Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko apirilaren 20an
"POESIA DISKURTSO LOGIKOTIK URRUTI DAGO"
- liburu formatuan, harik eta Durangon «Harrien lauhazka» poemarioarekin agertu zen arte. Dena den, denbora-tarte horretan ez da olerkigintzatik urruti ibili, zuzeneko hainbat poesi-emanalditan parte hartu baitu.
Liburua lehenengo biderrez irakurri eta zail samarra egin zaigu. Gero, bigarren irakurketa boz goran egin eta askozaz hobeto barneratu ditugu olerkiak. Zer esan nahi du horrek?
Lurra duzu abiapuntu.
«Harrien lauhazka»
«ihesnahi hau», «nire aberriak zailak ditu koordenadak», «errazagoa genuke izan ere ez diren herrietan jaiotzea»...
Maximekin eta berba potoloekin hasi beharrean gurago izan duzu sentsazio eta emozioei erreparatzea.
Maitasuna ere non-nahi ageri da.
«Nonbaiten etorkizuna edertzera egiten dugu / Baina ez dut gauza ederrik ekarri nahi gomutara»). Errealitatea bera ere konplexua delako?
«Hizkera arazoak» poeman zera idatzi duzu: «Eta nik badakit beste mintzaera bat badena».
«Jendeak esloganak nahi ditu, eta poesiak horietatik oso urrun egon behar luke».
Adierazi beharrekoa zuzen adieraztea baino gurago duzu gauzak iradokitzea. Adibidez, Busot-i buruzko aipuarekin topo egin eta gero inferitzen du irakurleak liburuko estreinako poema Lasa eta Zabalaren ingurukoa dela.
Dena dela, irakurlea ez da beti gako horien jabe.
Etapa desberdinak ditu liburuak: urruntzea, distantzia, herrimina, bueltatzea. Zer ondorioztatu duzu bidaiaren ostean?
«Egin dut bidaia, baina nik hemen bizitzeko ere kanpoko harriak, kanpoko lurrak behar ditut, ni hemen pertsonago izan nadin».
«Eta hotz egiten du bakardadean» irakurri dizugu...
Liburuko poemetariko batzuk errezitaldietatik-eta datoz, eta hor boz goran irakurtzeak garrantzi handia du. Nik uste horrek erritmo bat ezartzen duela, eta badira, beraz, altuan irakurtzeko poemak. Aurreko bi liburuak beharbada analitikoak, hotzagoak, isilean irakurtzekoak ziren; liburu hau, aldiz, narratiboagoa da, erritmo aldetik luzeagoa.
Lurra duzu abiapuntu.
Harria bera ere azken batean lurraren ikurra da.
«Harrien lauhazka»
izenburuarekin zera adierazi nahi dut: harriak bizirik daudela gure azpian, gure memorian, gure barruan. Lurraren mugimendua, funtsean. Azken batean poemario guztia lurraren kontzeptuaren inguruan egituratuta dago. Badago hasiera bat, norbere lurrari buruzko definizio batekin; hor ageri denez, lur batekoak garela jabetzen garenean horrek norbere baitan prozesu bat dakar ondorio modura. Era berean, lurrari buruz hitz egiterakoan beharrezko ikusten nuen lur horretatik aldentzea; orduan, hor beste sentsazio pila bat ere badago. Badago, adibidez, distantziaren teoria, beste lurrak nola ikusten ditugun (hor elkartasuna sartzen da baita ere); badago baita emigrazioari buruzko beste atal nagusi bat. Horren ondotik etorriko litzateke bizimodu horrek, lur gabe ibiltze horrek dakarrena: nekamena, herrimina eta ezintasuna, neurri batean. Hor badago ezingintzaren teoria bat. Eta gero, bukaera aldera, berriro ere norbere lurrera itzulera dator: norbere lurrak deitu egiten du eta badago, nongoak garen dakigunetik, hara itzultzeko asmoa, azken batean bakoitza den tokikoa baita.
«ihesnahi hau», «nire aberriak zailak ditu koordenadak», «errazagoa genuke izan ere ez diren herrietan jaiotzea»...
Hori dena lurrak eskatzen digun sakrifizio hori gainetik kentzeko da, inongoak ez izanez. Baina zaila da; nik uste nire kasuan behintzat ezinezkoa dela.
Maximekin eta berba potoloekin hasi beharrean gurago izan duzu sentsazio eta emozioei erreparatzea.
Poz eta tristura txikien munduan ibiltzen gara, hor baitago nire ustez poesiaren mundua. Mundu horretan ibil zaitezke bueltaka-bueltaka berba potoloetan erori gabe, berba potoloak gero erorketa potoloak ekartzen baititu askotan. Poesia diskurtso logikotik, letra larriz idatzitako Diskurtso horretatik urruti dagoela uste dut. Poesiaren lana gehiago da neurri txikiago batzuetan gehiago arakatzea, hor jardutea eta sentsazio horiekin edertasuna egitea.
Maitasuna ere non-nahi ageri da.
Maitasun-poema asko dago, baina beti ere testuinguru historiko batean. Bakarrik dauden bi pertsona baino, mundu jakin batean bizi diren bi pertsona ditut hizpide.
«Nonbaiten etorkizuna edertzera egiten dugu / Baina ez dut gauza ederrik ekarri nahi gomutara»). Errealitatea bera ere konplexua delako?
Zoriontasun errazean ez jausteko da hori. Kontrasteen oinarri eta helburua indar hori bilatzea izaten da.
«Hizkera arazoak» poeman zera idatzi duzu: «Eta nik badakit beste mintzaera bat badena».
Poema hori lehen aipaturiko ezin horren adierazgarri nagusia da. Askotan konturatzen zara ez dugula asmatzen hainbeste landutako mundu hori adieraztean. Egia da, bai, sentsazioak ere pertsonalak direla, ez direla hain kolektiboak, baina egia da baita hizkuntza poetikoak zailtasuna berarekin daramala. Zergatik? Adierazi nahi duen mundua ez delako panfleto batena.
«Jendeak esloganak nahi ditu, eta poesiak horietatik oso urrun egon behar luke».
Egia da poesiak askotan ez duela asmatzen barruan daramatzan erregistro guztiak, kode guztiak, zama poetiko guztia transmititzen, baina nik uste askotan hori ere ez dela poesiaren helburua, gehiago dela emozioen zaparrada bat. Beharbada, beraz, analisian bertan gabiltza oker, poesia osoa ulertu eta transmititu behar dela pentsatzen dugunean. Nobela bati gehien-gehiena edo dena ulertzea eskatzen zaio normalean; poesian, ordea, exijentzi-mailak diferentea izan beharko luke. Ez da ahalegindu behar hizkuntza poetikoa oso-osorik ulertzen, beste sentsibilitate batekin joka daiteke.
Adierazi beharrekoa zuzen adieraztea baino gurago duzu gauzak iradokitzea. Adibidez, Busot-i buruzko aipuarekin topo egin eta gero inferitzen du irakurleak liburuko estreinako poema Lasa eta Zabalaren ingurukoa dela.
Ez zait gustatzen gauzak zuzen esatea; hori egin beharrean, bestea neurri handi batean nire munduaren kopartaide dela pentsatzen dut beti. Hortaz, gauza asko esan beharrik ere ez dago. Egia da hala ere horrek gero arazoak ekartzen dituela, jendeak askotan lehenengo atala ere kontatzeko eskatzen baitizu, baina horrela ulertzen dut nik literatura: literatura mundu bat da eta iniziazio-prozesu bat behar du.
Dena dela, irakurlea ez da beti gako horien jabe.
Bai, askotan ez dugu asmatzen kableak elkartzen, askotan bi muturrek (idazleak eta irakurleak) ez dute topo egiten. Gaur egun informazioaren sareak askosaz zain gehiago ditu eta agian zailagoa da elkar ukitzea. Hala ere, nik oraindik sinesten dut irakurle konplizearen figuran. Dena transmititzera heltzen ez banaiz ere, emozioen eta mezuaren zaparrada gera dakiola behintzat irakurleari.
Etapa desberdinak ditu liburuak: urruntzea, distantzia, herrimina, bueltatzea. Zer ondorioztatu duzu bidaiaren ostean?
Azkenaurreko poema eta azkenekoa klabeak dira. Alegia, bueltatu naiz baina nire herrian ere ez naiz zoriontsu. Nik uste satisfakzioaren kultura sumatzen dela herri honetan, eta ni poz sozial hori barneratzetik urruti samar nago (hala ere, pozerako eskubidea dugula iruditzen zait). Hedabideetan asko erabiltzen den mezua da hori: orain bat-batean denok oso zoriontsu gara eta datorren astean jada ez dugu zoriontsu izateko arrazoirik politika-munduko gertakari bat tarteko. Geroz eta gehiago ikusten da gizartea pozera zein tristurara etzanarazteko joera. Hor asmo jakin bat dago. Liburuan ageri den bidaian, aldiz, sentimenduen mundu hori askozaz pertsonalago eta subjektiboagoa dela ikasten duzu (nahiz eta momentu zehatzetan pozerako zein tristurarako arrazoi sozialak egon). Artearekin oso lotuta dagoen filosofia ageri da, funtsean, liburuan: ez dago erabateko Zoriontasunik; baditugu zoriontasunak, eta zalantzarik ez hau baino gizarte zoriontsuagorik ere izango dugula, baina orduan ere izango da triste dagoen jenderik. Letra larriz idatzitako Poz horren kontra, autokonplazentziaren kontra dago liburua. Azken olerkiak, berriz, gehiago du beste honetatik:
«Egin dut bidaia, baina nik hemen bizitzeko ere kanpoko harriak, kanpoko lurrak behar ditut, ni hemen pertsonago izan nadin».
Oinak norbere lurrean baina kanpora begira geratzen den pertsona baten deia dago hor; nazioartekotzarako keinu bat, funtsean.
«Eta hotz egiten du bakardadean» irakurri dizugu...
Hori abiapuntu bat da. Hori maila pertsonalean denok sentitzen dugun gauza bat da, baina gero maila sozialean bestemoduz jokatzen dugu (eta hala jokatu beharra dago); zenbait gauzaz jabetzen zarenean oso handia izaten da bakardade-sentsazio hori: maiz lagunartean zaudenean ere bakarrik zaude, bikote batean ere askotan bakarrik gaude eta soilik geure buruarekin egonik ere bakarrik gaude sarri. Hori ez da negatiboa, sentsazio bat da. Ez dauka zerikusirik pertsona bakarti eta goibelaren estereotipoarekin, baina sentipen hori egon hor dago, oso indartsua da eta letra larriz idatziriko Lagunartetik aldentzen gaitu. Bakarrik egotearen zera hori azpimarratu nahi izan dut
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Zigor Olabarria Oleaga
#2
#4
#5
Urko Apaolaza Avila
Azkenak
2024-04-22
Garbiñe Larrea Iturralde
Intsusaren bigarrena
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]
2024-04-22
Eneko Bachiller Otamendi
Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
2024-04-22
Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
2024-04-22
Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
2024-04-21
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"
Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]
Eguneraketa berriak daude