EUSKALDUNON ESKUBIDEAK ETA PRESIOBIDEAK

  • taldeak. Gizarte alor desberdinetan euskarari dagokion legea zertan den aztertzeko aukera zabaldu digu; baita legea bete ezean presio-bideak zein izan daitezkeen azaldu ere.

1999ko urtarrilaren 17an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Euskal Herrian Euskaraz-ek argitaratu berri duen liburuxkak Euskal Herrian hainbat arlotan harremanak euskaraz bideratzeko urratsak nola eman azaltzen digu. Kasu askotan euskaraz egiteko eskubidea onartua da, baina praktikan ez da betetzen. Eskubidea izanik, legea betetzen ez denean nolako prozedura abian jarri beharko genukeen esango digu liburuxkak, hau da, legediak onartzen dituen aukerak ikusi eta bete ezean noraino bortxa daitezkeen adierazten digu.
Euskarak lege oinarri berri bat behar duela aldarrikatzen du «euskaldunon ESKUbideak» liburuxkak. EHEren ustez, euskararen normalkuntza bidean aurrera egin bada ere, berreuskalduntzea mantso doa.
Liburuxkak atal ugari ditu eta poliki-poliki gizarte arlo desberdinak jorratzen ditu. Arloekin hasi aurretik lege oinarri berriaren beharraz mintzatzen da eta euskaldunok hizkuntz komunitate bakar bat garela ahazteko trikimailuak azaltzen ditu, hau da, Euskal Herria hiru lurraldetan banatu da, banaketa euskararen estatusean ere gertatu da (Nafarroan apartheid linguistikoa dago, Iparraldean "ez izaite" estatusa ezarri dute eta Euskal Autonomia Erkidegoan euskarak ofizialtasun ez erreal bat pairatzen du).
Lehenengo tratatutako gaia administrazioa da. Hiru ataletan aztertzen du euskararen egoera: EAEn eta zonalde baskofonoan, zonalde mistoan, Iparraldean eta zonalde ez baskofonoan (beste ataletan ere banaketa bera edo antzekoa egiten da).
Lehenengo atalari dagokionez, administrazioarekiko harremanak bai idatziz eta bai ahoz euskaraz bidera (hartu eta eman) daitezke. Eskubide hori urratuz gero, zein urrats eman garbi adierazten da.
Zonalde mistoan berriz administrazioari euskaraz zuzentzeko eskubidea dago, baina ez erantzuna euskaraz jasotzekoa. Iparraldean ezta hori ere, langilearen borondatearen arabera litzateke euskaraz aritzea edo ez. Egoera azalduta lurralde bakoitzean zer egin dezakegun irakur dezakegu.
Jorratutako beste atal bat EHEeko taldekideen ekintzei esker hain ezaguna egin den bide seinaleena da. EAEn eta zonalde baskofonoan administrazioetako errotulo guztiak euskaraz jartzeko betebeharra dago. Aldiz, Nafarroako zonalde mistoan, ez baskofonoan eta Iparraldean ez dute inolako betebeharrik. EHEkoek bai kasu batean eta bai bestean, (legea ez betetzeagatik edo legea ez aldatzeagatik) kexetaz at erdarazko seinaleen ezabaketa gomendatzen dute, hori izan baita orain arte eraginkorrena. Osasungintzaren alorra jorratzerakoan, sendagilea aukeratzeko eskubidean oinarritu dira. Euskararen egoera arlo honetan tamalgarria dela esan genezake. Euskaraz dakien sendagilea ez balego, beste sendagile bat eskatzeko aukera dago, bai Hegoaldean eta baita Iparraldean ere. Baina sendagile euskaldunik ez balego, irtenbidea ez da batere erraza. Euskara ofiziala ez den eremuan sendagile euskalduna eskatzeko aukerarik ez dago eta euskara ofiziala den eremuan legez ere aldaketa ezin da behartu. Beste arlo arantzatsu bat azkenaldian justizia administrazioarena da. Atal hau ere luze eta zabal aztertu da liburuxkan. Lau eremutan banatu dute Euskal Herria (EAE eta Nafarroako eskualde baskofonoa, Nafarroako zonalde mistoa, zonalde ez baskofonoa eta Iparraldea).
Justiziako atal desberdinak hartu (komisaldegiak, epaitegiak, salaketa ipintzeak, epaiketa bistak...) eta bakoitzean euskarak duen egoera azaltzeaz gain, legea betetzen ez denean aurre nola egin, idazkiak nola prestatu erakusten digu. Itzulpena ere zertan den jakin ahal dugu.


