PITILLASEKO AINTZIRA

Pitillas herria Iruñetik 50 km-tara dago, Erriberritik hurbil; Nafarroa erdialdeko udalerrietariko bat da. Lehenengo berriak XI. mendetik honakoak ditugu. Bat aipatzearren, Sabasan urmaelean Nafarroako erregeak hara joaten ziren ehizera, ehizatoki modura baitzuten urmaela. Eraikinen artean, aipatzekoak dira eraikuntza zibileko jauregiak, udaletxea eta eliza. Aste honetako ibilbidea elizaren aurreko enparantzatik abiatzen da.
Elizatik errepidera jaitsiko gara eta bertan frontoitik eskuinerantz hartuko dugu, Santacararako norabidean. Azken etxeetara iristen garenean, ezkerretara hartuko dugu errepidea, Santo Domingo kaletik abiatu eta pistari jarraituko diogu. Tontortxo batean dagoen Santa Anaren baselizara arte segiko dugu. Eraikin hau harrigarria gerta dakiguke, bertan XVI. mendeko eraikinaren aztarnak ikus genitzakeelako, horien artean hilerri zaharra agerian da. Pistatik aurrera, hainbat eskorta, bertako abereentzat osatutako eraikin multzoak, ezagutuko ditugu. Arkitektura tradizionaleko elementu ederrak dira; arkuak dituzte eta egoitza desberdinetan daude banatuta.
(1,4 km). Eskuinetik jo behar dugu "La Matea" eskorta edo abere etxera arte, han bide gurutze bat aurkituko dugu (3,6 km). Ezkerretik hartuz begibistan den mendixkara igo gaitezke eta han Santo Domingoko baseliza bisitatu. Gain honetatik aintzira osoaren hedadura eta Uxueko mendilerroa arras ongi begiztatu daitezke. Eraikin honek badu bere xarma, herriko estilokoa izanik, harri bakarrez osatutako leiho zahar bat dauka ate ondoan, apika Erromaniko aurreko garaikoa. Lurrean antzinako eraikin baten horma, leihoa baino zaharragoa oraindik, ulergarria leku estrategikoa izanik eta hurbil dagoen Santacarako aztarnategi erromatarrak kontuan izanik. Aurreko bidegurutzera itzuli eta eskuineko pista utzi, zuzen jarraituz mendizerrarantz. Malda ez da gogorra, gainera mendate bakarra da, berez aldapa lasai igotzeko modukoa dugu.
(9,9 km). Aurrean dugun hezia eta pista utzi eta ezkerretik, baztertzen den lurrezko bidea jarraitu. Hemendik aurrera euria egin badu lokatza izanen dugu nagusi eta gure bidea zerbait zailduko du, baina pista jarraituz gero ez dago galtzerik. Ibilbidearen atal honetan zuhaiskak nabarmenduko dira, baita zenbait etxola eta eskorta ere. Horietariko bat Santacara Muru da.
(14,6 km). Uxue Murillo errepidera iristsiko gara eta eskuinetik jarraituz La Blanca erromaniko baselizara helduko gara. Eraikin honen ataria polita da oso, eta gainera askaltokia aproposa da, are gehiago bertatik dauden bistak kontuan harturik.
(16,7 km). Eskuinaldera hartuz, errepidetik alde egingo dugu lurrezko pista batean sartuz. Ondoren, urmael bat gaindituko dugu eta arretaz ibili gune honetan, (17,8 km), abelbide batean portlandeko ikur batetik eskuinera desbideratu beharra dago-eta. Bada beste aukera bat ere, jarraitu zuzen Vigas mendira arte eta hango erpin geodesikoa bisitatu. Gero berriz itzuli. Hemendik aurrera jaitsiera galanta dugu, kontuz ibili, bidea irregularra da-eta. Bukaeran eraikin batzuk agertzen dira bide gurutze baten ondoan (20,7 km). Handik eskuinera zuzendu.
Hurrengo ibilbide zatia ez dago oso argi eta beraz jarraitu aholkuak. (21,2 km). Utzi pista eta ezkerretik sakanerantz jo, geroago beste bidegurutze bat daukagu, hartu ezkerretik baina kontuz metro gutxi barru eskuineko bideari heldu behar zaio-eta. Utzi kotxeentzako eskuineko bidea (21,8 km). Hemendik Mostrakas sakanean barneratuko gara (22,4 km), pixka batean gora segi eta gero laga ezkerretik, handik harrobi baten aztarnak ikusiko ditugu. Zuzen, (23,2 km) zoru hobeagoko pistara arte jarraitu, ezkerrerantz behera doanean. (24,4 km). Bidebanatzean eskuinetik behera hartu Picaran eskortara arte (25,3 km) eta han ezkerretik, zuzen Erreserba Naturalerarte. Bisita hesiaren inguruko bideetatik eginen dugu presara arte eta hegazti behatokira arte. Bisitatu eta gero heldu bideari eta (34 km) utzi hesia eta ezkerreko pistatik, lehenengo bidegurutzea eskuinera, zuzen Pitillas herrirarte