"Normala eta humanoa iruditzen zait konfliktiboegia ez den norbait hautatzea".


1995eko otsailaren 12an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Patxi Goenagak beteko du A.Maria Labaienen lekua Euskaltzaindian
"Normala eta humanoa iruditzen zait konfliktiboegia ez den norbait hautatzea".
Patxi Goenaga euskaltzain aukeratu berria
Euskaltzaindiak azken bolada honetan hizkuntzalaritzaren inguruan finkatu ditu premiak, eta ildo beretik ulertu behar dela bere hautaketa esan digu Patxi Goenagak. Euskaltzain oso, Antonio Maria Labaien zenak utzitako lekua betetzeko moduan da.
Aipatua duzu lehen bozketan hautatua izateko aukerak zenituela. Kandidatu ofiziala al zinen?
Gero ikusi den bezala, uste dut sektore handi baten kandidatoa behintzat baietz. Euskaltzaindiak dituen asmoak ofizialtasunetik baldin badoaz eta horiek ofizialak direnek markatzen badituzte, baietz esan liteke.
Euskaltzain osoen artean, gero eta gehiago dira gramatika, linguistika eta soziolinguistika arloetan dabiltzanak; literatura ingurukoak ez al dira bigarren maila batean geratzen ari?
Azken bolada honetan Euskaltzaindiak gehiago jo du hizkuntza beraren inguruko azterketak lantzen dituen alorretik. Noski, geroari begira bestela ere izan daitezke gauzak. Baina momentu honetan apustu horren alde egiten badu, premiak bide horietatik ikusten dituelako izango da.
Lustrea emango dioten izenekin jokatzea baino, besterik begiratu behar du Euskaltzaindiak. Gaur egun literaturan puntan egon daitekeen jendea aukera zezakeen eta oso ondo egongo zen, baina pertsona horrek ez badio Euskaltzaindiari ezer ekartzen... Espainiako Real Academia de la Lenguan, esaterako, orain pisu handiagoa du literatura bidetik ari den jendeak. Espainolak, baina, ez ditu euskarak dituen premiak normaltasun aldetik eta beraz, luxuzko zerbait izan daiteke Akademia horrentzat honelako figurak izatea.
Txillardegik oso salaketa gogorrak egin ditu. Zer iritzi daukazu?
Txillardegi asko estimatzen dut, bere literatur lana... Txillardegi behin baino gehiagotan hautatua eta baztertua izan da. Jakina, erabakia hartzen dutenen artean zenbaitek oso garbi izan dezake halako profila duen hautagaia behar dugula. Baina ez da soilik hori izaten, oso normala eta humanoa iruditzen zait arazoak sortaraziko ez dizkion bat hautatzea Euskaltzaindiak, konfliktiboegia izango ez dena behintzat. Eta ez dut uste Txillardegiren kasuan zein beste batzuetan bere politikagatik izan denik, bestelako arazoak daudela uste dut.
«Gramatika bideetan» liburua idatzi zenuenetik zein aurrerapen ikusten duzu arlo horretan?
Ikara emateko modukoak. Eta hori da arazoa. Gramatika sortzaile eta inguru horretan egundoko aldaketak egin dira eta hor dagoen erronka da ea nor den gai teorien garapenari jarraitzeko. Ikusi besterik ez dago garai hartan merkatuan zer zegoen eta azken hamar urteotan zenbat jendek egin dituen tesiak...
Zertan saiatuko zara hemendik aurrera?
Ahal dudana egiten. Lehengo martxari segitu beharko diot. Espero dut laster Unibertsitateko Errektoreordetzako kontuak utzi eta galdutako denbora berreskuratuko dudala.
Euskaltzaindiak 75 urte bete ditu. Une honetan zein premia larri ikusten dizkiozu?
Euskaltzaindiak argi izan behar du zein diren egin beharreko lanak, ikerketak... Leioako Batzarrean azaldu bezala, Euskaltzaindiak zientzia eta era berean `politika' egin behar ditu. Esaterako, «arazi» eta «erazi»ren modukoekin erabaki bat hartzen da eta erabaki hori politikoa da. Bi arlo horietan bideak garbi izan behar dira eta, noski, bata bestearen euskarri da. `Politika' egiteko, lehenik ikerketa zientifikoa egin behar da.
Azken bolada honetan aipatzen da Euskaltzaindiak ez ote daukan zor zaion dirulaguntza. Euskaltzaindiari lanerako laguntza horiek eskuratu behar zaizkiola iruditzen zait. Bekarioak izateko aukera gehiago izan beharko lituzke eta agian, ikerketarako zenbait jende liberatzeko aukera.
Euskarak dituen beharretatik atzean ibiltzea egozten diote Euskaltzaindiari zenbaitek...
Kontuan izan behar da inor ez dela Euskaltzainditik bizi. Euskaltzaindiko jendeak bere lanak ditu hortik zehar. Idazleek, irakasleek eta abar edozein huskeriarekin topo egiten dute eta erantzuna behar dutenez normala da kexatzea. Hala ere, uste dut Euskaltzaindiak bere lan erritmoa bizkortuko duela.
Nola bideratu daiteke hori?
Euskaltzaindia gaztetu egin da azken urteotan. Horrek irakurketa bat izan dezake: helburuak garbiago edukita erritmo biziagoa lor dezakeela. Batzordeak animatuz gero lan egingo dute eta euskaltzain osoen artean ere badago borondatea erabakiak proposatu eta euskara batua bultzatzeko.
Euskararen normalizazio bidean zein eremutan sumatzen dituzu behar handienak?
Morfologiaren aldetik nagusiena egina dago: aditzak, deklinabideak... Premiak bestelako morfologian aurki daitezke: hitz sorketan egunero gertatzen dira arazoak. Sintaxi aldetik ere deskribapen ona egin eta hizkuntza aberastu behar dugu.
Irakaskuntzan eta beste arloetan zein da egin beharrekoa?
Ez dakit jendea zenbateraino dagoen ongi prestatua gaiak euskaraz irakasteko. Erakundeek eta Unibertsitateak ahalegina egin beharko lukete jendea hobeto prestatzen laguntzeko. Guztiongan ere ezjakintasuna handia da. Materialari dagokionez ere zeregin handia dago.
Euskaltzainditik urrun gelditzen diren hizkuntz politikako beste kontuetan ez nuke sartu nahi, baina azpimarratu nahiko nuke euskal giroko herri batean euskaldun bat galtzea okerragoa dela erdal giroko herrietan hamar euskaldun irabaztea baino.
Araban EAJ eta UA elkartuko diren susmoak daude, EHEren salaketak... Nola ikusten duzu egoera?
Triste samarra. Neurri konkretuetan sartuta, euskara boto kontua bilakatu da. Zenbait partiduk demagogia hutsez jokatzen dute, funtzionarioen euskalduntzeaz mintzatzen dira... Eta hori, azken batean, ehuneko oso gutxien arazoa da.
Ez dut ikusi oraindik hizkuntza minorizatuek handiekiko ikustezina dutenik. Alderantzizkoa, ordea, nabaria da. Araban sortutako Veleia elkartea eta horiek daude euskararen kontra. Une honetan borroka egin behar da euskara kohesio faktore izan dadin. Alegia, nahiz eta euskaldunak gutxiengoa izan eskubide batzuk baditugula eta Administrazioak bermatu egin behar dizkigula.
ARTOLA, Maite
37-39

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
PertsonaiazGOENAGA6
EgileezARTOLA6Hizkuntza

Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude