Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko maiatzaren 10an
EUSKALDUNTZEA GOGORRA DELA? HORTZAK ZORROZTU!
- salbatzeko formula. Asisko Urmenetak ilustraturiko liburuan kontatzen duenez, nahikoa da RH- zurrutada bat, mingain erdaldunenak euskaraz zazpi aditz korapilatsuko esaldia jaurti dezan.
Euskaldunberriek baserri-barnetegian bizi dituzten abentura eta kalenturak kontatu zituen Sagastizabalek «Kutsidazu bidea Ixabel» liburuan. Oraingoan, berriz, ikasle zein irakasle koitaduen burukominak sendatzeko botika aurkeztu du Pamiela argitaletxearen bidez. Idazleak barruan zeraman arantza atera du «Gerturik daukagu odola» liburuarekin: «
Klaseak eman ditut euskaltegian 14 urtez, eta behin baino gehiagotan pentsatzen nuen: kontxo, mokordo hauek ikasiko balute astebetean!
».
ODOLA, IDEIAREN ITURRI.
Tradizio nazionalisten usteak baieztatuz, liburuaren arabera odola da euskaldun egiten gaituena. Eta gerturik dukagu odola erdaldunei litroka emateko Euskal Herria euskaldundu dadin. Izan ere, istorioak frogatzen duenez, nahikoa da RH-ari trago bat jotzea, euskara ikasi ezinean dabilenaren trago txarra sendatzeko. «
Baserritar batekin ezkonduta nago, eta bat-batean otu zitzaidan baserritar baten odolean euskara egongo zela. `Horrek euskara odolean darama...' eta antzerakoak esaten ditugu. Hortik ondorioztatu nuen baserritar baten odola edanez gero, euskara ikasiko dela derrepente
». Baina odola edanda «kutsatzen» den euskara aisa ahazten da; horregatik, liburuak maiz trago egitea aholkatzen du. Hau dela eta, banpiro izateak asko errazten du etengabeko odol edatea eskatzen duen euskalduntze prozesua.
Liburuak euskararen inguruan idatzi den literatur eta mito andana –hala nola zeruko hizkuntza biraorik gabea dela– eta euskaldunei atxekitzen dizkiegun esterotipoak –baserritar basapiztia, mendizalea...– astintzen ditu, gure subkonszientean oraindik duten zama ideologikoa hankaz gora jarriz.
Liburuak euskararen inguruan idatzi den literatur eta mito andana –hala nola zeruko hizkuntza biraorik gabea dela– eta euskaldunei atxekitzen dizkiegun esterotipoak –baserritar basapiztia, mendizalea...– astintzen ditu, gure subkonszientean oraindik duten zama ideologikoa hankaz gora jarriz.
BASERRIKO LEIHOARI HARRIKA.
Egilearen ikuspuntua ezin subjektiboagoa da. Eta liburua probokazio bat, funtsean, autorearen diagnostikoaren arabera baserriko leihoaren sindromeak jota daudenekiko. Patologia honen sintomarik agerikoena da, izenak dioen bezala, baserriko leihotik Euskal Herrira begira jarri eta honen edertasunaz liluraturik munduarekiko beste leiho denak istea, eta beste kultura eta herriak ere baserriko leihotik ikustea. Baserriko lehioaren sindromea duena euskal munduan bizi da, baina ez du beste munduetara begiratu ere egin nahi. Ironiaz, begi kritikoz begiratzen du Sagastizabalek Euskal Herria, beti ere Euskal Herri barrutik. «
Beste batzuk zeharo beste aldera joan dira, eta nik ez dut urrundu nahi
». Etxe barruko norbaitek egindako kritika da, beraz. Sagastizabalek munduko pertsonarik asfaltikoenatzat du bere burua. Gaztetan ikasi zuen euskaraz jarduten, eta berak bizi ez duen euskararen ikuspuntu melodramatikoa karikaturizatu du. «
Euskal Herria exajeratuz beteta dago, eta liburu hau exajeratuen exajerazioa da
».
«Urtarrilean, San Sebastian egunaren aldera probatzen da sagardo berria, handikiro probatu ere, Euskal Herriko berdetasun bukoliko paregabean muino apal bateko gailur zapaleko sagardotegi jatorren batean». Liburuko ahapaldi honek esaten du bere estilo eta ironia tonuari buruzko dena. «
«Urtarrilean, San Sebastian egunaren aldera probatzen da sagardo berria, handikiro probatu ere, Euskal Herriko berdetasun bukoliko paregabean muino apal bateko gailur zapaleko sagardotegi jatorren batean». Liburuko ahapaldi honek esaten du bere estilo eta ironia tonuari buruzko dena. «
Bakarren batek pentsatzen badu hau serio idatzita dagoela, nik horrela idazten ditudala esaldiak, pertsona horrek ez du hostiarik ulertu!
».
Baserriko leihoari jaurtitako hitzezko harriek begiren bat jo dezakete, edo aitzitik, begi txarrez jo dezake sindromedunak liburua. Ordea, Sagastizabal oso zihur agertzen da bere lanarekin «
Baserriko leihoari jaurtitako hitzezko harriek begiren bat jo dezakete, edo aitzitik, begi txarrez jo dezake sindromedunak liburua. Ordea, Sagastizabal oso zihur agertzen da bere lanarekin «
Batetik, gustatuko litzaidake bakarren bat honegatik haserretzea, eta bestaldetik pentsatu nahi dut gure herria normalizatzen ari delako jendea behar bezain naturala izango dela horrelako gauzak normal hartzeko. Katxondeo honekin haserretzen dena nire ikuspuntutik oraindik normalizatu gabe dago
».
BARRUAK KANPORATZEN.
«
Batzuk diote kontatzen dugun guztia barruan dagoela, ez dugula ezer asmatzen, asmatu behar den bakarra nola kanpora ateratzea dela
». Liburua bada egilearen erradiografia, Sagastizabalen erraietan elementu bitxiak azaltzen dizkigu: euskararen egoera anormala (edo normalizatu gabea) gaitzat duten liburuak eskuetan, ohituago gaude negar egiten; istorio honek berriz, algarazko malkoak isuriarazten dizkigu. Umorezko ikuspegi hau ordea, serioena bezain kritikoa eta agian zorrotzagoa ere bada, eta algararen bidetik ihes egin arren, hankak lurrean ditu idazleak: «
Nire ikuspuntutik mundua oso trajikoa da, horregatik ez dut sartu nahi trajediarik nire liburuetan. Nire bizitzako une beltzenetan ere txisteak egin izan ditut
».
Hitz jokoak, plajiatu edo trukatutako esaera zaharrak, asmaturiko izen eta hitz iradokitzaileak, testuan kamuflatuta infiltratutako bertso zaharrak... Ideia, fantasia eta irudimena dario liburuari. Liburua bera da jolasa. Erotismo eta sexuaren jolas beroa ere oso bereak ditu liburuak eta idazleak berak.
Testua adina erakargarri eta iradokitzaileak dira Asisko Urmenetak eginiko marrazkiak. Bi egileen ikuspuntu subjektibo eta komikoak uztartu dira lan honetan, Sagastizabalek esan bezala: «
Hitz jokoak, plajiatu edo trukatutako esaera zaharrak, asmaturiko izen eta hitz iradokitzaileak, testuan kamuflatuta infiltratutako bertso zaharrak... Ideia, fantasia eta irudimena dario liburuari. Liburua bera da jolasa. Erotismo eta sexuaren jolas beroa ere oso bereak ditu liburuak eta idazleak berak.
Testua adina erakargarri eta iradokitzaileak dira Asisko Urmenetak eginiko marrazkiak. Bi egileen ikuspuntu subjektibo eta komikoak uztartu dira lan honetan, Sagastizabalek esan bezala: «
Asisko Urmeneta jauna ganberrotasunean kide sentitzen dut, bere mundu estetikoa niretik oso gertu ikusten dut
».
LIBURUA FILMAREN SINONIMO.
Liburuak zine munduarekin harreman susmagarria du, Sagastizabal irakurtzen adina denbora pantaila aurrean egoten dela pentsatzera garamatzana. Eta autoreari berari film zein nobelak oso antzekoak egiten zaizkio. Filmetan kolorearekin eta kolore faltarekin bereizten dira mundu erreal eta irudimentsua, lehena eta oraina, ametsa eta esnaera. Ipuin honetan hizkuntza da eguneroko bizitzan kontrastean ditugun bi errealitateetarako zubi: pertsonaiek erderaz hitzegiten dute, baina euskodola edan ondoren euskarazko aditz «...zkiokeen»ez betetzen zaie ahoa. Kontakeraren erritmoa amerikar akzio filmetan adina frenetikoa da. Ohartzerako hurrengo eszena barregarrian aurkitzen du irakurleak bere burua.
TO BE CONTINUED...
Amaiera larroseko bukaera zalea da Sagastizabal. Liburua idazten hasi zenean hari nagusia zuen loturik eta zer bukaera eman zehaztu gabe zuen. Gauza bakarra zuen argi, Euskal Herria euskaldunduko zuela. Egilearen iritzirako amaiera ezin perfektu eta zoriontsuagoa du, irribarrea, ongi bukatu izanaren lasaitasunak baino, enpalagarritasunari egiten dion parodiak eragiten badigu ere. Sagastizabali Ixabelek
kutxi
zion idazteko tonu serioa eteten eta euskarazko irakurketa «Els joglars»en ikuskizun bihurtzen. Bere ondorengo euskara hiztegiak zoratu egin gintuen, eta orain
gerturik daukagu odola
barrez borbor egin dezan. Baina ez da hau bere azken jolasa izango. Herri osoa euskaldundurik euskararen arazoarekin bukatu duen honetan, beste lurralde eta bizimodu batera migratzea du buruan. Australiako aborigen nomadak ardatz dituen nobela itxuratua du, nola ez, bukaera zoriontsu eta guzti. Ordea, nobela idatzi nahi badu, eszedentzia hartuta horretara bakarrik jarri beharko du. Baina hori idazle denen beste kontu bat da... Bukaera beti zoriontsurik gabea
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Lander Arbelaitz Mitxelena
#2
Euskalerria irratia
|
Miren Mindegia
#3
Xabier Letona Biteri
#4
#5
Euskal Irratiak
#6
Estitxu Eizagirre
Azkenak
2024-05-12
Urko Apaolaza Avila
Koopfabrika
Kooperatiba eraldatzaileen harrobia
Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.
Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]
2024-05-12
Nerea Menor
Ghayath Almadhoun
"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"
Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]
2024-05-12
Estitxu Eizagirre
Amillubiren festa maiatzaren 11n
Lurra taupaka hasiko da
Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]
2024-05-12
Amets Aranguren Arrieta
Pastoral bat Iruñearendako
Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]
2024-05-12
Urko Apaolaza Avila
'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua
Ekonomiaren adjektibo guztiak
10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]
Eguneraketa berriak daude