ZIKLOEN % 13,3 BAKARRIK EUSKARAZ.

Irakaskuntzak ere badu bere tartea. EAEn eta zonalde baskofonoan adibidez, legediaren arabera hezkuntza maila guztietan euskaraz jasotzeko eskubidea dago. Baina eskubide hori ez da betetzen; eskainitako zikloen % 13,3 bakarrik egin daiteke euskaraz. Derrigorrezko irakaskuntza amaitzean ikasleek euskara menperatzea bermatzeko betebeharra du administrazioak. Ez da horrela gertatzen eta oraindik euskaraz jabetzeko oztopoak jartzen dituzten ereduak indarrean dira. Zonalde mistoan euskarazko adarrak sor daitezke, baina ez da derrigorrezkoa ikasketak amaitzean euskara jakitea. Zonalde ez baskofonoan aukera bakarra A eredua ezartzeko eskaria luzatzekoa da eta Iparraldean berriz, euskarak ez du inolako errekonozimendu legalik.
Pertsona zuzenbidea eta erregistro zibila da aztertutako beste gai bat. Bertan atal batzuk sakontzen dira eta beraietan euskaraz zer egin dezakegun azaltzen zaigu. Jorratutakoak inskripzioak, jaiotza (izenak eta deiturak), ezkontza, umeordetza eta heriotza dira.
Kontratuena da azken atala eta bertan kontratu mota desberdinetan euskarak duen presentzia eta eskubideak lantzen dira. Amaieran Hizkuntz Eskubideen Deklarazio Unibertsala jasotzen da. Deklarazio honek ez du lege indarrik, baina munduko hizkuntza inguruko ehun bat Gobernuz Kanpoko Erakundek eta adituk idatzi dute. Euskara ofiziala den eremuko udalerrien zerrenda ere badakar liburuxkak


Azkenak
2025-07-30 | Sustatu
Tea app: emakumezkoen online segurtasunerako behar zuen tresna desastre bilakatu da

Tea App edom Tea Dating Advice delakoa ustez emakumeak online sortutako zitetan babesteko sortutako app bat da (edo izan da). Bere funtsa zen emakumezkoek online ligatzeko plataformetan ageri diren gizonezkoak etiketatzea hitzordu edo topaketa txar, susmagarri edo ez... [+]


2025-07-30 | Ahotsa.info
Eskuin muturreko talde sektario batek ‘Nabarro’ren omenaldia oztopatu du Abarzuzan

Eskuin muturreko sekta erlijioso bateko kideek, Deierrin bizi direnek, 1986an erbesteratuen aldeko ekintza batean Hernanin hil zen Fernando Ros Abartzuzako gaztearen omenezko ekitaldiko bidea oztopatu zuten igandean.


Milaka juduk Palestinaren askapenaren alde lan egiteko konpromisoa berretsi dute, “sionismoaren krimenen aurka”

Milaka lagun bildu ziren Vienan ekainaren 13tik 15era, lehen edizioa izan zuen Judu Antisionisten Kongresuan. Hiru egunez eztabaidatu eta hausnartu ostean, ohar bat argitaratu dute Israel palestinarren aurka egiten ari den genozidioaren eta garbiketa etnikoaren aurrean ahotsa... [+]


Uribarrin urperatutako herrietatik bota zituztenak omendu dituzte

Ur azpian utzitako herrietatik joan behar izan ziren 600 pertsonen omenez jarri dute oroigarria urtegiaren begiratokian, "ez ditugu inoiz ahaztuko urperatutako bizitzak", adierazi du Arabako ahaldun nagusiak.


2025-07-29 | Gedar
609 langile kaleratuko dituzte Ezkirozko BSHn

Plantillak baiezkoa eman dio aurreakordioari, eta, printzipioz, urte hau amaitzean itxiko dute fabrika.


Gasteizko lorezainek lau hilabete bete dituzte greban, Jaurlaritza eta Enviser enpresa aurrean manifestazioa eginda

Gasteizko lorezainen grebak lau hilabete bete ditu, langileek salatu dute Enviser enpresak eta Gasteizko Udalak blokeatu dutela auzia, bilera berririk ez dutelako egin uztailaren 7tik. 


Álvaro Uribe Kolonbiako presidente ohia errudun jo dute iruzurra eta eroskeriagatik

2002 eta 2010 artean Kolonbiako presidente izan zenari gutxienez lau eta zortzi urte arteko espetxe zigorra ezarri diezaiokete. Auzitegi Gorena 2018an hasi zen ikertzen Uribe, Ivan Cepeda senatari ezkertiarrak jarritako salaketa batean lekuko ziren hainbat paramilitarri... [+]


Israeldar kolono batek ‘No Other Land’ dokumentala grabatzen lagundu zuen aktibista palestinar bat hil du Zisjordanian

Yinon Levi izeneko kolonoak Odeh Hadalin aktibista hil du Zisjordania hegoaldean. 'No Other Land' dokumentala grabatzen lagundu zuen Hadalin, dokumental onenaren Oscar saria irabazi zuen martxoan. Kolono hiltzailea palestinar lurraldeak okupatzeagatik AEBetako zigor... [+]


2025-07-29 | Mikel Aramendi
Analisia
Kanbodia eta Thailandia, gerra-plantak egiten?

Arma astunekin elkarri erasoka lau egun eman ondoren, baldintzarik gabeko su-etena adostu dute Kanbodiak eta Thailandiak, Malaysiaren bitartekaritzarekin, Kuala Lumpurren egin duten aurrez aurrekoan. Ezingo dute akabera hori ikusi bonbardaketetan, alde batean zein... [+]


Euskal diaspora elkartuko da Boisen, eta jendetsua izatea espero dute

AEBetako Idaho estutako Boise hiriburuan ospatuko dute euskal kultura ezagutarazteko, eta euskal diaspora batzeko. Hainbat ekitaldi egingo dituzte uztailaren 29tik abuztuaren 3ra arte.


Gurasotasun baimena 16 astetik 17ra luzatuko du Espainiako Gobernuak, eta 32 aste gurasobakarrentzat

Astearte honetako gobernu bileran onartuko dute PSOEk eta Sumarrek, akordioa iragarri baitute. Neurria "berehala" ipiniko dela indarrean jakinarazi dute.


Astebeteko liskarren ondoren, Thailandiak eta Kanbodiak su-eten akordio bat sinatu dute

Duela astebete, bien arteko mugan Thailandiako eta Kanbodiako tropak elkarri eraso egiten hasi ziren, Frantziaren kolonizazio aldian jatorria duen gatazka berpiztuta. Bi herrialdeek "berehalako eta baldintzarik gabeko" su-etena ezartzea adostu dute astelehenean, 35... [+]


Zuzenean eta zeharka 434.000 palestinar hil ditu Israelek 2023ko urritik, Gazako biztanleriaren %20, kalkulu baten arabera

The Lancet aldizkari ezagunak iazko uztailean eginiko "aurreikuspen zuhurraren" ondoren, zuzenean eta zeharka Gazan hilda egon daitezkeen palestinarren kopurua eguneratu du Steven Donziger abokatu entzutetsu estatubatuarrak, The Lancet-en formula... [+]


Europa makurrarazi du Trumpek
AEBek Europako produktuei %15eko muga-zergak ipiniko dizkie, eta alderantziz ezer ere ez

Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]


Eguneraketa berriak daude