Victoria Eugenia, ederra bezain deserosoa zen. Aurten, Moneoren Kursaal gune berria topagune nagusi bilakaturik, iazko 150.000 ikusleak aise gaindituko dira. Bestalde, aspergarriak izan arren, sarrerak erosteko ilada itzelek ikusleen inplikazioaren neurria damaigute. Zinemaldia osasuntsu dabilen seinale. Baina, zerk bereizten du Donostiakoa beste zinemaldietatik?

erantzuten digu Diego Galan zuzendariak. Berari eta hautaketa batzordeari irriñoa nabari zaie, urtez urte askatasun osoa dutelako gauzak ongi kudeatzeko, berezko indarguneak atzeman dituzten arte. Egun, «Canal +» babesle ofiziala bihurtuta, estatu mailan duen oihartzuna paregabea da; orain nazioarte mailakoa hobetzea falta zaio. Canneseko zinemaldi ahaltsu bezain impertsonalean, artista nahiz zaletuak zoroen pare ibiltzen dira harat honat. Canneseko makineria industriala alde batera utzita, Venezia eta Berlinen ondotik, Donostiakoa da Europako entzutetsuena. Edinburgh, London, Locarno eta Deauvilleren aurretik. Era berean, amaitu berri den Montrealeko festibala kili kolo dabil, Estatu Batuetako merkaturako atea den Torontoko festibalak hari erabateko itzala egin baitio, krisialdian murgilaraziz.

Mussolinik oniritzia eman ondoren, Veneziako Mostra 1932an sortu zen turistak erakartzeko. Dezente handiagoa izan arren, Donostiakoaren gisan, Veneziako Mostra ere zinemaldi lasaia da, gondola batean patxadan ibiltzea bezalakoa. Felice Laudadiok bi urte egin ditu Veneziako Zinemaldiko buru. Nahiz eta iaz pribatizatu egin zen, Italiako politikoen hatzaparrak oraindik pastelaren gainean zeudela ikusi eta potrotaraino, kargua utzi zuen. Bere ordezkoa den Alberto Barberak egin duen lehenengo gauza Hollywoodera barkamenak eskatzera joatea izan da. Intelektualek zinema komertziala baztertu eta izen berrien aldeko apustua egina zuten, Halaxe, Barberak Mostra lurrin sasi-erotikoaz mozorrotu badu ere, izenen kalitatea ez da galdu batere. Kubricken «Eyes wide shut», Woody Allenen «Sweet and lowdown», Scorseseren «Il Dolce cinema» italiar zinemari buruzko hiru orduko dokumentala, gehi lehian dauden Kiarostami, Zhang Yimou, Mike Leigh eta abar. Antonio Banderasek ere nahiago izan du bere «Crazy in Alabama» Venezian aurkeztu. Ondorioz, honek guztiak zenbat espazio uzten dio zinemaldiari bere amarauna ehuntzeko? Diego Galanen irudiko, Veneziako Mostran Alberto Barbera zuzendari berriaren jokamoldea ezustea izan da, Hollywoodeko estudioen esanetara makurtu baita. Barberaren aburuz, sail ofizialerako hautaketa egiterakoan, ez zen espainieraz egindako filmik lehian egotea merezi zuenik. Galan ez dago batere ados horrekin:

Jakina denez, Veneziakoa zein Donostiakoa irailean izanik, lehia bizia egoten da filmak lortzeko. Diegoren esanetan,

Kontuak kontu, Donostiakoak muzin egin dio Hollywoodeko filmen lehorreratzeari. Aurten bederen ez da susmagarri den zinta estatubatuarrik emango, iaz «Very bad things» hiperkomertzial hura sail ofizialean lehian jarri zuten-eta. Beraz, sail ofizialeko 14 filmeen kalitatean egongo da beste behin koska. Izen berrien aldeko apustu tinkoarekin jarraiki, gaur egungo zinema norabide guztien ikuspegia emango da, errealitatean sakontzen duten filmetan arreta berezia jarriz. Lawrence Kasdanen «Mumford» edo Mike Figgisen «Miss Julie» filmak Zinemaldian lehian aritzea garaipentzat har liteke, Veneziakoaren kaltetan. Halaber, ezin ahantzi Madrilgo prentsak egingo duen indarra film espainiar batek urrezko maskorra eskura dezan; Bigas Lunaren «Volaverunt» eta Gracia Kerejetaren «Cuando vuelvas a mi lado» biak lehian arituko baitira.

Glamourrik gabe, jakina, zinemaldi bat hankamotz dabil. Nahiz eta askorentzat apar hutsa den, beharrezko osagaia da. Azkenaldian gainera, Julian Schnabel artista ospetsua Igeldon bizitzea amu ona izan liteke Zinemaldiarentzat, bere lagunak diren zinema munduko izarrak limurtu baititzake Donostiara etor daitezen. Halaxe, Cannesen egin beharrean, joan den udaberrian Zinemaldia aurkezteko festa bat egin zuten Schnabelen New Yorkeko etxean, besteak beste, Robert de Niro, Dennis Hopper, Harvey Keitel, Sigourney Weaver (bera protagonista duen «Map of the World» filma sail ofizialean lehiatuko da aurten) eta David Bowie bertan zirela.
Mamitsua da sail paraleloen eskaintza. Zabaltegik antzoki zaharra utzi eta emanaldi guztiak kubo txikian eginen ditu; horrek hoztasuna ekar liezaioke Zabaltegiri. Europar zinema nagusi dela, zuzendari berrien sarirako (25 milioi pezeta, milioi bat libera) 35 filmen artean 11 soilik izango dira lehian. Bestalde, «Bertrand Tavernier ezagutu» izeneko zikloa (munduaren kontraesanei buruzko hausnarketak dira bere filmak); «Boom italiar erara» edo John M. Stahl-i eskainitako atzera begirakoak. Hitchcocken jaiotzaren mendeurrena dela kari, «Hitchcockek ilehoriak nahiago zituen» izeneko maratoia eskainiko da. Almodovarren «Todo sobre mi madre» filmari «Fipresci» kritikarien sari handia emango zaio; Fernando Fernan Gomez eta Alberto Sordiri omenaldia egingo zaie; Vanessa Redgrave eta Anjelica Hustonek Donostia saria jasoko dute.
Euskarak Zinemaldian duen presentziari gagozkiola, Bagera Donostiako euskaltzaleen elkarteak horren behaketa egingo du. Aurreko urteetan euskararen presentzia eskasa kritikatu du, bai zinemaldiaren egunkarian baita aurkezpen eta film osteko solasaldietan ere. Zinemaldiak argudiatzen du aurkezleak elebidunak direla, eta denbora faltak eragiten duela euskara gutxi erabiltzea. Orobat, «Gara» egunkariak babestuta, bi film emango dira euskarazko azpitituluekin. Aurrekoetan ez dute harrera onegia eduki, nahiz berez, tiradizoa bazuten.
Azken irrika bat. Logikoa da ikusleen eta kritikaren gustuak bat ez etortzea; ez ordea, kritika eta epaimahaiaren arteko desadostasuna film onenak hautatzerakoan. Espero dezagun hortaz, epaimahaiaren erabakian zirkuitulaburrik ez gertatzea aurten; iazko film irabazlea, «El viento se llevo lo que», beste behin oharkabean pasatu baita. Iduri du aurtengo epaimahaia fidatzekoa dela, Bertrand Tavernier buru dutela. Galanek haatik, garbi utzi nahi du epaimahaiari ez diotela presiorik ezarriko film faborito bati saria eman diezaioten