Sasiaren arantzak
TTOTTE Etxebestek Pasai Donibanekoa zuen aitatxi, eta Lapurdiko urruñarren artean instituzio bat zen duela gutxi 93 urterekin hila den gizona. Aita ere euskaltzalea zuen. Baina Urruña eta Behobia arteko baserri batean sortutako mutikoa bere osabaren zauri eta espetxeratzeak markatu zuen: 1975ean Beran harrapatu zuten Antton Etxebeste, Korta ETAkidea hil zuten xedera batean.
«Hamabi urte nituen, eta Hegoaldean bizi zen borrokaz ohartu nintzen», dio Ttottek. Eskola giristinoetan ikasia, gaztetxotan hasi zen Hendaiako Akelarre elkartean, Urruñako Hazian gero, eta laster sartu zen orduan indarrean ziren Herri Taldeetan. 80ko hamarkada hasieran sasoi betean zeuden kultur taldeak Iparraldean: Ziburun Sagaio, Arroka Miarritzen, Basaizea Baigorrin, Akelarre, Hazia... Antzerki talde ugari, euskarazko ikastaroak eta kultur asteak han eta hemen.
Lehen sasitarrak
GIRO horretan sortu ziren Herri Taldeak politika egiteko gosez, EHAS alderdiaren aldamenean, Xan Margirault presoaren aldeko komiteak, Jazar bezalako taldeak eta herrietan lanean ari ziren militanteak bilduz.
«Geroztik EMAk ez du bildu HTek bildu zuten adina militante», esan digu gauzak oso barrutik ezagutu zituen militante batek. Eta paraleloan Iparretarrak erakundeak bere jarduera zabaldu eta gogortu egin zuen: lurraren aldeko ekintzekin eta euskal arazoarentzako propaganda bilatzen zuten ekintzekin.
Belaunaldi hartakoa da 19 urtetan sasitar edo klandestino izateko hautua egin zuen Etxebeste. Ikasketaz elektrikari, Landetako Leon herrian izandako tiroketaren ondoren _polizia bat hilik eta Popo Larre desagertua_ sasian sartu zen.
Hautu haren zergatiez galdetu diogu: «Lan legalarekin ez dela aski ikusten genuen, aurrean den murrua mugiarazteko beste zerbait egin behar zela. Sasian sartu zirenetatik, Xanpol Hiribarren laster harrapatu zuten, Popo Larre desagertu eta Gabi Mouesca ere laster erori zen. Filipe Bidart eta Ttottek bidaia luzea egin zuten elkarrekin.
«Erakundean lan xoragarria egin zuen Filipek _dio Etxebestek_ eta zer egin behar zen erakutsi digu. Ez da mito bat niretzako, gidaria da eta gaur anaia bat».
Hegoaldeko iheslariak _ETAko errefuxiatuak_ bere lurrean ezagutu arren, bertako herritarrak sasian ibiltzeak gogor astindu zuen Iparraldea. IK erakundeak egitura horretara egokitu behar izan zuen, eta autonomi edo independentzia helburuetan ados zetozen militante abertzaleek jarduera bortitzaren aurrean definitu egin behar izan zuten. Ezagunak dira urte haietako eztabaidak. Autonomi proposamena 1983an aurkeztu zuten.
Non ezkutatzen ziren gizonok? «Guri lagundu ziguten euskaldun askoren izenak ez dira sekula jakinen» dio Etxebestek. Klandestinitateko urteek asko aberastu dutela dio.
Gogortu ere bai. «Askotan pentsatzen genuen erortzeko momentuan. Sasiaren bukaera heriotza izango zela segur ginen, eta hori onartzea gogorra da, gazte izan eta bizpahiru urteko bizia duzula aurrean». Sasian zelarik izan zuen semea Ttottek, eta urte horietan galdu zuen aita.
Lurrera erorita
ALDIZ, bai Filipe bai Ttotte bizirik atera ziren. 1988ko otsailean harrapatu zuten Etxebeste, eta lurrean etzanik zeukatela polizia batek bala bat sartu zion bizkarrezurrean. Lehenik Baionako ospitalera eta handik Bordelekora eraman zuten, eta poliziek lehen orduak alferrik galdu ez balituzte zauriek ondorio arinagoak izango zituztela seguru daude senide eta lagunak.
Gerriz beheitiko sentsibilitatea galdurik, karrotxora kondenaturik bizi da. «Sasian nintzelarik, ez nuen hain ongi amaitzerik espero», adierazi digu.
Ez du Etxebestek bere zauriez sobera hitz egin nahi, eta horretan ere euskal erakunde armatu bateko militante arketipikoa da. Zenbait lagunek kontatzen dute ahalegindu izan direla epaiketetan Ttottek bere zauriak erabil ditzan defentsarako, eta honek beti planteamendu politikoari eusten diola. «Oso esijentea da bere buruarekiko», esan digute.
Kanpaina zabal bati esker, espetxetik atera zen 1989an, nahiz eta Parisen egotera beharturik. 1991n baimenik gabe Euskal Herrira etortzea erabaki zuen, «ez bainaiz hemendik kanpo bizitzen ahal».
1993an beste egonaldi bat egin du espetxean, epaiketa batean 8 urteko kondena jaso, eta joan den irailean eraman zuten berriro Parisera, legez kontra armak zeuzkala eta. Duela bi urte itxitzat emana zegoen kasua, eta orduan drogak aipatu zituzten. Gauzak argitu eta berriro itzuli da etxera. Baina oraindik zain dauka epaiketa pare bat.
Lagunak atera
HEMERETZI urte zituenetik hainbat aldatu dira gauzak.
«Gazteak gu ginen baino politizatuago daude, baina aldiz oso legalista ikusten ditut, Iparraldean bederen», dio. Bestalde, urteak badoazela eta gauzak hainbeste ez direla aldatzen uste du, egoera blokatua dagoela eta hitz egiten hasi beharra dagoela irtenbideak bilatzeko.
Espainia eta Frantziako espetxeetan diren 600 euskal preso politikoak kalera ateratzea da Etxebestek ikusten duen lehentasun bat. Horien artean dago Pasaiko lehengusu bat, Begoña Sagarzazu, espetxean zortzi urte daramatzana.
«Presoen taldeak garrantzi handia du, eta egia esan batzuetan ez zara erortzen kolektiboari esker. Baina horiek kanporatzeko zerbait egin behar dugu, gure herriari gehiago lagunduko diote kanpoan barruan baino. Nola atera ordea? Amnistiaren alde bakarrik borrokatuz? Eta zergatik ez?», utzi du galdera mahai gainean.
Ttotte eta bere neskalagun Bakarne Uztaritzetik Urruñara itzultzeko prestaketa lanetan utzi ditugu. Amak emandako lurrean eraiki nahi dute etxe berria.
JOXE MARI OSTOLAZA
PELLO ZUBIRIA
Ttotte Etxebesterekin Paristik Urruñara bidean
SASIAREN ARANTZAK
Uztaritzen bizi da Ttotte Etxebeste eta hor aurkitu dugu _Bakarnerekin_ Parisko konfinamendutik urriaren 20an itzuli delarik. Iparretarrak erakunde armatuan klandestinitatean ibilia, bere buruaz eta jasandako zauri larriez ez da sobera mintzo. Baina berak bezala bere ama Jacquelinek liburua osa lezakete bizi izan dutenarekin.
Euskaltzaindiak, EHUko Gabriel Aresti Katedrak, Gabriel Aresti kultura elkarteak eta Bilboko Koral Elkarteak elkarlanean antolatu dute egitaraua. Ostiral honetan, adibidez, Bilboko Udalaren Txistularien Bandak Aitaren Etxea emanaldia joko du Euskaltzaindiaren... [+]
Rescoop.eu federazioko Kontseilu Errektorean sartu da Goiener kooperatiba, eta "lorpen handitzat" jo du ardura berri hori. Iragan maiatzaren 22an Krakovian (Polonian) egindako Energia Komunitarioaren Foruman parte hartu ahal izan dute, eta une inportantea izan... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Berrehun lagun hurbildu dira Baztango Osasun Plataformak deituriko elkarretaratzera eta bizikleta martxara.
Aurreko astean lan istripuen ondorioz sei behargin hil zirela salatzeko, 60 bat lagunek Eusko Jaurlaritzak Bilbon duen egoitzako sarrera blokeatu dute. Ertzaintzak bertan zeuden pertsonak identifikatu ditu. LAB sindikatuaren zenbaketaren arabera, dagoeneko 26 dira aurten... [+]
Laboral Kutxa Katedrak eta Nafarroako Unibertsitate Publikoak (NUP) antolatu dute Arte eta Zientziaren I. lehiaketa (webgunea euskaraz ere badago, baina oso trakets). Artea, zientzia eta pentsamendu kritikoa uztartzen dituzten proiektuak nahi zituzten, eta zenbait aurkeztu... [+]
Dagoeneko Guardia Zibilek eta zenbait herritako udaltzaingoek badute taser pistolak erabiltzeko eskumena Nafarroan, eta badirudi bide horretan hurrengoa Foruzaingoa izango dela: Nafarroako Kontseiluak Foruzaingoak taser pistolak eman ahal izatea "indarrean dagoen... [+]
Bizkaiko Lurralde Auzitegiak hamahiru urte eta sei hilabeteko kartzela zigorra ezarri ostean, zigorra berretsi du EAEko Auzitegi Nagusiak. Lópezek helegitea aurkeztu zuen sententziaren aurka, haren errugabetasun presuntzioa eta defentsarako eskubidea urratu zirela... [+]
"Atzerriko terroristengandik" babestea arrazoi bezala jarrita, Donald Trumpek dekretu bidez agindu du zazpi herrialdetako pertsona guztiei debekatzea AEBetara sarrera, eta beste bost herrialdetako herritarrei mugak jartzea.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
Ehunka lagun mobilizatu dira asteazken arratsaldean Gasteizko Alde Zaharreko kaleetan barrena, Korda espazioaren desalojoaren aurka. Manifestazio amaierako hitzartzean, goizeko desalojoan ertzainek buruan zauritu duten Kordako kidea jada etxean eta "ondo" dagoela... [+]
Espainiako Auzitegi Goreneko Fiskaltzak, Iratxe Sorzabal atxiloturik egon zenean "tratu gizagabeak" eman zizkiotela aitortzen duen epaia baliogabetzea eskatu du, eta berriz epaitu dezatela nahi du, 1995ean Irunen jarritako lehergailu baten harira.
Sexu-erasoak, bikotekideen edo bikotekide ohien erasoak eta bestelako senideek egindakoak hartu dituzte kontuan zenbaketan. Bizkaian, %29 egin dute gora salatutako sexu-erasoek.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.