Pagadiak eta harria Arabako lautadan


1999ko maiatzaren 16an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Aste honetako ibilbidean, leizearen sarrera eta irteerak bixitatzeko aukera izango dugu, bertan paisaje eta landaredi aldaketa gogorrak ikusteko aukeraz. Honela, erkameztitik artadira eta txilarditik errekan barrena pagadira joango gara, berriro hasierako lekura itzuliz.
Eginotik Ilarduiara heldu baino apur bat lehenago, Lezera doan pista hartuko dugu ezkerraldera, iturri, haur parke eta zentral hidroelektrikoarekin topo eginez. Txangoa hemendik hasiko dugu, eta iturri alboan dagoen mapan inguruko topografiaz ondo jabetu ondoren, mendebaldera doan bidezidorra hartuko dugu, baserri baten albotik igaroz. Erkamezti dei geniezaiokeen basoa,

Quercus
generoko haritz, arte, ametz eta beste hainbat hibridoz osatua dago, baina nahaste horren barnean ere ugaritasunak ordenatuak ageri dira. Haritzak ugariago direlarik basoaren hasieran, ondoren erkametzak eta basoaren amaieran arteak egiten dira jaun eta jabe. Basoko zuhaitzak bakandu eta soilgunera iristean (1 km) Alezeko erreka izango dugu aurrean, berau zeharkatu barik errekaren ezkerraldetik esemeseka Atxipira doan bidea jarraituko dugu. Bidean, basoa oso irekia da bostorrien (

Potentilla sp.
) lore horiak nabarmen utziz. Bidean deigarria egiten zaizkigu hiru arte sendo, adarrak gurutzatuak dituztenez elkar besarkatzen daudela diruditelako. Maldagatik erortzen diren harriek zaildu egiten duten bertako bizitza eta baldintza desegonkor hauetan hurritzak ugari agertzen zaizkigu bide ertzean.
Atxipi lepoan (2km) landaredia bortizki aldatzen da, bidexkaren arrastoak galduz zohikaztegi barnean. Metro batzuk gorago buztanzuriak eta antzeko txoritxoak ikuskor bilakatzen dira zelaietan etxabereen artean agertuz. Altzanegira gerturatzeko edo ezkerreko harana igarotzen duen basobidea hartzeko aukera izango dugu.
Basabide hauek pagadian sartzean bidea utzi eta beheko errekara hurbilduko gara errekaren eskuinetik uraren bidea jarraituko dugularik. Erreka alboetan hezetasun ikaragarria denez lurrak etengabe ureztatuak diraute elikagaien berziklapena oztopatuz, hau dela eta, zenbait landare intsektiboro bilakatu dira, hauetako bat

Pinguicula vulgaris
dugu eta lezeko erreka ertzeetan ikus genezake. Bere hostoak berde argiak dira eta erroseta moduan kokaturik lore more bat izaten dute. Honek sustantzia ligirdatsuen bidez hostoetan itsasten ditu intsektuak ondoren kanpo liseriketaz behar dituen elikagaiak eskuratuz. Presa igaro eta bere oinetan, (4km) erreka zeharkatuko dugu. Erreka ertzeko haltzen artean, iratzeak udaberrian hazkuntza zirtzilatuaren eraginez itxura kiribildu bitxia izaten dute. Presaren ezker aldean bidea aurkitu eta lezeko ahora inguratuko gara. Bidezidor hau errekari paralelo doa baina ez berari itsatsita, ondorioz, errekaren sarrera ikusteko bidetik irten egin beharko dugu. Lezeko aho ingurua oso malkartsua da leizeak eragiten duen ikara areagotuz, goiak eta beheak zulo bilakatzen direlarik. Bidera itzuliz pagadian gora egingo dugu. Muxarrarentzat ezinbestekoak diren zuloak pago zaharretan topatzen ditugu, baina muxarra ekainetik abendura soilik ikus dezakegu neguan hibernatzen dirau eta. Urubia du muxarrak harrapakaria eta hau neguan bere dietaren beste osagaiez elikatzen da arratoi, igel, txoritxoak eta abar. Basoetako harrapakari hau gautarra da muxarraren moduan eta harrapakari gautarren artean ondoen kontserbatzen dena. Udaberrian loratzen diren baso-eguerdilili artean gora egin eta halako batean, Olanoko lepoa geureganatuko dugu (5 km). Hemendik paisaje aldaketa gogorrra ikusten da iparraldean pagadia eta hegoaldean karst egitura harritsuetan harrokatako landareak ugaritu egiten dira;

Saxifraga sp.
adibidez. Olanora igo behar bagenukeen moduan ezkerraldera jarraitu eta zeharka hasierako lekura joango gara. Maldan behera haran osoa ikus genezake, haran honetatik Burdeosetik Astorgara zihoan galtzada igarotzen zen eta erromatarren aztarnak ere ugariak dira. Behera iritsi baino lehenago presatik datorren hodia gurutzatuko dugu, mende hasieran eraiki zen presa, hodia Lezetik igaroaraziz, zentral hidroelektrikoaren indarra areagotzeko baina matxura baten ondorioz apurturik gelditu zen. Gaur egun erabiltzen den hodiak harkaitza zulatzen du.
Maldak igarota Lezearen hegoaldeko ahoa da ikusgai. Hormetan eskalatzaileez gain, usoek egiten dute habia. Amaitzeko parkea eta iturria bixita genitzake

Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude