«Aitzoli dagokio berpizkunde garaiko buruzagi papera»


1996ko martxoaren 10an
Aitzoli buruzko elkarrizketa Lourdes Otaegiri
«Aitzoli dagokio berpizkunde garaiko buruzagi papera»
Jaio zela mendeurrena betetzen den Aitzolen gainean mintzatu zaigu Lourdes Otaegi
Jose Ariztimuño «Aitzol» jaio zela ehun urte beteko dira martxoan, eta kari honetara hainbat ekitaldi antolatuko dira jaioterrian, Tolosan. Bere pentsamendua eta ekinbidea aztertzera jo dugu, duela 13 urte Aitzolen kultur proiektuaz tesia egin zuen Lourdes Otaegiren eskutik. Ramon Labaienek iritzia luzatu digu bestalde, figura historikoaz.
Zertan zetzan Aitzolen eta bere belaunaldiaren kultur proiektua?
Atentzio handia ematen du garai hartako belaunaldiak daukan kontzientzia handia; bere zereginaren kontzientzia hain nabarmena duen lehenengo belaunaldia da. Beren ustez, idazleak badu misio bat: euskal arima eta hizkuntza asmatzea. Euskara oso kinka larrian ikusten dute eta irtenbide gisa kultur hizkuntza bihurtzea ezinbestekoa, eta hori da beren borroka.
Hori nola egiten duten? Garai hartan ikusten dituzten ereduei begiratuz. Gaur hizkuntz politika egiteko Kataluniari, Kanadari eta abarri begiratzen diogun moduan, garai hartakoek Provenzako kasuak miresten zituzten, hango hizkuntza erdi-galduan idatzi zuen Frederi Mistralek Nobel saria irabazi izanak hizkuntzaren zoria aldatuko zuelakoan zeuden. Era berean, Irlanda, Beljika eta Finlandiako nazionalitateen eta hizkuntzaren aldeko mugimenduak ezagutzeko ahalegin handia egin zuten, batez ere Aitzolek, eta ikasitakoak hemen aplikatzen saiatu ziren, ikastolak bultzatzen, egunkaria sortzen, idazleak bizkortzen, euskarako kulturgintza indartzen...
Zein izan zen Aitzolen papera?
Aktibismo izugarria izan zuen. Aitzoli dagokio batez ere buruzagi papera. Gerra ondoren geratu den irudiaren arabera, bera izan zen Euskaltzaleak taldearen sustatzaile eta promotore indartsua, dirua bilatu, editorialak sortu, euskal kulturaren ekintzak eta argitalpenak ateratzeko diputazioa konbentzitu, «El Dia» egunkaria Euskaltzaleak taldearen adierazbide bihurtu, jendearen gogoak berotu, idazle eta bertsolariak sariketa eta festetan elkartu...
Zer emaitza eman zuen kultur proiektuak?
Balantze oso positiboa da. Literaturari begiratzen bazaio, garai hartan publikaturiko zenbait lan kategoria handikoak dira, eta hori guztia Euskaltzaleak elkarteak antolatzen zituen festa literarioen inguruan idazle talde bat elkartu zelako gertatu zen, horien obrak ezagutzera eman, argitaletxeak sortu eta prentsan oihartzuna ematen zitzaielako, obra horien inguruko irakurlegoa eta kritika literarioa sortu zelako, propaganda egiten zutelako... Hutsegite bakarra irakurlegoaren aldetik izan zen, beharbada.
Zentzu honetan, eta Aitzol eta Lizardik eztabaida luzeak izan zituzten elkarren artean, ezta?
Lizardiren poesigintzaren lerro kultura dela eta, bai; Aitzolek lerro herrikoiagoa nagusitzea nahi zuen, horrela irakurlego zabalagoa bilduko zuela pentsatzen baitzuen. Lizardik, aldiz, denetarik behar zela uste zuen, bere askatasun poetikoa aldarrikatzen zuen, irakurle gutxi izango bazituen ere. Aitzol aldiz, Lizardiren ereduak jarraitzaile gehiegi izango zituen beldur zen, idazle denak modu errazagoan idaztea nahiko zukeen berak irakurlegoari gehiago hurbiltzeko. Alde batera arrazoi zuen kategoria horretako literatura dastatzeko irakurle gutxi zegoela garai hartan; arrakasta handiak bilatzen zituen promotorearentzat literatura elitistegia zeritzon. Oraingo perspektibarekin begiratuta, berriz, guztiz bestelakoak irizten diegu emaitzei.
Aitzol eta Lizardi. Biak elkarrekin eta biak diferente.
Oso tankera ezberdinekoak ziren, nonbait: Aitzol, irizpide bat ontzat joz gero, denok bere ondotik eramatea gustatzen zitzaiona, oso ekintzailea eta langile porrokatua. Lizardi berriz, tratuan atsegina eta gozoa omen zen, jendea erakartzeko abilidade handikoa.
Euskaltzaleak erakundearen gidaritzan, batak bestearen ondotik jardun zuten. Euskaltzaleak taldearen sorreratik 1930era arte, Lizardirena izan zen gidaritza, taldea osatu eta hedatzeko orduan bera izan zen lehendakaria. 1930ean, aldiz, errepublikaren etorrerarekin aktibitate politiko ofizialetan parte hartzen hasi zen garaian Aitzolen esku utzi zuen gidaritza. Orduan ekin zion su eta gar ekintza euskaltzaleari.
Lizardiren ondoan, oso ahaztua izan da Aitzol.
Sorkuntza literarioari ematen zaiolako lehentasuna. Kritikoak, promotoreak eta mezenak oso inportanteak dira egitura literarioari eusteko, baina obra literarioa bera eta haren egilea geratzen dira eternitaterako, eta are Lizardirena bezalako obraz hitz egiten badugu.
Zertan eguneratu daiteke kultur proiektu hura?
Gaur eguneko begiez txundigarriak diruditen zenbait proiektu alde batera utzita, esate baterako, Aitzolek Provenzako kasuari begiratuz, euskaraz ere Mistralena bezalako obra batek kultur mailan izen handia hartzen bazuen, hizkuntza bera ere prestijiatu egingo zela sinesten zuen, eta Orixeri «Euskaldunak» poema egiteko eskatu zion, nahiz eta gero ezin izan zuen hura argitaratzeko modurik bilatu. Baina orduan sortu ziren, adibidez, ikastolak eta euskara eskoletan sarrarazteko kanpainak, egunkaria eta euskal unibertsitatea. Ikuspegi modernoa zuen proiektu soziolinguistikotzat jo daiteke.
Zertan berritu dira azken urte hauetan Aitzoli buruzko azterketak? Ondo ezagutzen al da bere pentsamendua eta obra?
1988an Erein argitaletxeak Aitzolen artikulu guztiak kaleratu zituenean opari eder bat egin zigun gudaurreko olerkarien belaunaldiari buruzko azterketak egiten dihardugunoi. Hala ere, kontu berri gutxi dago, argitaraturik behintzat. Gehien gehiena Lizardiren izaniko polemika literarioak aztertu izan ditu Jon Kortazarrek eta neuk ere bai. Bestalde, Euskaltzaleaki buruzko tesi proiektu bat martxan ote dagoen ere jakin dut... Baina oraindik ez dira behar bezala aztertu, esate baterako, euskal lirika herrikoiaz egin zituen azterlanak, eta egin zuen kantu-bilduma interesgarri bat ere argitaratze dago.
J.J. PETRIKORENA
42-43,44


GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazAITZOL1
PertsonaiazOTAEGI6
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude