"Fusila hartzera inor ausartu ez balitz Mandela gaur ez zatekeen lehendakari"


1995eko abenduaren 31n
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Bobby Castillo, indio Apatxeen buruzagiari egindako elkarrizketa
"Fusila hartzera inor ausartu ez balitz Mandela gaur ez zatekeen lehendakari"
Bobby Castillo, Estatu Batuetako apatxe txirrikahua herriko buruzagi indioa
Estatu Batuetako apatxee txirikahua herriko buruzagietakoa da, Amerikako Indioen Mugimendukoa eta Leonard Peltier preso politiko indioaren Defentsa Batzordeko bozeramailea. Konferentzia eta gero, Parisko Notre Dame katedralaren atzean geratu gara. Betaurreko beltzen atzean bere herriaren aldeko urte luzetako borroka gogorraren seinaleak ageri dira.
Nola sortu zen AIM?
Bere sorrera Coloneraino abiatzen da baina bere ezagutza publikoa 1968koa da. Dena den, borrokatzeko behin ere ez dugu behar izan erakunde edo azaleko ezaugarri zehatzik edukitzea. Beti egon izan da erresistentzia armatua. AIMen borroka ez zen, esaten duten moduan, Minneapolisen hasi. Kolonialismoa eta justizia ezaren aurka altxatzen den edozein indio da AIM. `Indio' izendapena ez dut atsegin baina zurientzat, hori izan zen modu bakarra norbait ezagutua izateko borroka zezan.
Alcatatraz lurren aldeko borrokaren sinboloa da. Borroka gogorra, ez?
Alcatraz botere amerikarraren sinboloa izan zen. Nahiz eta 1848an Laramie Forteko itunak gobernuak utzitako lurrak nazio indioei itzuliko zitzaizkiela agintzen zuen, ezin zezaketen jasan guk okupa genitzan. Alcatrazeko okupazioa gogorra izan zen... oso gogorra. Gobernuak dena moztu zigun, ura, argindarra, guk mantak bakarrik geneuzkan eta hotza alde guztietatik sartzen zen. Gurekin zeuden pertsonak atxilotu zituzten. Baina gaur egun guk lur horiek behar ditugu, itzul diezazkiguten behartuko ditugu, lur horiek eta gainerako guztiak. Indarrez kendutako lurrak berreskuratzeko asmoa entzun zigutenean, nahiago izan zuten Mikhail Gorbatxovek zuzentzen zuen fundazio bati ematea. Beren jabe legitimoei ematea baino, nahiago izan zuten errusiarrei ematea.
Errusiarrei?
Bai, munduko ordena berriaren erakusgarri da. Txetxeniarekin egiten ari diren bezala, bazterketa medio bi potentzia diabolikoek jasanezinerainoko egoerara bultzatu nahi gaituzte, baina guk jarraitu egingo dugu, lurrak geureak dira eta.
Ez dugu «gure neurriko oihanik» eraiki gura. Lurrarekiko gure harremana desberdina da, elikatzen gaituen ama bailitzan hartu eta zaintzen dugu. Eurek ezin dute ulertu; baina gurekiko laguntza urria da, zurien gehiengoak bat egiten du beren gobernua eta armadarekin. Lurrak okupatzen ditugula diote, eta gezurra da, haiek dira gure lurrak okupatzen dituztenak.
Gaur egun egoera lasaiagoa al da?
Estatu Batuetako gobernua borroka indigenetan presio osagai desberdinak tartekatzen saiatzen ari da. Muga berriak zabaldu gura dituzte, baina azkenean gure lurrak xahutzen dituzten estatu-agente eta baso eta meatz konpainietarako babes mugak bilakatzen dira. Beraientzat negozio biribila dena, guretzat geratzen zaigun bakarra da. Geroa latza den arren, gu hura babestearen arduradunak gara.
Amerikako indioek sarritan jo dute armetara.
Herrien borroka bide zaharra da. Begira Chiapasera, mugimendu guztietan bezala konponbidea borroka armatua izan da, nahiz eta batzuek irtenbide hauek kritikatzen dituzten. Herri matxinadak egon izan ez balira Mandela gaur egun ez zatekeen lehendakari izango. Eskua altxa eta fusila hartzera inor ausartu izan ez balitz inoiz ez genukeen Wounded Kneeri buruz ezer entzungo, ezta palestinarren erresistentziaz, edo Irlanda eta Gerry Adamsi buruz. Haiek dira armak hartzera behartzen gaituztenak.
Baina mugimendu indigena batzuk ere ez dira armen aldekoak.
Baina nahi dutena egiten utzi behar al diegu? Isilean hil behar dugu? Gure seme-alaben gorputzak lehergailuez txikituta eta beren zatiak plastikozko poltsetan nola sartzen dituzten ikusi? Guk ezetz diogu, ez gara geratuko. Borroka armatuaz errealitate bat moduan hitz egiten dugulako kritikatzen gaituzte. Gure herrien ibilbide luzearen ezaugarrietakoa dela eta, batzuek isilean sufritzen jarrai dezagun nahi dute. Bitartean eurek bi auto dituzte, beren etxeak eta gainerako guztia. Ez da justua. Espetxera joan edo hil behar badut ere, ez dut amore emango, inoiz ez diot bizkarra emango nire herriari. Eta giza eskubideen erakundeei zera diet: ez dut isilean sufrituko.
Arazo Indioetarako Bulegoa (BIA) etsai zuzena izan duzue beti.
Hasieratik izan da oso gogorra. BIA Estatu Sailak sortu zuen eta orain uniformea trajeagatik trukatu dute baina funtsean ez da ezer aldatu. Lurrak lapurtu zizkiguten, erbestera bidali gintuzten, gure kultura galerara eraman; genozidio politika da. Ez ditugu atsegin, ez dugu ezer egiteko beraiekin.
Txirikahua hizkuntzaren alde ere ari zarete.
Gure hizkuntza gure oroimenetik hara abiatzen da, denboraren hasierakoa da. Erreserbetan banatuak egotean gure zaharrek berori hitz egiteko arazoak dauzkate. Ez dago erreserba txirikahuarik, meskaleroena edo jikarillena dagoen bezala. Helburua gu banatzea da, kulturgabetzea.
Alaskatik Suaren Lurreraino ama lurrak batzen ditu tribu indioak; nola konpartitu dezakete ideia hori horren desberdinak diren etniak?
Ez dago nazio indio bakarra, baina batzen gaituenaren inguruan bildu behar dugu borrokarako, eta aukera hau baliatu, maiek zapatistekin egin duten moduan. Herri guztiak lurra eta kulturagatik borrokatzen dira, eta datozen hamar urteetan batasun hori lortu beharra dugu.
Baina nola?
Irtenbidea autodeterminazioa eta subiranotasuna da. Nazio indioei berdin zaigu gobernuak zer pentsatzen duen, geureari eusten diogun bitartean, gure lurrak erreibindikatuko ditugu. Begira Chiapasen, milaka pertsona, asko fusil itxura duten fusilekin... inork ezin du erabakigarritasun hori hautsi. Txikitzen gaituzten bakoitzean berriro itzultzen gara, eta egun batean aske izango gara. Badakigu munduan zerbait berria sor daitekeela, eta hango gizakumeek beren askatasun hondar-aletxoa bidali ahal izango dizuetela europarrei. Jakin badakigulako Europan ezin daitekeela ezer egin, hemen munstroa dago, han daukagun Estatu munstroak sortu duen piztia.
ARRIOLA, Julen
14-15

GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaEE.BB
GaiezGizarteaSektore bazHerri indig
PertsonaiazCASTILLO2
EgileezARRIOLA2Politika

Azkenak
2025-08-25 | Haritz Arabaolaza
Irakasleon figura

Azkenaldian buruari bueltak ematen ari natzaio, hezkuntza publikoaren egoerari. Aurtengo ikasturteko greba garaiak pasa dira eta lan hitzarmen berria sinatu zela denboratxo bat igaro da. Irakasleoi, onerako eta txarrerako, garai hartako odol beroa hoztu zaigula esango nuke. Ez... [+]


2025-08-25 | ARGIA
Euskaltzale independentistak Behorlegiko kanpaldian bildu dira, Nafarroa Behereko EHEk gonbidatuta

Ez diote ezeri muzin egin nahi opor giroan: natura, aisialdia eta gogoeta izango dira ardatz Euskaltzale Independentisten Akanpadan, abuztuaren 25etik 31ra.


Israelek eta Hamasek su-etenerako negoziazioekin jarraitzen dute, Gazan gosetea “larriagoa” bihurtzen ari den bitartean

AEBetako Estatu idazkari Marco Rubio astelehenean biltzekoa da Israelgo atzerri ministro Israel Katzekin, su-etenerako akordioez mintzatzeko. IPC Jakien Segurtasunaren Faseen Sailkapen Integratuak agentziak ostiralean kaleratutako txosten batek ohartarazi du Gazan gosete... [+]


Gaskoia irakatsiko dute lehenengo aldiz Samatzeko eta Bidaxuneko eskoletan

Martxan daude okzitanieran jatorria duen hizkuntza berpizteko hainbat ekimen. Ipar Euskal Herrian galzorian dagoen hizkuntza da gaskoia; aurreko mende hasieran galdu zen Hego Euskal Herrian.


Itsas salbamenduak 236 pertsona erreskatatu ditu Kanaria Handitik 429 kilometrora zegoen txalupa batetik

Sahara hegoaldeko gizonak, emakumeak eta adin txikikoak zeuden txalupan. Merkataritza ontzi batek jitoan zebilen txalupa ikusi, soka bat lotu, eta laguntza eskatu zuen.


2025-08-25 | ARGIA
Dani Larrea euskaltzalea hil da, Emun kooperatibaren sortzailea

Gaixoaldi baten ondorioz, 65 urterekin hil da Daniel Larrea Mendizabal. 


Gazte boluntarioak frankismoko memoria berreskuratzen

Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.


2025-08-25 | Euskal Irratiak
Zigor Akixo
“Euskal Herriari, Miarritzeko herriari eta itsasoari atxikia zitzaion Maite Maniort”

95 urte bete zituela zendu zen Maite Maniort Hennebutte, 2025eko uztailaren 10ean.


Jose Manuel Gorospe zendu da, Euskadiko Filmategiko sortzaileetako bat

Jose Manuel Gorospe Meagas aktore eta kultur ekoizle donostiarra zendu da, 81 urterekin, Madrilen. Bizitza osoa antzerkiarekin eta ikus-entzunezkoen munduarekin era batera edo bestera lotuta pasatu zuen Gorospek, eta, besteak beste, Euskadiko Filmategiaren sortzaileetako bat... [+]


Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude