oraintsu arte bezala, programazioak. Programazioa egin aurretik, honelakoak galdetu behar dizkiogu geure buruari: zertarako behar du ikasleak euskara? Zein testuingurutan erabiliko du? Nolako ikasleak dauzkagu? Hortik dago abiatu beharra, beste arrazoi askoren artean, irakaskuntza bere beharretatik hurbil sentitzeak berak motibatuko duelako ikaslea. Eta hori izan du gure euskaltegian eman den lehen aldaketa, programazioa alegia.
Bigarren ekarpena, berriz, da hizkuntzaren ikuspegi zabalagoa eskaintzen duela. Ikuspegi zabalago hau bi alderditara ekar liteke. Bata, ezagutzatik erabilerara eman nahi den saltoan. Bi hitzetan esanda, orain arte gramatika zen irakaskuntzaren erdigunea, hau da, ikasleak hizkuntza ikasi behar zuen: aditza, esaldi konpletiboak, erlatibozkoak... Pentsatzen genuen, horiek ikasiz gero, ikaslea gai izango zela gero hori praktikan jartzeko. Baina nork ez du ezagutzen hainbat eta hainbat ikasle forma horiek primeran jakin eta hitz erdirik esateko ezgauza? Horri erantzuteko, orain, erabilerara hurbildu nahi da ikaslea, hau da, ikasleak hizkuntzarekin gauzak eginez ikasi behar du; esate baterako, hizkuntzarekin salerosketak egin behar ditu klasean, telebistako berriak ulertzeko trebatu behar dugu... Hots, ikasleak hizkuntza kalean erabil dezan trebatu behar dugu klasean. Egia esan, euskaltegietan hau egiten urte asko generamatzan, baina, askotan zera egiten genuen, trebetasun horiek alde batetik irakatsi eta gramatika beste alde batetik, aparteko mundu bat bailitzan. Trebetasunak, gainera, irakatsi ez, praktikan jarrarazten genizkion ikasleari, bat-batean, nola egin erakutsi gabe, ikasleak berez jakingo balu bezala nola hitz egin, nola idatzi. Gure ustez, kurrikulu berriak hori guztia jaso eta horretan sakontzeko bide ematen du.
Bestea, berriz, esalditik testura eman den saltoa da. Orain arte hizkuntza ikasteko zutabea esaldia zen. Esaldi horiek, gainera, zer azaltzeko nahi genituen, hartarako asmatzen genituen. Baina gero zera gertatzen zen, esaldi horiek artifizialak zirela, ez errealitatean erabiltzen direnak bezalakoak. Horren ondorio da, beste batzuen artean, euskaldunberrien euskara, askotan, hain artifiziala gertatzea. Jatorrizko hiztunok, hitz egiten ari garenean, esaldi asko ondo amaitu gabe uzten ditugu, gauza asko esan gabe... eta, hala ere, parean dagoenak primeran ulertzen gaitu. Zergatik? Ba, elkarrizketa ez delako esaldiak bata bestearen atzetik jartzea, testu bat baizik, osotasun bat duena. Esaldi asko eta asko ulergaitzak izango dira testuinguru horretatik ateratzen baditugu. Klasean, ordea, esaldiak landu izan ditugu, testuingurik gabe, isolatuak. Beraz, gure ustez, klasera ekarri behar dena elkarrizketa oso hori da, esaldi amaitu gabeekin, isildutako gauzekin... testua alegia. Ikasleak horrekin egingo du topo kalean, eta gure helburua erabilerara hurbiltzea bada, horretara jarri behar dugu eta ez laboratorioan asmatutako hitzkuntza eman eredu. Eta, gure ustez, kurrikulu berriak ikuspegi hau ere jasotzen du.
Honek guztiak, jakina, zenbait aldaketa ekarri ditu gure klaseetara. Besteak beste, testu errealak erabiltzea euskaltegian, eta, ondorioz, euskal hedabideak gehiago eta maila guztietan erabiltzea; klaseak integratuago egitea, ez gramatika alde batetik eta trebetasunak bestetik, baizik eta gramatika bai, baina zertarako erabili behar duen, hartarako eta neurri horretan.
Azkenik, kurrikuluaren hirugarren ekarpenari buruz bi gauza aipatu behar dira. Bata, ikaslea da. Ikasle bakoitza diferentea da, ikasteko modu, bizio, ohitura... diferenteak ditu. Kurrikulu berriak hori aintzat hartzea eskatzen du eta, horren ondorioz, gure klaseetan ikasten ere irakatsi behar dugu, hau da, ikasleak dituen ikasteko ohitura txarrak zuzendu, irakasteko modu eta teknika berriak erakutsi... horrela azkarrago eta hobeto ikasiko baitu.
Bestea azaltzeko, berriz, adibide bat erabiliko dut: eskolan egiten genituen idazlanak. Zenbat egin ote ditugu? Irakasleak gaia jarri eta guk idazlana asmatu. Baina, nola? Inork erakusten al zigun idazten? Inork esaten al zigun non eta zergatik jarri behar genuen puntu eta aparte? Inork irakasten al zigun nola lotu behar genituen esaldiak? Edo areago, inork esaten al zigun ez zaiola berdin idatzi behar gure lagun minari edo lantegiko nagusiari? Eta nola idatzi bakoitzari? Ez. Eskatzen zitzaiguna, eta zuzentzen zitzaiguna, irakasleari ematen genion idazlana zen. Zuzendu, gainera, akats gramatikalak bakarrik.
Kurrikulu berriaren ekarpenetako bat da
nola
horri ere erreparatu egin behar zaiola, ikasleei nola idatzi ere irakatsi behar zaiela. Eta prozesu hori ere ebaluatu egin behar da. Idazmenarekin bezalaxe entzumenarekin, irakurmenarekin eta mintzamenarekin. Edo berdin-berdin entzuten ote ditugu film bat, abesti bat edo aireportuko bozgoragailutik ematen duten oharra? Bada, hori guztia aintzat hartu behar da klasean ere, eta hau delakoan gaude kurrikulu honen ekarpenik nagusienetako bat, nagusiena ez bada.
Hauek dira, beraz, labur-labur bada ere, gure ustez kurrikulu berri honen ekarpenik nagusienak. Ekarpen hauek eguneroko jardunera ekartzea da orain erronka nagusia. Horretan aritu gara, eta ari gara oraindik, Hernaniko Udal Euskaltegian. Hasieran kosta egiten da, gauza berri guztiei ekitean gertatzen den bezalaxe, baina Hernaniko Udal Euskaltegiko bost urte hauetako jardunak erakutsi digu merezi duela saiatzea. Jakina, kurrikulu honek ez ditu arazo guztiak konponduko, ezta gutxiagorik ere, kurrikulu hau dela medio, ikasleek orain ez dute bat-batean eta ahaleginik gabe ikasiko, baina, gure ustez, euskararen irakaskuntzarako aurrerapauso bat da, gure klaseetako kalitatea hobetzen asko lagun dezake eta
Hauek dira, beraz, labur-labur bada ere, gure ustez kurrikulu berri honen ekarpenik nagusienak. Ekarpen hauek eguneroko jardunera ekartzea da orain erronka nagusia. Horretan aritu gara, eta ari gara oraindik, Hernaniko Udal Euskaltegian. Hasieran kosta egiten da, gauza berri guztiei ekitean gertatzen den bezalaxe, baina Hernaniko Udal Euskaltegiko bost urte hauetako jardunak erakutsi digu merezi duela saiatzea. Jakina, kurrikulu honek ez ditu arazo guztiak konponduko, ezta gutxiagorik ere, kurrikulu hau dela medio, ikasleek orain ez dute bat-batean eta ahaleginik gabe ikasiko, baina, gure ustez, euskararen irakaskuntzarako aurrerapauso bat da, gure klaseetako kalitatea hobetzen asko lagun dezake eta
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Ahoztar Zelaieta
#2
Jenofa Berhokoirigoin
#3
Miel Anjel Elustondo
#4
Xabier Letona Biteri
#5
Juan Aldaz Arregi
Azkenak
2024-04-28
Jenofa Berhokoirigoin
BOLLOTOPAKETAK
Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua
Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]
2024-04-28
Olaia L. Garaialde
Gorputz hotsak
"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"
Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]
2024-04-28
Axier Lopez
Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile
Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]
2024-04-28
Miel Anjel Elustondo
Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz
"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"
25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]
2024-04-28
Urko Apaolaza Avila
Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan
Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]
Eguneraketa berriak daude