"Fusila hartzera inor ausartu ez balitz Mandela gaur ez zatekeen lehendakari"


1995eko abenduaren 31n
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Bobby Castillo, indio Apatxeen buruzagiari egindako elkarrizketa
"Fusila hartzera inor ausartu ez balitz Mandela gaur ez zatekeen lehendakari"
Bobby Castillo, Estatu Batuetako apatxe txirrikahua herriko buruzagi indioa
Estatu Batuetako apatxee txirikahua herriko buruzagietakoa da, Amerikako Indioen Mugimendukoa eta Leonard Peltier preso politiko indioaren Defentsa Batzordeko bozeramailea. Konferentzia eta gero, Parisko Notre Dame katedralaren atzean geratu gara. Betaurreko beltzen atzean bere herriaren aldeko urte luzetako borroka gogorraren seinaleak ageri dira.
Nola sortu zen AIM?
Bere sorrera Coloneraino abiatzen da baina bere ezagutza publikoa 1968koa da. Dena den, borrokatzeko behin ere ez dugu behar izan erakunde edo azaleko ezaugarri zehatzik edukitzea. Beti egon izan da erresistentzia armatua. AIMen borroka ez zen, esaten duten moduan, Minneapolisen hasi. Kolonialismoa eta justizia ezaren aurka altxatzen den edozein indio da AIM. `Indio' izendapena ez dut atsegin baina zurientzat, hori izan zen modu bakarra norbait ezagutua izateko borroka zezan.
Alcatatraz lurren aldeko borrokaren sinboloa da. Borroka gogorra, ez?
Alcatraz botere amerikarraren sinboloa izan zen. Nahiz eta 1848an Laramie Forteko itunak gobernuak utzitako lurrak nazio indioei itzuliko zitzaizkiela agintzen zuen, ezin zezaketen jasan guk okupa genitzan. Alcatrazeko okupazioa gogorra izan zen... oso gogorra. Gobernuak dena moztu zigun, ura, argindarra, guk mantak bakarrik geneuzkan eta hotza alde guztietatik sartzen zen. Gurekin zeuden pertsonak atxilotu zituzten. Baina gaur egun guk lur horiek behar ditugu, itzul diezazkiguten behartuko ditugu, lur horiek eta gainerako guztiak. Indarrez kendutako lurrak berreskuratzeko asmoa entzun zigutenean, nahiago izan zuten Mikhail Gorbatxovek zuzentzen zuen fundazio bati ematea. Beren jabe legitimoei ematea baino, nahiago izan zuten errusiarrei ematea.
Errusiarrei?
Bai, munduko ordena berriaren erakusgarri da. Txetxeniarekin egiten ari diren bezala, bazterketa medio bi potentzia diabolikoek jasanezinerainoko egoerara bultzatu nahi gaituzte, baina guk jarraitu egingo dugu, lurrak geureak dira eta.
Ez dugu «gure neurriko oihanik» eraiki gura. Lurrarekiko gure harremana desberdina da, elikatzen gaituen ama bailitzan hartu eta zaintzen dugu. Eurek ezin dute ulertu; baina gurekiko laguntza urria da, zurien gehiengoak bat egiten du beren gobernua eta armadarekin. Lurrak okupatzen ditugula diote, eta gezurra da, haiek dira gure lurrak okupatzen dituztenak.
Gaur egun egoera lasaiagoa al da?
Estatu Batuetako gobernua borroka indigenetan presio osagai desberdinak tartekatzen saiatzen ari da. Muga berriak zabaldu gura dituzte, baina azkenean gure lurrak xahutzen dituzten estatu-agente eta baso eta meatz konpainietarako babes mugak bilakatzen dira. Beraientzat negozio biribila dena, guretzat geratzen zaigun bakarra da. Geroa latza den arren, gu hura babestearen arduradunak gara.
Amerikako indioek sarritan jo dute armetara.
Herrien borroka bide zaharra da. Begira Chiapasera, mugimendu guztietan bezala konponbidea borroka armatua izan da, nahiz eta batzuek irtenbide hauek kritikatzen dituzten. Herri matxinadak egon izan ez balira Mandela gaur egun ez zatekeen lehendakari izango. Eskua altxa eta fusila hartzera inor ausartu izan ez balitz inoiz ez genukeen Wounded Kneeri buruz ezer entzungo, ezta palestinarren erresistentziaz, edo Irlanda eta Gerry Adamsi buruz. Haiek dira armak hartzera behartzen gaituztenak.
Baina mugimendu indigena batzuk ere ez dira armen aldekoak.
Baina nahi dutena egiten utzi behar al diegu? Isilean hil behar dugu? Gure seme-alaben gorputzak lehergailuez txikituta eta beren zatiak plastikozko poltsetan nola sartzen dituzten ikusi? Guk ezetz diogu, ez gara geratuko. Borroka armatuaz errealitate bat moduan hitz egiten dugulako kritikatzen gaituzte. Gure herrien ibilbide luzearen ezaugarrietakoa dela eta, batzuek isilean sufritzen jarrai dezagun nahi dute. Bitartean eurek bi auto dituzte, beren etxeak eta gainerako guztia. Ez da justua. Espetxera joan edo hil behar badut ere, ez dut amore emango, inoiz ez diot bizkarra emango nire herriari. Eta giza eskubideen erakundeei zera diet: ez dut isilean sufrituko.
Arazo Indioetarako Bulegoa (BIA) etsai zuzena izan duzue beti.
Hasieratik izan da oso gogorra. BIA Estatu Sailak sortu zuen eta orain uniformea trajeagatik trukatu dute baina funtsean ez da ezer aldatu. Lurrak lapurtu zizkiguten, erbestera bidali gintuzten, gure kultura galerara eraman; genozidio politika da. Ez ditugu atsegin, ez dugu ezer egiteko beraiekin.
Txirikahua hizkuntzaren alde ere ari zarete.
Gure hizkuntza gure oroimenetik hara abiatzen da, denboraren hasierakoa da. Erreserbetan banatuak egotean gure zaharrek berori hitz egiteko arazoak dauzkate. Ez dago erreserba txirikahuarik, meskaleroena edo jikarillena dagoen bezala. Helburua gu banatzea da, kulturgabetzea.
Alaskatik Suaren Lurreraino ama lurrak batzen ditu tribu indioak; nola konpartitu dezakete ideia hori horren desberdinak diren etniak?
Ez dago nazio indio bakarra, baina batzen gaituenaren inguruan bildu behar dugu borrokarako, eta aukera hau baliatu, maiek zapatistekin egin duten moduan. Herri guztiak lurra eta kulturagatik borrokatzen dira, eta datozen hamar urteetan batasun hori lortu beharra dugu.
Baina nola?
Irtenbidea autodeterminazioa eta subiranotasuna da. Nazio indioei berdin zaigu gobernuak zer pentsatzen duen, geureari eusten diogun bitartean, gure lurrak erreibindikatuko ditugu. Begira Chiapasen, milaka pertsona, asko fusil itxura duten fusilekin... inork ezin du erabakigarritasun hori hautsi. Txikitzen gaituzten bakoitzean berriro itzultzen gara, eta egun batean aske izango gara. Badakigu munduan zerbait berria sor daitekeela, eta hango gizakumeek beren askatasun hondar-aletxoa bidali ahal izango dizuetela europarrei. Jakin badakigulako Europan ezin daitekeela ezer egin, hemen munstroa dago, han daukagun Estatu munstroak sortu duen piztia.
ARRIOLA, Julen
14-15

GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaEE.BB
GaiezGizarteaSektore bazHerri indig
PertsonaiazCASTILLO2
EgileezARRIOLA2Politika

Azkenak
Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Eguneraketa berriak daude