"Euskal departamenduaren proposamena ez atxikitzea ez diot barkatuko Miterrandi".


1995eko apirilaren 30ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Jean haritxelhar-ek politikaz eta beste gai batzutaz hitzegiten
"Euskal departamenduaren proposamena ez atxikitzea ez diot barkatuko Miterrandi".
Jean Haritxelhar
Jean Haritxelhar Euskaltzaindiko lehendakariak urrats asko pausatu ditu Euskal Herriko Iparraldeko kultura eta politika munduan. Azken urteetan abiatu zen euskal departamenduaren aldeko elkartearen partaide sutsua izanik garesti pagatu zituen bere engaiamenduak, Baigorriko auzapez kargua uzterat bortxatu baitzuten. Ez du, ordea, umorea galtzen eta 25 urte hauetan astero bere luma xorrotxa «Herria» astekariko Gehexan Ponttori eskaintzen dio aktualitatea kilikatzeko. Euskal kulturaren inguruko dinamikaz, «Herria»n idatzitako zutabeen bilduma argitaratu berriaz eta frantses politikaz aritu zaigu, besteak beste.
Aste honetan argitaratua izanen da «Herria» aldizkarian Gehexan Pontto ordezko izenpean astero idazten duzun lerroaldi hautaketa. Zer dira zehazki Ponttoren asteroko ele zorrotz hauek?
1969an hasi nintzen aktualitateari lotua den horrelako «billet» labur baten idazten Gehexan Pontto izenarekin. 25 urtez, astero, nire iritziak bota ditut eta orotarat 1.300 bat lerroalditan agertu. Denak bildurik, nire adixkide den Beñat Oiartzabalek onartu du hautaketa baten egitea eta orden kronologikoan ematea deliberatu du idazlearen eta idazkeraren aldaketa hobekiago erakusteko.
Nolako gaiak jorratu dituzu 25 urtez?
Denetarik, baina bereziki frantses politika eta euskal giroa. Aspaldidanik «Le Monde» kazetaren irakurlea naiz eta nere adiskidea zen Robert Escarpitek egiten zuen lana bezalako bat egin nahi nuen, umore handiz moldatua den zirikada bat. Tarteka, desagertu diren euskaldun ezagunen aurkezpen eta omenaldia agertarazi dut.
Lan handia da horrelako lerroaldi laburren idaztea?
Hastapenean oren bat bederen behar nuen nire ideien laburbiltzeko. Goiz honetan, aldiz, 10 minutuz ari izan naiz. Usaina hartzen da. Azkenean denetarik ateratzen da, onak eta txarrak, baina pentsatzen dut agertuko den liburu honetan hoberenak direla aterako.
Aktualitatetik hurbil ibili naiz, neure iritzia emanez eta ez da beti denen gustukoa izan, bereziki bozkaldi denboretan.
Hauteskunde kanpainan gaude berriz ere, eta zer aldatu da funtsean 25 urte hauetan frantses politikan?
Alderdi Sozialista hondatu dela osoki. Hala ere, Frantziako Legebiltzarra ez da frantses gizartearen ispilua. Oraiko hauteskundeei begiratuz, eskuinak irabaziko du dudarik gabe, baina eskuineko hautagaien arteko ausiki franko ere izanen da.
Zuk zer eginen duzu?
Lehen itzulian, nago ez ote dudanez emakume baten alde bozkatuko. Bigarrenean, hor baldin bada seguraski, Jospin sozialistaren alde bozkatuko dut duda izpirik gabe, aspaldi honetan ezkerrekoa bainaiz bihotzez.
Zein da 14 urte hauetako Mitterranden lehendakaritzaz egiten duzun gogoeta?
Euskal departamenduaren aldeko elkartearen sortzailetarik nintzen eta ez diot sekula barkatuko Mitterandi euskal departamenduaren proposamena ez atxikitzea. Bestalde, emaitzak ikusi behar dira, bereziki irakaskuntzan: D eredua badugu Seaskarekin, B eredua irakaskuntza publikoko Ikas-bi rekin. Aldiz, irakasleen moldakuntzatik behar zen hasi eta hor izan da hutsa. Azken urte hauetan eman digute DEUG lizentzia eta CAPESa. Alderantziz egin da, baina hor daude. Hori guztia sozialistei esker egin da, salbu Seaskarena, hori Bayrouk bideratu baitu.
Aldiz, komunikabideetan deus ez da egina izan. Prentsa idatzian, «Herria» aldizkaritik aparte, ezer gutti. Euskal irratiak sortzeko ahala ukan baldin badute ere, ez dira aski lagunduak dudarik gabe. Telebistan, aldiz, atzerakada izan da, duela 15 urte Maite Barrenetxek egiten zuena baino gutxiago dugu orain: euskarazko emankizunek ez dute hiru oren baino gehiago egiten urtean. Hori salatzen dut eta salatuko dut, gure eskubideak zangopilatzen dituztelakotz. Horri buruz behar dugu borrokatu.
Euskararen transmisiorako leku garrantzitsua du familiak. Ez ote dugu alde horretarik ere huts bat egiten Iparraldean?
Egia da alde batetik lan anitzen ondorioz irabazten dena baino gehiago galtzen dela beste aldetik. Huts ikaragarria bada euskararen aldeko kontzientzia eskasagatik. Baina denbora berean guraso gero eta gehiagok ikastola edo irakaskuntza elebidunaren hautua egiten dute.
Irakaskuntzako aitzinamenduak aipatu dituzu baina berriki entzun dugu euskararen goi mailako ikasbideak ixteko arriskuan daudela. Zertan dira gauzak?
Tesia aztertzeko bidea idekitzen duen DEA kendu nahi dute ikasle gutiegi duten sailentzat, hala-nola euskara bezala Frantziako hizkuntza guttitu eta atzerritar hizkuntza askorentzat. Euskal DEA hori 1974an ezarria izan zen.
Orain, zergatik ez egin horrelako hitzarmen bat Euskal Herriko, Bordele, Pabe eta Nafarroako unibertsitateen artean diploma berri baten sortzeko?
Zer diozu gazteek aldarrikatzen duten eskakizun eta mugimenduez?
Haiekin ados naiz. Nik ikusten dut beharrezkoa dela unibertsitate bat. Ez beharbada unibertsitate klasiko bat, baina gure kariaren berezitasunei egokitua den bat. Ez du balio beti nigarrez hartzea oihuka, ekintzak obratu behar dira. Horrela sortu da Seaska, horrela sortu dira ere duela 14 urte Baionako Unibertsitateko euskarazko ikastaroak.
Indar handiz lortuak izan diren puntu horiek ez ote dira ahulegiak gelditzen euskararen ofizialtasuna Iparraldean onartua ez deno?
Prezeski, Euskaltzaindiak hori galde egin du ofizialki, ikusten baitugu garaia dela. Ez da onartzen ahal gure hizkuntzak estatus bat ukan dezan lurralde batean eta beste bat hemen. Erabaki hori igorria izan da Mitterrand presidenteari, Balladur, Pasqua eta beste ministroei.
Jakobinismo garaian bizi gara oraindik eta azken 14 urteetan ez da aldaketarik izan alde horretarik.
Jakobinismoaren haritik segituz, Frantziak ez ditu hizkuntza guttituak onartzen. Zer arrazoirengatik, zure ustez?
Frantzia kontserbadorea delako, pentsatzen duelako nazio handia dela, ez dela gehiago egia ohartu gabe. XVIII. mendean bizi da oraindik, diplomaziako hizkuntza eta herri askotako goi mailako klasearen hizkuntza frantsesa zelarik. Pentsatzen dute frantsesa unibertsala dela oraino.
Eta Gexan Ponttok idazten duenetik aldatu ote dira euskal herritarrak?
Lehen aipatu aldaketa horien ondoan aldatu da Euskal Herriari buruzko ikuspegia ere. Albertzaleek bide egin dute. Atea zabalik dute herriko etxe anitzetan. Abertzaleen artean 40-50 urteko belaunaldi bat heldu da herri baten kudeatzeko gai dena.
Nola baloratzen duzu Michel Intxauspe diputatuaren aldaketa?
Duela 20 urte, euskal departamenduaren alde ginelarik, Michel Intxauspe kontra genuen. Erran diodan bezala: «Trena abiatua delarik beti azken bagoia hartzen duk». Azkenean bere azken proposamena da euskal gizartearen pentsamolde aldaketaren lekukoa eta denbora berean gertatzen ari den aldaketa baimentzen du.
Duela 15 urte herriko auzapez kargutik bota zintuzten hauteskunderik gabe. Denborarekin nola aztertzen dituzu orduko gertakariak?
Erran nezake horiek guziak ahantziak ez badira ere, barkatuak direla. Antzinako bederatzi urtetan lanean ari izan nintzen gogotik, astean bi egun oso herrian pasatuz. Gehiago egon banintzen ohartuko nintzen azpiz jokatzen zenaz. Pasatuak pasatu, ez naiz gehiago hango aferetan sartzen. Han bozkatzen dut eta beste toki askotan bezala han ere geroa gazteengan da, haietako asko gai dira herriaren kudeatzeko.
Gexan Ponttok segituko du idazten?
Dudarik gabe. «Herria» kazetan segitzen dut, umorea baliatuz eta ondoko lelo hau gogotan atxikiz: «Ankrea dut beltza, baina ez dut nehor beltzatzen; luma dut xorrotxa, baina ez dut nehor zauritzen».
BIDART, Jojo
29-31,33

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
PertsonaiazHARITXELHAR
EgileezBIDART4Hizkuntza

Azkenak
2025-07-23 | Euskal Irratiak
Battitta Boloki: «Kanakian deskolonizazio prozesu bat abiatu dute, eta bidean da»

Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]


Pestizidak baimenduko lituzkeen legearen kontra 1,5 milioi sinadura batu dituzte Frantziako Estatuan

Duplomb Legeak hiru neonikotinoide baimenduko lituzkeela salatu du ELB sindikatuak. "Aberrazio zientifikoa, etikoa, ingurumenezkoa eta osasunekoa" dela salatu du legearen kontrako sinaduren biltzaileak. 


Sergio Ayucar: “BSHri oso merke atera zaio Eskirozko lantokia ixtea”

ELAk eta LABek ez dute lan batzordearen gehiengoak erdietsitako eta langileen gehiengoak onartutako aurreakordioa sinatu: "Ez da 1.000 familiarentzako irtenbiderik planteatzen. Finean, lanpostu askoren galera eta fabrikaren itxiera dakar", adierazi du LAB sindikatuko... [+]


Israel Gazan “inoiz ikusi ez den sufrimendua” eragiten ari dela salatu dute Mendebaldeko 28 estatuk, baina neurririk iragarri gabe

"Oinarrizko premiak bilatzen dituzten bitartean zibilak, haurrak barne, anker hiltzea" salatu dute. Gazan hamabost pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta AFP albiste agentziako kazetariek ohartarazi dute euren lankideak gosez hiltzen ari direla zerrendan,... [+]


Subflubiala Ez plataformak protesta zaratatsua egin du Bizkaiko Foru Aldundiaren aurrean

Subflubialaren behin betiko proiektua onartu zuenez Aldundiak pasa den astean, eta dozenaka pertsona batu dira proiektua gelditzea eskatzeko.


71 urteko espetxe zigorra ezarri diote Hondarribiko surf irakasle bati, 11 adin txikikori sexu abusuak egitea egotzita

2011tik 2021era bitarte egin zituen erasoak, klaseak eman bitartean. Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak sexu abusuen delitu bakoitzeko lau urte eta hilabete bat eta hamabi urte bitarteko kartzela zigorra ezarri dio. Horrez gain, 40 urteko gizonak adin txikiko bakoitzari 3.000 eta... [+]


Frankismoko dokumentu klasifikatuak argitaratuko dituen legea onartu du Espainiako Gobernuak

Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.


Espainiako Auzitegi Gorenak Loiolako kuartelari babes berezia ematen zion epaia bertan behera utzi du

2022an EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ebatzi zuen kuartela Hirigintza Ondare Eraikia Babesteko Plan Berezian sartzea, Voxek jarritako helegite bat onartuta. Gorenak baliogabetu egin du epai hori, eta bidea ireki dio Donostiako Udalari eremu horretan 1.500-1.700 etxebizitza... [+]


Galizieraz egiteagatik eraso egin diote espainiar batzuek turismo-gida bati Galizian

Inguratu, iraindu eta besotik heldu eta bultzatu ere egin zutela salatu du Galiziako gida gazteak. Valladolidekoak dira sei pertsona galegofoboak.


Legazpiko Udala eta Sidenor kalte ordainak ordaintzera zigortu dituzte langile bat amiantoaren eraginpean jartzeagatik

Langileak amiantoak eragiten duen minbizi mota bat dauka eta 376.305 euroko kalte ordaina eman beharko diote, EAEko Auzitegi Gorenak zigorra berretsi baitu. 


Zabaltzen ari den morofobiaren azken adibidea, Gasteizen

Gasteizko hainbat auzotan ezarri dituzten “Moros fuera de España” kartel eta pegatinak ikertzen ari da Ertzaintza. Irun, Hernani, Barakaldo… Ez dira kasu isolatuak, eta “etorkinen kontura jarraitzaileak irabazi nahi dituen ideologia” ikusten du... [+]


Donostiako auzitegi batek ebatzi du zaharren egoitzako langile denek ez dutela euskarazko B2 maila eduki beharrik

Euskarazko B2 maila dutela ez ziurtatzeagatik Eibarko Egogain zaharren egoitzako lan eskaintza publikotik kanpo utzi zituzten bi langileen alde ebatzi du Donostiako Lehen Auzialdiko 3. Epaitegiak, CCOOk jakinarazi duenez. 2024ko urrian, Gonzalo Pérez Sanz epaileak... [+]


Jesus Maria Gomez Ezkerro preso iruindarra aske geratu da zigor osoa beteta

Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da. 


2025-07-22 | Estitxu Eizagirre
Frutazaintza ekologikoa ezagutzeko txangoa deitu du Biolurrek

Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]


Eguneraketa berriak daude