ERAKUNDEAREN ESKAINTZA ETA GIZARTEAREN ESKAERA


1999ko abenduaren 12an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Frantsesaren nagusitasuna finkatzen duen idazki fundatzailea 1539 urtean finkatu zen; Villers-Cotterêts-eko manupean: «Frantsesa da zuzenbidearen hizkuntza». Herri hizkuntzei nolabaiteko publikotasuna eman zien lehen idazki ofiziala 1951koa da, Deixonne deitu legea. Azken honek posibilitatu zuen tokian tokiko hizkuntzek Hezkuntza Nazionalean sartzeko baimena ematea. Bien bitartean, eta mende erdi bat iragan ondotik, hizkuntz eskubideak bi zerrendetan sailkatzen dira, alde batetik, frantsesa erabiltzeko eginbideak, bestetik herri hizkuntzak erabiltzeko askatasunak. Bien artean jokatzen da herri hizkuntzen aldeko borroka eta etorkizuna.
Hizkuntza guttituen salbatzeko bi baldintza beharrezkoak dira, hizkuntz erakundearen aldetik eta gizartearen hizkuntz eskaera. Biak elgarrekin doaz betiere: hizkuntza herriarena delakotz, erakundea hizkuntzaren zaindaria da. Baina ez da aski. Ikusi Irlandan zer gertatzen den. Hortakotz, hiztunek beren atxikimendua erakutsi behar dute hizkuntzaren alde, familiako jarraipena segurtatuz eta egunero erabiliz etxean eta gizartean.


ZERTAN DA GIZARTEAREN ESKAERA?

Hexagonoan eta itsas-handian badira 76 hizkuntza. Batzutan atxikimendua handia da, hala nola, euskararen, bretoiaren eta kreoleraren alde. Dirudienez, eskaera ahulagoa da OC eta Oïl-eko hizkuntz eremuetan. Inork ezer ez du eskatzen Guianako 20 hizkuntzentzat alabainan. Hain zuzen ere, Frantziako hizkuntz legediaren oinarria gizartearen eskaera da. Adibidez, guraso multzo aski handiak nahi badu, eskola batek ikasgela elebidunak ireki ditzake. Gizarte zerbitzuen mailan ere, eskaera zerbait bada: jatorrizko toponimia, euskarazko helbideak, posta zerbitzuetan, harreman elebidunak udaletxeetan eta saltegietan. Herri emankizunak irrati eta telebistan.
Zorigaitzez, euskarari buruzko atxikimendua ahulduz doa egunetik egunera. Alabainan, nekagarria da beti eskale izaitea: militantismoa beharrezkoa bada ere, ez da egoera normala, normalizazio falta frogatzen baitu. Familiako transmisioa guttituz doa, kasu: bi gurasoak euskaldunak direlarik ere, haurren % 83 dira euskaldun, guraso bat erdalduna delarik, haurren % 72 dira erdaldun.


ZERTAN DA ERAKUNDEAREN EGINBIDEA.

Eskaera ahulduz doa, hizkuntz eskaintza ahula baita erakundearen aldetik. Frantziako estatuaren herri hizkuntzez axolatzen direnen helburu nagusiak bi dira: «hizkuntz legea» eta «izate konstituzionala» erdiestea. Dirudi, gaur egun, Bernard Poignant eta Guy Carcassonne-en txostenak (1999) irakurriz itxaropena haizu eta zilegi dela. Alde batetik, gobernuak sinatu dituen Eurokartako neurriak, Kililea txostenak (1994) definitzen duen «legezko izate egokiaren» oinarriak dira. Bestalde, parekotasun bat agertzen da hizkuntzen artean: nola herri hizkuntzek Frantzian beren lekua bilatzen duten, halaber, frantsesak Europan berea zaintzen du. Borroka berdina daramagu. Legegileek gehi bezate «Frantziako hizkuntzek ondare nazionala osatzen dute». Helburu praktikoa da «hizkuntz antolaketaketa» programa zabal bat finkatzea eta urtez urte eramatea. Hortakotz, bilgune batzu eraiki behar ditugu hautetsien, administratzaileen eta hiztunen artean. Paperean, Eskualde hizkuntzen Kontseilu bat bada, 20 urte hauetan loerian dagoena. Dinamika gizartetik etorriko da.
Alor honetan, Euskal Herria eredu bilakatzen ari da. Alabainan, Garapen Kontseiluak «Lurralde Antolaketa Eskeman» (1997) euskararen aldeko programa definitu zuen, eta Hautetsien Kontseiluak ildo beretik 11 ekintza onartu zituen. Helburuak finkatuak dira. Bainan ikusiz Hizkuntz Kontseiluaren eraikitzeko zailtasunak, asma dezakegu gure esku diren elkarteen ekimenak beharrezkoak izanen direla, erakunde politikoen mugiarazteko


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude