«Atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzean»

1996ko martxoaren 03an

Manex Pagola Baionako museoko zuzendariari elkarrizketa
«Atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzean»
Manex Pagola
Baionan elkarrizketatu dugu, harat-honat dabiltzan trepeta zaharren aldaketan murgilduta. Izan ere, zuzendariorde lana egiten duen Euskal Museoa itxita dago eraberriketa lanetan. Museoez gain, ordea, beste gaiez harilkatu dugu solasa.
Baionako Euskal Museoak itxita darrai oraindik. Noiz amaituko dira berritze lanak?
Irailean museo osoa hustu behar dugu eta Gaztelu Berrira goaz. Han lekua egokitu dute guretzat. Oraingo egoitza monumentu historiko izendatu zuten eta ondorioz ezin dute bota. Lau urtetan-edo berritze lanak amaituta egotea espero da. Orduan itzuliko gara lehengora, baina bi gunetan artikulatuko da museoa: hemen izango da garrantzitsuena, eta han geratuko dira tailerrak.
Zeintzuk izan ziren Museoa ixteko arrazoiak?
Duela hamar bat urte egindako ikusketa batean egoitzak segurtasun neurriak ez zituela betetzen ikusi zen.
Zergatik pasatu da hainbeste denbora lanei ekitea erabaki den arte?
Administrazioa behartuta zegoen Museoaren proiektua lehiaketa publiko batez bideratzeko. 300 arkitekto aurkeztu ziren eta horietatik lau aukeratu. Orain hauek proiektu berriak aurkeztu behar dituzte. Beharbada Espainian, Madrilek eragin gutxiago du probintzietan, baina hemen hainbesteko diru inbertsio egiten denean horrela gertatzen da.
Dirulaguntza ugaria beharko duzue hori guztia aurrera eramateko.
Oso inbertsio garrantzitsua izango da, 80 milioi libera gutxi gorabehera; Estatuak % 40 ematen du. Azken urteotan, kontrakoa esaten bada ere, asko eraiki da Baionan, eta hiriak ere dirua bideratu behar duenez, zailtasunak egon dira hor. Baiona, gainera, pasagune bat da, Frantzia eta Espainiako atea kontsideratua izan da aurreko mendean eta oraingoaren erdira arte geldituta egon da Baiona.
Zer berrikuntza ekarriko ditu Euskal Museo berriak?
Euskal Herri osoan ez da antzekorik izanen. Hemen euskal izatearen sintesi ederra egingo dugu: musika, historia, Erdi Aroa, hizkuntza ere tratatuko dugu... 1.400 orrialde idatzi ditugu dena biltzeko. Noski, ez dugu ezer asmatu, Barandiaran, Caro Baroja eta Goienetxe jarraituko ditugu, baina ez dugu bakarrik Euskal Herri mitikoa aipatuko, ikerketa lan garrantzitsua azalduko dugu. Ametsek ere tokia izen behar dute, baina urratzen ahal diren ametsek. Artisau mundua, jauntxo eta baserriko ikuspegiarekin batera. Azken batean Euskal Herriaren izaera zer izan den erakutsi nahi dugu.
Bestalde, teknika berriak ere sartuko ditugu, ikus-entzunezkoen eta mapen bitartez. Hemengo aditu talde baten lana izan da eta museoa martxan dagoenean harremanetan jarraituko dugu, gauzak azkar aldatzen baitira eta etengabe egon behar da berritzen.
Teknika berriak aipatzen dituzula, Euskal Museoak mikrofilmaketa lan garrantsitzua jorratu du.
Alde batetik, mikrofilmak ikerketa lanetan dabiltzanentzat oso baliagarriak dira. Museoa orain irekia dago dokumentazio zentro bezala, eta hemendik jende anitz pasatzen da egunero. Bestalde, eskuizkribu asko oso baliotsuak direla-eta zaindu egin behar dira. Honek badu alde publizitarioa ere, erakusketak kanpoan antolatzen direnean, jendeak jatorrizko dokumentuak ikusi nahi ditu.
Zuzendariorde lanean denbora asko daramazu hemen. Gustora al zaude museoak izango duen bilakaerarekin?
Oso baldintza txarretan egin dugu lana orain arte. Berrituta dagoen egunean, urte askoz espero dut, honantz jende gehiago hurbiltzen dela kontuan izanik, ziur nago urtean 100.000 bat pertsonak edo bisitatuko gaituztela.
Gainera, atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzen ditudanean. Herri batek ez badu, esate baterako, bere oihalgintza ezagutzen edo gutxienez errespetatzen, ez da herri bat, makineria bat baizik. Izugarrizko kolekzio onak biltzen dituzte, baina ez dago pentsatua Euskal Museo bat egitea Donostian, hau baita Euskal Herriko zentro geografikoa. Donostia da niretzat hiriburua, ez Gasteiz edo Bilbo. Bestalde, kultura ez da bakarrik hizkuntza eta musika, ondare historikoa ere kultura da, eta hemen ez dago kultura historikoa.
Duela bi urte Euskal Herriko museoen artean elkarlana sinatu zen. Zein da Baionakoak duen zeregin edo balioa?
ICOMen barnean izendatu zen hori, museogintza ongi definitzeko eta arauak finkatzeko. Azken bilera duela hiru hilabete egin genuen Laudion. Baionako Museoak besteek duten pisu berdina du hemen.
Gaia aldatuz, Etnologian tesia burutu duzu, euskal hirigintza tradizionalari buruz hain zuzen.
Hazparne aukeratu nuen ikerketa gune bezala, baserrira loturik dagoen lanbideez kanpo geratzen delako, beste ofizioetan dabilen jendea bizi delako bertan. Baiona handiegia zen ikertzeko. Gaia euskal kultura eta hirigintza izan da. Euskal kulturak hiri batean duen garapenaz hitz egin dut, nire ikuspuntua emanez. Gainera, etnologia giza zientzia izanik, ez da zehatza.
Aurkitu al duzu ezaugarri berezirik Hazparneko hirigintzan eta Iparraldean oro har?
Bi tradizioetan oinarritzen da Hazparneko hirigunea: bata euskal erroa eta bestea frantses erroa. Napoleon nor zen badakite Hazparnen, baina galde ezazu Zumalakarregi nor den. Euskal baserri tradizioa eta frantses kultura baserrikoa bildu dira bertan. Hogei urtetik honantza edo, irekitze bat eman da, instituzioetatik bideratua. Eta bost hamar urte hauetan badago beste kulturgune txiki bat, marjinalitatean-edo gelditu dena, gauza berriak beti bazterreratzen baitira. Hiru atal edo ikusten ditut: bata frantsestasunetik-edo ezin berezia dena, bestea jarraitzailea eta azkenik aipatutako hori. Euskal kultura hirigunean baserrian baino askoz ere azkarrago aldatzen dela ondorioztatu dut. Iparraldeaz ezin dut hitz egin, horretarako Maule eta Donibane Garazi aztertu beharko lirateke eta.
Baionako Unibertsitatea gertutik ezagutzen duzu, irakasle jardun baituzu bertan. Zer deritzozu hemengo gazteak kanpora ikastera joan behar izateari?
Laguntzaile izan naiz, baina hemen eman behar ditudan orduak kontuan harturik ez dakit zer egingo dudan aurrerantzean. Beti eskatu izan dut unibertsitate bat Euskal Herriarentzat, eta Baionak ere bat behar du. Ez du zentzurik hemendik Donostiara joan behar izatea. Eskatzen ahal da, baina Parisek du azken hitza.
Parisen egin berri den Expolangues ferian ez da Iparraldeko mahairik izan.
Euskal ordezkaririk baldin bazegoen berdin zait ez bazegoen Iparraldekorik. Euskal kultura ordezkatuta badago, nahikoa da. Zenbat eta jende gehiago lanean, gero eta zailtasun gehiago guztiontzat. Emakumearekin gertatu denaren antzera.
Zure emaztea ere asko mugitu da Iparraldeko euskal kulturan.
Euskarazko irakaslea izan da eskola pribatu batean urtetan; gainera, Enbatan ere aritu zen.
Musikaria ere bazaitugu, 1977an diska bat plazaratu zenuen. Jarraitzen al duzu musika konposatzen?
Musika asko maite dut, baina ez dut musikagintzan jarraitzen. Doinugilea naiz ni, doinu sinpleak sortzen ditut; lehendabiziko lerroa, orkestrazioak eta hori dena jakintsuen lana da. Estudioko lana, aldiz, ezin dut onartu, horregatik ez dut jarraitu musika egiten.
Liburua ere idatzi duzu zure kopla eta kantuekin.
«Biziaren altzotik» du izenburua. Hamasei urtetan biziki maite nuen kantari onak entzutea. Bi mila bertso neuzkan ikasita, plazerrez ikasten nituen. Honez gain, doinu zahar andana bat ikasi nuen. Pianoa ere jotzen ikasi nuen nire kasa, astiro. Eta handik denbora gutxira izugarrizko kantu pila nekien. Nire baitan banituen kantu zahar asko eta diskorik gabe mantendu baziren onak zirela esan nahi zuen horrek. Gal ez zitezen biltzea erabaki nuen.
Martxoan «Bi harriz, lau xori» ekitaldiak egingo dira Miarritzen eta bertan Pagola kantatuz emanaldian zure kantuak entzun ahal izango dira.
Alduden gauza bera egin zuten, bertako talde bat lan handia egiten ari da, baita bideogintzan ere. Nik uste laguntza lortu dutela Europatik, eta laguntza horiek justifikatzeko lan asko asmatzen dituztela. Erramuzpe dabil muntaia horretan. Nire kantu liburutik zenbaitzu hartzen dituzte.
Saiakera eta kantuaz aparte aritu al zara beste ildotan?
Ez naiz idazlea. Badut artikuluskaz osatutako lan bat, «Biziaren errondan», non pasarteak biltzen baititut. Literatura negozio eta komertzio bilakatu da argitaletxeen inguruan. Nire kantuak olerki gisa aurkezten ditut, kaleko gaiak biltzen ditut: jendea zirikatzea ere gustukoa dut. Duela hogei urte Giscard bisitan etorri zenean kantu batzuk eskaini nizkion, adibidez, ezin baita bakarrik politikaz aritu. Hasieran plazaz plaza aritzen ginen, baina orain medio publikoetan ezin da horrela ibili. Gainera, artista izateko ez badiozu dedikazioa osoa ematen ezin da ezer egin. Dena dela, gure kultura indartzeko prestigioa lortu behar dugu eta horretarako laguntzak behar dira.
IXIAR ROZAS
29-33

GaiezKulturaArteaAretoakMuseoakBesteak
PertsonaiazPAGOLA1
EgileezROZAS1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai

Gorka Bereziartua

Nola landu desirak, aniztasun sexuala edota identitatea 12-18 urteko ikasleekin?

Mikel Garcia Idiakez

Hil egin da Artzentalesen zauritu zen basogintzako langilea

ARGIA

Pertsona afroamerikar bat erail du Poliziak AEBetan, belaunarekin lepoa estutu ostean

Gedar

PODCASTA | 4×15: The real tabarra

Beranduegi

Azkenak

2024-05-01 | Bizi Baratzea | ARGIA

2x16: Zomorroak I Iñaki Mezquita Aranburu (Aranzadi)

MULTIMEDIA - Egonarria

2024-04-30 | ARGIA

Netanyahuk dio Rafah inbadituko dutela su-eten akordioa "egon zein ez egon”

34.000 palestinar baino gehiago hil ditu Israelek urriaren 7az geroztik Palestinan, eta beste milaka dira desagerturik edota larri kolpaturik. Jarraipena egiten ari gara.

2024-04-30 | Zigor Olabarria Oleaga

Netanyahuk dio Rafah inbadituko dutela su-eten akordioa "egon zein ez egon”

Israelek 40 eguneko su-etena eta preso trukea eskaini dio Gazari, baina akordioa lortu edo ez Rafah inbadituko dutela adierazi du Netanyahu lehen ministroak. AEBk eta Erresuma Batuak Hamas presionatzen ari dira Israelen eskaintza onar dezan. Astelehenean 47 palestinar hil zituen... [+]

2024-04-30 | ARGIA

Hil egin da Artzentalesen zauritu zen basogintzako langilea

Langilea larri zauritu zen apirilaren 24an, eta astelehenean, hilak 29, hil da. 22 urte zituen eta sektorean bi hilabete soilik zeramatzan lanean. 2024 urtean hildako 22. langilea da.

2024-04-30 | ARGIA

Eneko Bidegainen 'Bichta éder' eleberriak jaso du 111 Akademiaren Saria

Karmele Jaioren Maitasun kapitala-rekin lehiatu da finalean. 2023ko “libururik gogokoen” izendatu dute Bidegainen “bihurgune askotako” thriller politikoa 111 Akademia osatzen duten literaturazaleek.

Eguneraketa berriak daude