SARA 1941: BARANDIARAN

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Norberaren herrian ere badela atzerririk diotso eguneroko bizitzak. Larrun mendiaren begiradapean, eta Ibarsoro-berria etxetik Bidarteara aldatuagatik, herriminez eri da. Euskal Herrian egonik erbestean sentitzen da Jose Migel Barandiaran. Gerratik ihesi aterpe bila dabilenentzat, zail da atzerrian ez sentitzea. Asko utzi du atzean.
Edonola ere, herri ederra da Sara. Bertan egon zen Axular erretore, bertakoa da Elisanburu olerkaria. Kanpotik etorria, urte asko eman zuen Saran Webster artzain anglikanoak. Saran idatzi zuen «Basque legends» sonatua. Saran argitu zuen nor zen Altabiskarko kantu apokrifoaren benetako egilea. Gainera, ez dago bakarrik, gerratik ihesi hauek ere, Saran dira Aingeru Irigarai, Larrekoren semea eta baita Labaien tolosarra ere. Ikusten ditu, bera bezalaxe denboraren zaldi alderraiari beha.
Historiaren biktimatzat du bere burua. Ez du politikan sinesten, ihes egin dio ezein gatazkatan sartzeari, baina gauzak nola jarri diren ikusita, pozten da Iparralderako bidea hartu izanaz. Itziarren zen 36ko uztailean. Urtiagako kobatik bueltan Salegi fondako irratian albiste kezkagarriak entzun zituzten iluntzea du gogoan. Aranzadi eta Eguren zituen lagun orduko indusketetan. Gero, hezurrak kobetan bezala, bakoitza bere lohietan galdu zen. Irailaren 20an hartu zuen Mutrikun Sokoara ekarri zuen baporea. Berrogeita bost lagunen izua eta kostako herrien argi dardartiak dakarzkio akordura orduko itsasketak. Bidaia goibela izan zen zinez. Hala hasi zuen bizitza berria.
«

He trabajado en el pueblo vasco, porque en él he nacido y porque soy vasco. He amado a mi pueblo, pero no con exclusivismo. Desgraciadamente he nacido y vivido en una época en que el estudio y el amor del pueblo vasco han sido considerados como sinónimos de "separatismo" por quienes no toleran en el mundo más brillos y grandezas que las suyas propias. Por eso estoy en el destierro
» idatzi du bere egunerokoan 1939ko Urte Zahar egunean.
Heldu eta batera Belokeko monastegian hartu dutelarik, Manila eta Columbiako unibertsitateetatik gonbidatu dute, hitzaldiak ematera joan dadin. Ez du onartu. Hilabeteetara, alemanez idatzitako afixez beteko dira Iparraldeko bazterrak. Miarritzen, «Ortskommandantur» deitzen da orain Herriko Etxea. Turista berri, hondartza gaineko hotelak okupatu dituzte alemanek.
Alemaniatik ere jaso du Frankfurt-eko Unibertsitateko argitalpenekin kolaboratzeko gonbitea. Horri esker lortu du Sara eta Itsasu inguruetan lan egin eta argazkiak ateratzeko baimena. Euskal ikerketak ez direla etengo, Angel Apraiz, Ixaka Lopez Mendizabal eta Frantzisko Jabier Landabururekin izandako bileretan erabaki zen.
Eta esanda bezalaxe, bere lana ahalik eta ondoen betetzen saiatu da, «Eusko-Folklore» agerkaria kaleratzen jarraitu du, eta «Las cavernas en la mitologia vasca» eman du argitara, alemanera ere itzuli diotena.
Dop jaunarekin batera Larrun eta Artzamendi bitarteko trikuharri, harrespil eta gainontzeko hobietan aztarka dela, orain arte izan duen gonbiterik tentagarriena jaso du egunotan. Bizkaiko Ikerketa Arkeologikoen buru den Loriana-ko Markesak eta Arte Ederretako Akademiako buru den Lozoya-koak gestioak egin dituzte Gobernazio ministroaren aurrean arazo barik itzuli eta ikerketak Espainian segi ditzan. Berme guztiak eskaintzen zaizkio. Madrilen katedra bat duela zain ere esan diote.
Barandiaranek ezetz dio. Pozik da alemanek eskaini dioten askatasun atalarekin. Maite du etxeko erbestearen erraiak arakatzea, eta nahiago du trena pasatzen utzi

1941
- Gasteizko Arte Ederretako Probintzi Museoa sortu zen.

- Iratzederren «Pindar eta Lano» poesiak Eskualtzaleen Biltzarraren saria irabazi zuen.

- Nazario Oleaga euskaltzain oso hautatu zuten eta Eguzkitzak utzitako aulkia hartu zuen.

- Espainiako Ministerioko ordena: «Queda prohibida la proyección cinematográfica en otro idioma que no sea el español».

- Agirre lehendakaria Amerikara heldu zen.


Azkenak
Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Eguneraketa berriak daude