«Aitzoli dagokio berpizkunde garaiko buruzagi papera»


1996ko martxoaren 10ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Aitzoli buruzko elkarrizketa Lourdes Otaegiri
«Aitzoli dagokio berpizkunde garaiko buruzagi papera»
Jaio zela mendeurrena betetzen den Aitzolen gainean mintzatu zaigu Lourdes Otaegi
Jose Ariztimuño «Aitzol» jaio zela ehun urte beteko dira martxoan, eta kari honetara hainbat ekitaldi antolatuko dira jaioterrian, Tolosan. Bere pentsamendua eta ekinbidea aztertzera jo dugu, duela 13 urte Aitzolen kultur proiektuaz tesia egin zuen Lourdes Otaegiren eskutik. Ramon Labaienek iritzia luzatu digu bestalde, figura historikoaz.
Zertan zetzan Aitzolen eta bere belaunaldiaren kultur proiektua?
Atentzio handia ematen du garai hartako belaunaldiak daukan kontzientzia handia; bere zereginaren kontzientzia hain nabarmena duen lehenengo belaunaldia da. Beren ustez, idazleak badu misio bat: euskal arima eta hizkuntza asmatzea. Euskara oso kinka larrian ikusten dute eta irtenbide gisa kultur hizkuntza bihurtzea ezinbestekoa, eta hori da beren borroka.
Hori nola egiten duten? Garai hartan ikusten dituzten ereduei begiratuz. Gaur hizkuntz politika egiteko Kataluniari, Kanadari eta abarri begiratzen diogun moduan, garai hartakoek Provenzako kasuak miresten zituzten, hango hizkuntza erdi-galduan idatzi zuen Frederi Mistralek Nobel saria irabazi izanak hizkuntzaren zoria aldatuko zuelakoan zeuden. Era berean, Irlanda, Beljika eta Finlandiako nazionalitateen eta hizkuntzaren aldeko mugimenduak ezagutzeko ahalegin handia egin zuten, batez ere Aitzolek, eta ikasitakoak hemen aplikatzen saiatu ziren, ikastolak bultzatzen, egunkaria sortzen, idazleak bizkortzen, euskarako kulturgintza indartzen...
Zein izan zen Aitzolen papera?
Aktibismo izugarria izan zuen. Aitzoli dagokio batez ere buruzagi papera. Gerra ondoren geratu den irudiaren arabera, bera izan zen Euskaltzaleak taldearen sustatzaile eta promotore indartsua, dirua bilatu, editorialak sortu, euskal kulturaren ekintzak eta argitalpenak ateratzeko diputazioa konbentzitu, «El Dia» egunkaria Euskaltzaleak taldearen adierazbide bihurtu, jendearen gogoak berotu, idazle eta bertsolariak sariketa eta festetan elkartu...
Zer emaitza eman zuen kultur proiektuak?
Balantze oso positiboa da. Literaturari begiratzen bazaio, garai hartan publikaturiko zenbait lan kategoria handikoak dira, eta hori guztia Euskaltzaleak elkarteak antolatzen zituen festa literarioen inguruan idazle talde bat elkartu zelako gertatu zen, horien obrak ezagutzera eman, argitaletxeak sortu eta prentsan oihartzuna ematen zitzaielako, obra horien inguruko irakurlegoa eta kritika literarioa sortu zelako, propaganda egiten zutelako... Hutsegite bakarra irakurlegoaren aldetik izan zen, beharbada.
Zentzu honetan, eta Aitzol eta Lizardik eztabaida luzeak izan zituzten elkarren artean, ezta?
Lizardiren poesigintzaren lerro kultura dela eta, bai; Aitzolek lerro herrikoiagoa nagusitzea nahi zuen, horrela irakurlego zabalagoa bilduko zuela pentsatzen baitzuen. Lizardik, aldiz, denetarik behar zela uste zuen, bere askatasun poetikoa aldarrikatzen zuen, irakurle gutxi izango bazituen ere. Aitzol aldiz, Lizardiren ereduak jarraitzaile gehiegi izango zituen beldur zen, idazle denak modu errazagoan idaztea nahiko zukeen berak irakurlegoari gehiago hurbiltzeko. Alde batera arrazoi zuen kategoria horretako literatura dastatzeko irakurle gutxi zegoela garai hartan; arrakasta handiak bilatzen zituen promotorearentzat literatura elitistegia zeritzon. Oraingo perspektibarekin begiratuta, berriz, guztiz bestelakoak irizten diegu emaitzei.
Aitzol eta Lizardi. Biak elkarrekin eta biak diferente.
Oso tankera ezberdinekoak ziren, nonbait: Aitzol, irizpide bat ontzat joz gero, denok bere ondotik eramatea gustatzen zitzaiona, oso ekintzailea eta langile porrokatua. Lizardi berriz, tratuan atsegina eta gozoa omen zen, jendea erakartzeko abilidade handikoa.
Euskaltzaleak erakundearen gidaritzan, batak bestearen ondotik jardun zuten. Euskaltzaleak taldearen sorreratik 1930era arte, Lizardirena izan zen gidaritza, taldea osatu eta hedatzeko orduan bera izan zen lehendakaria. 1930ean, aldiz, errepublikaren etorrerarekin aktibitate politiko ofizialetan parte hartzen hasi zen garaian Aitzolen esku utzi zuen gidaritza. Orduan ekin zion su eta gar ekintza euskaltzaleari.
Lizardiren ondoan, oso ahaztua izan da Aitzol.
Sorkuntza literarioari ematen zaiolako lehentasuna. Kritikoak, promotoreak eta mezenak oso inportanteak dira egitura literarioari eusteko, baina obra literarioa bera eta haren egilea geratzen dira eternitaterako, eta are Lizardirena bezalako obraz hitz egiten badugu.
Zertan eguneratu daiteke kultur proiektu hura?
Gaur eguneko begiez txundigarriak diruditen zenbait proiektu alde batera utzita, esate baterako, Aitzolek Provenzako kasuari begiratuz, euskaraz ere Mistralena bezalako obra batek kultur mailan izen handia hartzen bazuen, hizkuntza bera ere prestijiatu egingo zela sinesten zuen, eta Orixeri «Euskaldunak» poema egiteko eskatu zion, nahiz eta gero ezin izan zuen hura argitaratzeko modurik bilatu. Baina orduan sortu ziren, adibidez, ikastolak eta euskara eskoletan sarrarazteko kanpainak, egunkaria eta euskal unibertsitatea. Ikuspegi modernoa zuen proiektu soziolinguistikotzat jo daiteke.
Zertan berritu dira azken urte hauetan Aitzoli buruzko azterketak? Ondo ezagutzen al da bere pentsamendua eta obra?
1988an Erein argitaletxeak Aitzolen artikulu guztiak kaleratu zituenean opari eder bat egin zigun gudaurreko olerkarien belaunaldiari buruzko azterketak egiten dihardugunoi. Hala ere, kontu berri gutxi dago, argitaraturik behintzat. Gehien gehiena Lizardiren izaniko polemika literarioak aztertu izan ditu Jon Kortazarrek eta neuk ere bai. Bestalde, Euskaltzaleaki buruzko tesi proiektu bat martxan ote dagoen ere jakin dut... Baina oraindik ez dira behar bezala aztertu, esate baterako, euskal lirika herrikoiaz egin zituen azterlanak, eta egin zuen kantu-bilduma interesgarri bat ere argitaratze dago.
J.J. PETRIKORENA
42-43,44


GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazAITZOL1
PertsonaiazOTAEGI6
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


Eguneraketa berriak daude