Omenaldia egin berria dio Periko Solabarriari, Gallartan, LAB sindikatuak. Eta ekitaldi horren nondik norakoaz galdegin diogu lehenbizi, Barakaldoko udaletxean HBk duen bulegoan. Jakina, txapela buruan zuela errezibitu gaitu.
Maiatzaren Leheneko bezperako ospakizun modukoa izan zen, Bilboko Ezkerraldeko eta Enkarterrietako LABek eratua. Aurten, antza denez, zera pentsatu dute : «Perikori egingo al diogu omenaldia?», eta niri suertatu zait.
Pertsona, pertsonaia sobera ezaguna zara Bizkaiko langile mugimenduan. Konta iezaguzu noiz eta nola ekin zenion borroka sindikalari.
Ansioko AHVn hasi nintzen lanean, 1962an, eta beti ahalegindu izan naiz langileen eskubideak defendatzen. LAB sindikatuko ordezkaria iza naiz beti. Beno, sasoi hartan ez zen artean LABik, zerrenda independienteetan aurkezten nintzen. Eta igeltsero-peoi izan dut lanbidea.
Atxilotu eta gartzeleratu ere izan zaituzte sindikalgintzan aritzeagatik.
Gartzelan hiruzpalau aldiz egona naiz, eta askotan atxilotu izan naute, legez kanpoko propaganda egiteagatik, edo legez kanpoko batzarrak. Elizan egindako zenbait predikurengatik ere eraman izan naute komisaldegira edo Zamorako espetxera, apaizak preso eraman ohi zituzten gartzelara. Pulpitutik sermoiak egin beharrean mitin politiko-sozialak egiten baitnituen sarritan.
Apaiza izan zinen garai hartan, izan ere.
Izan nintzen, eta naiz. Ez dut sekula utzi apaizgoa. 1954an apaiztu nintzen eta hamar urtez jardun nuen Meatzaldeko herri batean. Penagarria zen langileen egoera sasoi hartan ingurune horretan. Etorkin ugari; etxe askotan ez zen ez urik ez argindarrik. Hirugarren Mundua zirudien hark. Orduan ekin nion langileen aldeko borrokari. Eta aldi berean, Elizarekin arazoak izaten hasi nintzen. Nire jarduera sindikala eta politikoa, batetik, eta emakume batekin bizitzea eta seme-alabak izatea, bestetik, ez ziren gotzaiaren gustukoak. Meza ematea galarazi zidaten, baina ez naiz inoiz sekularizatu. Beraz, nahiz eta elizgizon bati dagozkion lanak ez bete, apaiztzat daukat nire burua.
Neska laguna, seme-alabak, apaiza, sindikalista, ... ausarta zinen benetan.
Beno, ehun urte barru kristauek guztiz normaltzat joko dutena neure kasa egiten hastea, horixe izan da guztia. Konpromezu politiko-sindikalak, lana egitea, maitasuna, ... horiek guztiak dira, nire ustez, apaiz batek aldarrikatu beharrekoak.
Zure kristau fedeari ez diozu, honenbestez, inondik ere uko egin.
Ez, ez. Ezberdina izango da nire fedea, baina fedea da. Besteenganako, lagun hurkoaganako konpromezua agintzen didana. Horretan ados nator erabat Askapenerako Teologiarekin.
Zure kristautasuna eta ETAren ekintzak gaitzesten ez dituen erakunde bateko militante izatea ez direla elkarrekin ongi moldatzen leporatuko zizun bakarren batek.
Biolentzia ez da inoiz desiragarria, eta hobe sekula erabili beharrik ez balego. Baina niri Espartakoren biolentzia guztiz txalogarria iruditzen zait. Edo Erdi Aroan bernada-eskubidea erabiltzen zuten jauntxoen aurkakoa. Biolentzia erabiliz lortu izan dituzte zapalduek, historian zehar, beren eskubideak. Inazio Ellakuria, El Salvadorren hil zuten apaiza, laguna nuen eta berak esan ohi zidan: «Euskal Herrira natorren bakoitzean bakezale sutsutzat hartzen naute; Ertamerikako agintariek, aldiz, terroristatzat naukate».
Arbuiatu behar den biolentzia, beraz, zapaltzaileena da, besteen bizkarrera bizi direnena, langileen eta herrien eskubideak zanpatzen dituztenena. Dudarik ez dut Kolonbian banengo, adibidez, gerrilari izango nintzakeela. Horren inguruan nahaspila eta hipokresia handia dabil. Erakunde bakezale bateko buruarekin ezbaian ari nintzela zera ziostan berak: «Bizitzeko eskubidea beste edozeren gainetik dago. Hobe da aberria edo norberaren lurraldea galtzea hori medio odola isurtzea baino». Nik, berriz, zera diot: «Zenbat odol isurtzeko prest dago Espainiako gobernua Ceuta eta Melilla ez galtzearren? Zenbat odol isuri zuten espainiarrek iragan mendean frantsesak kanporatzeko? Zenbat odol isuri zen Pertsiako Golkoan Sadam Husseini Kuwait kentzeko». Historiak dioskunez, ez da egia norbanakoaren bizia beste edozerren gainetik dagoenik. Herriak menperatzeko edo horien askapena lortzeko odol asko isuriko da gerora ere.
Lanean eta sindikalgintzan hasi zinen 1962 hartatik hona makina bat aldaketa sumatuko zenituen euskal langile mugimenduan. Aipagarrienak, zure iritzirako?
Sindikatuen buru-makurtze joera. Hitz potoloak erabiltzen dituzte, baina zeozer egin behar denean, atzera egiten dute. `Kasta' bihurtu dira sindikatuen zuzendaritzak. Langile mugimendua zeharo desmobilizatu dute. Badirudi `herriarentzat baina herririk gabe` leloa hartu dutela lematzat.
Zer deritzozu, bestalde, ELA eta LABen arteko elkarlan hitzarmenari?
Izugarrizko urrats historikoa da, ene ustez, mugimendu abertzalearen batasunerako bidean. Berebiziko eragina izango duelakoan nago, eta hitzarmen hori izan daiteke abertzaleen batasun politikoa loratuko duen hazia. Gertakari historikotzat joko nuke.
Hitzarmenak iraungo duelakoan al zaude?
Baietz esango nuke, zeren eta bi sindikatuotako militante gehienak horri eustearen aldekoak dira. Irauteko jaio den akordioa da, nire iritziz behintzat.
Sindikatuen burokratizazioa, `kasta' bihurtzea aipatu dituzu lehenxeago. ELAri eta LABi ere hori gertatzeko arriskurik ez duzu sumatzen?
Zailagoa izango da. Ni nabilen sindikatuan behintzat, LABen, indar handia dute baseek, mugimendu asanblearioa baikara. Eta oro har sindikalgintza abertzalearen tradizioa asanblearioa da. Bestalde, afiliatuok ordaintzen dugun dirua erabiltzen dute sindikatu abertzaleek, eta administrazioetatik jasotzen dutena huskeria da. Gainerako sindikatuak, ordea, estatuaren lepora bizi dira. Eta horrek sekulako menpekotasuna sortzen die. Independentzia galdu dute.
Noiz eta nola uztartu zenituen langileriaganako konpromezua eta abertzaletasuna?
`Gogor taldea', Euskal Herriko zenbait apaiz abertzale eta antifrankisten mugimendua sortu zenean, 1960ko hamarkadaren amaiera aldera. Ordurarte borroka sozialean buru-belarri murgildurik ibili nintzen, baina Euskal Herriaren borroka nazionalaz ez nuen kontzientzia handirik. Seminarioan ezagututako zenbait apaizekin (Xabier Amuriza, Julen Kalzada...) nituen harremanek eraman ninduten eremu abertzalera. Baita Txabi Etxebarrietarekin izaten nituen solasaldiek ere.
Txabi Etxebarrietarekin?
Bai. Txabi maiz samar etorri ohi zen gure Barakaldoko etxera, Comisiones Obreras sortzen ari ziren garai haietan. Jende ezagun gehiago ere ibilia da etxe hartan. Nicolas Redondo bera, adibidez. Txabik ohartarazi ninduen borroka soziala eta borroka nazionala txanpon beraren bi aldeak direla, bata besteari estu lotuta ibili behar direla.
Biziak eskaini dizkizun irakaspen nagusienak non eskuratu dituzu?
Lanean, obratan. Hor ikasi nuen zenbat balio duen pertsonen arteko elkartasunak, solidaritateak. Seminarioan egindako urte luze haiek baino askoz gehiago irakatsi zidan igeltsero-peoi aritzeak. Ikasketa teorikoak ziren seminariokoak, munduaren berri zuzenik ematen ez zizutenak. Pobreziari buruzkoak, adibidez. Elizak horretaz dioena eta benetan egiten duena kontu ezberdinak dira oso. Eta mixeriarekin aurrez aurre topo egiten duzunean jabetzen zara pobrezia botoak duen benetako balioaz.
HBko mahai nazionalekoa izana zara eta erakunde horretan segitzen duzu. Azken hauteskundeetako boto galerak, Bizkaikoak bereziki, sortu al dizu kezkarik?
Ez nau gehiegi kezkatzen, zein egoeratan lehiatu garen ikusita. Komunikabideak eta gainerako alderdi guztiak gure aurka izan arren ia 200.000 boto eskuratu ditugu. Ez dago Europa osoan kondizio hain txarretan horrelako boto proportziorik lortuko lukeen alderdirik. Preso dagoen lagun batek orain gutxi esan zidan: «Begira, Periko, berrehun mila botoren ordez ehun mila lortu izan bagenitu, ni konforme. Mugimenduaren indarra ez baita hautes-kutxeetan neurtzen». Bat nator neu ere horrekin. Euskadi desberdina da. Kontuan izan behar dugu epe luzerako borroka dela gurea. Eta ni neu baikorra naiz. Iraupeneko korrikalariak gara.
Zeure datu biografiko aipagarrienak?
1930an jaio nintzen, Portugaleten; ezkondua naiz eta hiru seme-alaba ditut. Ezkontza zibila izan zen, eta niregatik izan balitz, batere paperik izenpetu gabe segiko nuen nire neska-lagunarekin bizitzen. Baina garai haietan, ezkondu ezean, neska edo mutil lagunek ez zuten gizarte segurantzarik izaten, eta horrexegatik egin genituen paperak. Gainerakoan, meatzari familia batean sortua naiz, eta hortik aurrerakoak badakizkizue: apaiza, langilea, HBko parlamentaria eta mahai nazionalkidea izana. Orain sei hilabete inguru jubilatu nintzen, eta ordu ezkeroztik hementxe aritzen naiz, Barakaldoko udaletxean, HBren bulegoan, behar duenari laguntza eskaintzen. Aholkua, batez ere, hainbat urtetako esperientzia sindikalak zeozertarako balio izan baitit, nik uste.
Egingo zenukeen zeozer eta oraindik egiteko zaudena?
Euskaraz hitzegitea. Ekin izan diot behin baino gehiagotan euskara ikasteari, baina bata edo besteagatik ez dut sekula behar adina astirik hartu. Hortxe ikusten ditut nire seme-alabak ARGIA irakurtzen, eta nik, ezin. Nolanahi ere, ez dut etsi, eta agian, oraindik ere, ikasteko moduan izango naiz.
XABIER ARANBURU
