Donibane Lohizuneko Udalean urtebeteko agintaldi honen ondotik, zer nolako esperientzia bizitzen ari zara?

Enetzat politika zerbait konkretua da. Gauzak mugiarazteko aritzen gara politikan, gizarte egoerak aitzinaratzeko. Auzapeza naizen aldetik eta politikan betetzen ditudan karguetatik, gauzak zehazki egitea interesatzen zait. Gauza zehatzak egiteko, jendeari entzuteko gauza izan behar dugula uste dut.

Bizi dugun gizarte azkar honetan, politikan dagoen lehen eskakizuna da hautesleei entzuteko sistema eratzea. Ikuspuntu honetatik, Donibaneko udalburu naizenetik, asko ekarri dit auzapeza izateak. Herritar eta auzapezaren arteko eguneroko jarduera oso baita zuzena, ia sendiartekoena bezalakoa. Ministroa edota eurodiputata izan nintzenean baino askozaz hurbilagokoa.

Zer nolako harremana duzu herritarrekin, eta nola moldatzen zara gainerako indar politikoekin, abertzale aukerakoarekin barne?

Badut gauzak hobeto ezagutzen ditudan sentimendua, onerako zein txarrerako. Hautesleen konfiantza dut, eta haiei begira gardentasunez aritu beharra dago. Gardena izateak ez du erran nahi edonorekin eta edozein modutan aritzeko prest nagoenik. Auzapeza hautatu izan aitzin, garbi utzi nuen hori guztia.

Hautatua izan ondotik, berriz, interes orokorren alde lan egiteko prest zeuden hautetsi guztiekin ari naiz lanean. Herri mailan diferentzia ideologikoak murritzagoak izaten dira, interes komunen alde. Oposizioan daudenei, udal talde bakoitzean ene ordezko bat izatea proposatu nien, betebeharrak onartu edo errefusatu ahal izateko. Onartuz gero, elkarren arteko gardentasuna jarri dugu baldintza nagusi bezala.
Abertzaleentzako, esaterako, ikastola berria eraikitzea da nahi eta behar nagusienetako bat. Ikastola ez da nahi dugun baldintzetan ari. Ene programan ikastola eraikitzea bidezkoa dela adierazi nuen. Ikastola hau, ordea, Hezkuntza Nazionalaren izenean eraikitzea da ene asmoa, etorkizunean irakaskuntza elebiduna garatua izan dadin.

Iparraldeaz mintzo garelarik, kostapartea eta barnealdeaz aritu ohi gara. BAB (Baiona-Angelu-Miarritze) delakoa ez al da gaineratiko itsasertza baino azkarrago garatzen ari?

Egia da ipar euskal kostapartea ez dela homogeneoa. BAB dugu batetik, eta Bidasoa ingurua bestetik. Donibane eta La Nivelle harana oso bestelakoak dira, nortasun propioa daukagu. Bidasoa ingurukoak Hegoaldeari begira bizi dira neurri batean, eta berezko ekonomia dute. BABekoak, berriz, egitura ekonomiko azkarretan oinarriturik bizi badira ere, nazioarteko lan merkatuan ari dira barneratzen, eta beraz, beren ekonomiaren euskarriak arriskutsuak ere badira.

Gure haranean garatzen ari garen ekonomia, ertaineko herrietan kokatua da. Ez da hain handia, baina bai sendoagoa. Industria txikia izanagatik, ziurragoa izan daiteke etorkizunean.

Hauteskunde garaian, Daniel Poulou Urruñako auzapezarekin Conservet 21 izeneko lantegia iragarri zenuten, eta gerora ez zen eraiki. Abertzaleek gogor salatu zintuzteten, ezta?

Soizu! Diputatua eta ministroa naizenetik, ene eskualdearen garapen ekonomikoaren alde ari naiz era berezi batez. Bere lantegi propioak eraikitzea da Euskal Herriko iparraldearen erronketako bat. Asmo horrekin, artisautza, merkataritza eta ertaineko enpresak laguntzen aritu naiz. Itxasuko gerezia eta Ezpeletako piperra merkaturatu ahal izateko egiturak eraiki dira. Senperen, nekazal elikagaiak ekoizten dituen lantegi bat eraikitzen ere lagundu dut.

Conservet 21 proiektuaz oso gutti dago erraiteko, hau ez bada: Donibaneko enpresari batek delako enpresa horrek gure haranean orube bat bilatzen zuela ohartarazi zigun, eta ea lur eremu bat izanen ote genuen berarentzat. Urruñan orube libre batzuk bazeudela adierazi, eta eskaini egin genizkien. Eraikitzen hasi aitzin, ekoiztuko zuten produktua ziurtatuko zituen berme guztiak eskatu genizkion enpresa horri. Frantziako zein Europako merkatuan lehiatu ahal izateko, jakina.

Nazioarteko kapitalaz ari den enpresa hori, Espainian dago oinarriturik batez ere. Ez zigun aurkeztu guk eskatutakoa, eta ez genion baimena eman. Besterik ez.

Abertzaleen iritziz, zu zara Euskal Departamenduaren arerio gogorrena. Zer diozu?

Euskal Departamenduari edo egitura berezi bati buruz dihardugunean, biziki pragmatikoak izan behar dugula uste dut. Egun, Pirinio Atlatikoen barruan egonik, Ipar Euskal Herriak bere garapenerako laguntza badauka.

Baina ez al du berezko egiturarik behar?

Kontzientea naiz, bai gure laborantza eta baita gure industria ere gehiago garatu behar direla, eta gure nortasuna gorde behar dela. Paueko Kontseiluan presidenteordea naizen aldetik, behar hauek gogoratzen ditut behin eta berriz. Ene egitekoa da.

Beste departamendu edo egitura batez galdetzen didazu. Eta nik diotsut, egitura horren funtzioaren arabera dagoela gaia. Lehenik eta behin, auzapezen biltzar ezberdinak daude, eta haien garapen eta nahien menpe ere badago departamendu bat eskatzea edo ez.

Maastrichten Itunaren aldekoa izaki, lan handia egin zenuen bere garaian. Harrez geroztik, nola ikusi Europa, eta bi estatuen arteko Euskal Herria?

Maastrichteko Itunak ez du eragin zuzena Euskal Herrian dauden erakundeen arteko harreman eta loturetan, nik uste. Azken urteotan, Espainiako eta Frantziako Euskal Herriko erakundeen arteko harremanak oso azalekoak direla baieztatu dezaket. Gizarteko goi mailako sektoreek egiten dituzten agerpideak baino ez daude.

Sentitzen dut benetan gure harremanak gehiago garatu ez izana. Arrantzan dugun arazoa ebazteko unean kasu. Zuzenki hunkitu gaituen arazoa da, latza benetan. Akitaniako, Nafarroako eta Euskal Autonomia Elkarteko erakundeen artean ez dago behar lukeen bezainbesteko harreman edo elkarlanik, maleruski.

Zure aburuz, zergatik dago oraindik ere Ipar zein Hego Euskal Herrian herri-indar agerpiderik, IK eta ETA hain zuzen?

Intolerantziaren ondorio bat besterik ez da. Ez da hemen soilik gertatzen, munduko beste lurraldeetan ere bai. Intolerantzia honek kutsu erlijioso eta etnikoak ditu, integrista da orobat. Hala izanik ere, bortizkeria hau gizaseme batzuren jokamoldea baino ez da. Gainera, indarkeria-ekintza horiek gero eta gogorrago azaltzen diren heinean, gero eta gutxiago direnen seinale.

Demokraziaren arauen barruan jalgitzen diren espresio irrazionalen aitzinean, oso da beharrezkoa erreakzionatzea. Kasu, ordea, nik hagitz ongi bereizten ditut bortizkeri-egileak, eta arrazoi ezberdinengatik indarkeria kondenatzen ez dutenak. Ez dira zaku berean sartu behar. Ideologia, kultura eta identitateak errespetatu egin behar dira, baita populu baten eskakizunak kontuan hartu ere. Beste kontu bat da beren ideologia inposatzeko biolentzia erabiltzen dutenen jokabidea.

Nola ikusten duzu Iparraldeko ekimen politiko abertzalea?

Abertzaleek barne arazoak dituzte, bidegurutze batean baitaude. Alegia, sisteman eta erakundeetan integratzeko politika egin edo beroiek errefusatu artean hautatu behar dute. Belaunaldi arteko arazoak dituzte abertzaleek. Lehengo eta gaur egungo belaunaldi berrien arteko tentsio izugarriak bizi dituzte.

Bestalde, hautesle propio eta bereizi bat aurkitzeko arazoak dituzte. Oraingo hautesle mota, neurri handi batean, sisteman ondo sentitzen ez den hauteslea da. Arazo ekonomikoak dituena, laborari gazteak eta hirietako langabetuak, alegia. Arazo hau denon arazoa dela adierazi nahi dut, jakina. Baina bizi dugun krisi ekonomikoa gainditu ahala, ziur naiz abertzaleek bozemaileak galduko dituztela.

Hori ez al da gehiegitxo esatea?

Bozemaile kontestatario ugari biltzen dute abertzaleek gaur egun. Gizartearen egoeraren arabera hobeto edo okerrago ibiliko dira, baina ez dute aukera politiko berezkorik eratuko. Euren estrategia zehazten ez duten artean behintzat. Alegia, gure herrien garapen eta gidaritzapean modu demokratikoan parte hartu nahi dutenentz erabaki dezatela argi eta garbi.

Gaullismoa hilik dagoela dio zenbaitek. Jacques Chirac oso laguna omen duzu. Nola dakusazu bere burua Eliseoan?

Frantzian aldaketa handiak gertatzen ari dira, Jacques Chirac oso hurbil dagoelako herritarrengandik. Azken lau urteotan, bitartekorik erabili gabe, herritarren bila atera da karrikara. Nik neronek lagundurik zenbaitetan. Herri xehearengana eta emakumearengana hurbildu da, eta jendearekin eskuz esku burutu nahi du gizarte eraldaketa. Armadan iragarritako aldaketa duzu horren lekuko.

Gaullismoa ez da hilik arrazoi sinple bategatik. De Gaullen aitzinetik zegoen ekimena zelako. Beste gisa batez nahi baduzu. Gaur egun ere horrela da. Gaullismoa fatalismoari aitzin egiteko modu bat da. RPR alderdian, borondatetik abiaturik, Estatuaren gidaritzapean aritzen gara burubelarri, kontrakoa den orori aurre eginez. De Gaullen baitan gauzatu zen ekimen horrek bizirik jarraitzen du oraindik. Munduaren aurrean RPRko frantziar politikariek duten jarrera da.