EUSKALKIAK ETA BATUAREN ARTEKO ZUBIA ZUTITU NAHI

  • izenburu duen liburua izkiriatu berri dute. Herriko euskalkia eta euskara batua uztartzea du xedetzat bi euskal filologoen idazki honek.

1999ko martxoaren 28an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Joan den asteko egunkarietan, euskarazko liburuen ranking-a aipatzen den tartean, fikzioa ez direnetan gehien saldu den liburutzat hartzen zen Eneka Maiz eta Iñaki Mundiñano etxarriarren «Etxarrieratik Sakanerara» idazkia. Honen berri emanez ekin genion solasaldiari. Hortaz, haiek horrelakorik jakin bazekitela zioten, bainan zenbat saldu diren, kopuru zehatzetan, gustatuko litzaiekeela jakitea, bai. «

Herrian eta zonaldean dexente saldu dela esan digute, besterik ez
», azaldu zuen, bada, Mundiñanok.
Hartara, bi idazleen euskaltzaletasunak ikasketa berdinak burutzera eraman zituen, bat bertzearen atzetik. «

Herriko euskara taldean elkar ezagutu genuen. Gero, Enekak euskal filologia ikasi zuen. Eta bere atzetik, nik ikasketa berdinak egin nituen
», argitu zuen, berriz ere, Mundiñanok. «

Bai, nik bukatu eta hurrengo urtean hasi zinen zu
», zehaztu zuen Eneka Maizek. Alabaina, zonaldeko euskalkia aztertu eta euskara batuaren arteko loturak zehaztea helburutzat duen liburua idazteko asmoak «Guaixe» aldizkariarekin eman zituen aitzineko arnasak, aditzera eman zutenez: «

1991. urtean sortu zen Sakana aldeko «Guaixe» herri aldizkaria, eta euskalkietan idazteko erabakia hartu zen hasiera hasieratik. Noski, bakoitzeko berri emaleak ahal zuen bezala idazten zuen, nahi zuen bezala batzutan, eta oinarrizko arau batzuk zehaztea beharrezkoa zela ikusi genuen
», azaldu zuen Iñakik. Lan honetan, arras onuragarriak agertu zitzaizkien gainera ikasketa garaian egin zituzten zonaldeko euskararen azterketa sistematikoak, filologikoak edo dialektologikoak. «

Honi guztiari izaera dibulgatiboago bat, praktikoagoa eta herritarragoa ematea zen, beraz, hurrengo urratsa eta horrela sortu zen liburua
».


ZUBI HIZKERA.

Sakana aldeko euskara zubi hizkeratzat jotzen da. Izan ere, ez da bete betean mendebaldeko euskalkian, erdialdeko euskalkian edo nafarreran sartzen; horietako guztietako zenbait ezaugarri bere egiten baititu. Honetan bat datoz filologo biak: «

Bonapartek egindako euskalkien sailkapenean, Gipuzkeran sartu zuen. Dena den, Zuazoren azkeneko banaketaren arabera, zubi euskalkien multzoan sartuko litzateke Sakana aldekoa. Nafarreratik zerbait badugu, gipuzkeratik berdin, eta mendebaletik ere. Honexegatik, zubi hizkera da, dudarik gabe, bertako euskalkia
».
Alta, egia da zonaldeko herri ezberdinetan euskarak egun duen egoera ez dela antzekoa. Zenbait herri arrunt euskaldunak diren moduan, izan badaude bertze batzuk erdaldunak direla gehiago. Honen inguruan, horrelakoa zen Enekaren mintzoa: «

Arbizu herri euskalduna da eta bertako euskalkia bizi bizirik dago. Altsasun berriz, jatorrizko hitz egiteko modua ia kasik galduta dago. Horrela, UEMAn sartzeko moduko herriak daude batetik, baina bestetik, erabat erdaldunak direnak ere
». Ondorioz, hau ere kontuan hartu dutela liburuan agertzen dituzten ereduak ezartzerakoan erran zuten: «

Ziorditik Irurtzuneraino hedatzen da Sakana eta tarte horretan aldaketak oso nabarmenak dira
».


HELBURUA.

Liburuaren atzekaldean dagoen oharrak ederki asko agertzen du zein den lan honen xedea: Herriko hizkeraren eta euskara batutzat jo ohi denaren arteko zubi-lana egitea, herriko hizkera euskara estandarrean txertatzeko asmoz. Horrela, batua eta euskalkiaren arteko aukeran «

guk erdi bidetik jo dugu
», azpimarratu zuten idazleek. Batua ala herri hizkeraren arteko eztabaida antzua dela euren aburuz, aspaldian gaindituriko eztabaida izanik, eta horregatik «

batuaren defendatzaile porrokatuak garen moduan, euskalkien alde ere egiten dugu
», erran zuten. «

Biak uztartzen baditugu askoz hobe. Batuak euskalkiez aberastu behar du, hornitu, eta bide berdinean, euskalkiak batuarekin jantzi
», erantsi zioten aurrekoari.
Hargatik, Etxarri Aranazko euskaratik abiatu dira liburuak duen lehendabiziko zatian, ezaugarri nagusienak aipatuz, «

ahalik eta modu errazenean, jendeak uler dezan
». Baina, bigarren zatian, eta uztartzeko nahi honekin, Sakanako euskara batua dute aztergai, «

hemen egiten den euskara ere batua dela erakusteko asmoz. Kontuan hartu behar da kulturalki Gipuzkoarekin lotuago gaudela eta ondorioz, gipuzkeraren alde egiten dugula askotan, ustez, nolabait, bertako hitz egiteko modua batua ez dela. Hau ere agertu nahi dugu liburuan, biak direla erabilgarriak
».
Goiburukoak azaltzen duen bezala, etxarrieratik sakanerara egin dute bidea, bizkitartean zenbait geldialdi egin badute ere: Etxarriko etxeen izenak agertzen dira, hiztegia, zenbait marrazki haurtxoen egoteko moduak agertuz, `tripegua' kasu, buruz gora etzanik daudela adieraztearren... «

herritarrarengana hurbiltzeko guztia
», idazleen irudikotz. «

Gustatuko litzaiguke gainera, jendeak bide honi eustea, erdiko bati, hizkuntza bera aberasten baitugu
», erantsiz azkenekotz


Azkenak
Nekropolitiken politika

"Oxala Mediterraneoko herrialdeek beren betebeharrak beteko balituzte, eta bilaketa eta erreskateko uretan eskura dauzkaten operatibo guztiak martxan jarriko balituzte, jendeak itsasoan arriskurik izan ez dezan". Mikel San Sebastian Aita Mari erreskate ontziko kidearen... [+]


Astelehenean hasiko dira Zaharraz Harro! jaiak Gasteizko Alde Zaharrean

Astelehenetik igandera askotariko 106 jarduera antolatu dituzte auzoko bizilagun eta eragileek, parte hartzea, auzo harrotasuna eta autogestioa ardatz. Aurten poliziak bortizki hustu berri duen Korda espazioa izango dute gogoan. Hamazazpigarren edizioa da aurtengoa.


Gasteizko lorezainak hiru hilabete greba mugagabean
“Egoera oso zaila da une honetan, baina langileek borrokari eutsiko diote”

Ostegunean hiru hilabete beteko dira Gasteizko lorezainek greba mugagabea hasi zutenetik aho batez, ELA, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Gasteizko parke, igerileku eta berdeguneak belar eta sasiek hartuta ikusteak oso ikusgarri egin du greba, baina iragan astean “zerbitzu... [+]


Sergio Ayucar (BSH): “Prozesuari eustea oso gogorra izaten ari da; mediku-bajak bikoiztu egin dira”

Eskirozko BSH lantokia ixteko asmoa plazaratu zutenetik lan taldearen mediku-bajak bikoiztu baino gehiago egin direla salatu dute gaur: "Abenduan prozesua hasi zenean lan taldearen %4 zegoEn bajan, orain %13 baino gehiago dago", adierazi du Sergio Ayucar BSHko langile... [+]


Kanpaina bukaerako ariketa

Hau idazten ari naizela, kanpaina bukatzear dugu. Datorren astelehenean jetzaldi batera pasako gara. Horrek esan nahi du hiru egunetik behin egingo dugula gazta, eta gaztek izango dituztela bospasei kilo. Uztailaren bigarren astean edo utzi egingo diogu gazta egiteari.


2025-06-23 | Irati Diez Virto
Askari izena duen haragijale txikia

Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]


2025-06-23 | Jakoba Errekondo
Arrosa basatiaren izen saltsa

Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]


2025-06-23 | Garazi Zabaleta
Azpigorri
Bertako ahuntz arrazaren txorizoak

David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]


NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Eguneraketa berriak daude