"Ajuria Eneako Hitzarmena gerra zikinaren jarraipena izan da".

1995eko urtarrilaren 22an

Euskal preso politikoak. Sakabanaketa, torturak,... J.M. Olano-rekin
"Ajuria Eneako Hitzarmena gerra zikinaren jarraipena izan da".
Juan Mari Olano, Amnistiaren Aldeko Batzordeen bozeramailea
Bizitza intentsoa izan du 1985. urtetik hona Amnistiaren Aldeko Batzordeetan murgilduta dabilen gaintzarrak. Egun AABetako bozeramaile lanak egiten ditu Juan Mari Olanok, eta beti euskal preso politiko eta errefuxiatuen aldeko jardunetan buru-belarri. Lugoko (Galizia) Bonxeko espetxeko kontuak zabaldu berri diren honetan, beregana jo dugu espetxe-politika, preso daudenen egoera, sakabanaketa eta beste zenbait konturen berri jakin asmoz.
Bonxeko espetxean zer aurkitu duzue?
Espetxe askotako konstante bat da Bonxekoa: funtzionariek presoen aurka egiten duten presio iraunkorra, alegia. Presoa babesik gabe dago eta abokatu eta senitartekoen bitartez salaketak jarri ohi ditu. Epaileak presoaren alde agertzen dira maiz, baina zuzendaritzak ez du kasurik egiten.
Bonxen Mikel Vazquez presoarekin gauez orduoro zenbaketa egiten hasi dira: ate joka presoa esnatzen dute orduoro, eta hori sekulako tortura da.
Bellochen aginduz, trasladoetako tratu txarra hobetu dela dirudi.
Hori ez da Bellochen ekimena izan. Espetxeen Nazioarteko Behatokiaren azken txostenean, Amnesty Internationalen txostenetan eta abarretan azaldu dira kartzelei buruzko informazio eta salaketak. Estatu espainiarrak presio latzak jasan ditu eta azkenean, Bellochek neurriak hartu behar izan ditu. Trasladoetako tratu txarrek behera egin dutela aitortu behar da.
Erakunde horiek parte hartzen al dute Bonxekoa bezalako egoeren berri dutenean?
Torturaren Prebentzioaren Batzordea horretan aritu da. Bi kasu aztertu zituen honek, Turkiakoa eta Espainiakoa. Turkiakoa hain larritzat jo zuten, ezen baimenik gabe publiko egin zutela. Espainiari buruzko biak ez dira oraindik publiko egin. Une hartan Salto del Negrokoa pil-pilean zegoen, eta pentsatzen dugu txosten hori oso gogorra izan, eta ezkutatuta dagoela.
Gobernuz Kanpoko Erakundeen eta gobernu batzuetako ordezkarien artean egindako bilera batean, Espainiako Gobernuaren ordezkariak adierazi omen zuen torturaren kontuan ahalegin guztiak egiten ari direla, baina Goardia Zibila Estatuaren barruan dagoen beste estatu kontrolaezina dela.
Sakabanaketa epe laburrean amaitzeko modurik ikusten al duzu?
Gizartean argi dago sakabanaketa Estatuak legez kanpo erabiltzen duen neurria dela. Euskal Herrian inkesta eginez gero, presoak hona ekartzearen alde leudeke gehienak. Baina Bellochek Ministeriora heldu zenean esandakoa oso esanguratsua da: sakabanaketa Ajuria Eneko Hitzarmeneko alderdiek hala nahi dutelako mantentzen da.
Ezin al zarete horretaz EAJ eta EArekin akordio batera iritsi?
Giza eskubideen alde lan egiteko prest gaude edonorekin akordioa lortzeko. Baina EAJk ez du borondaterik. Horren lekuko Atutxaren azken adierazpenak: presoak Euskal Herrira gerturatu beharko lirateke, baina sakabanaketa mantenduz. Onartzen du sakabanaketa mekanismo gisa: presoen defentsa eza eta errepresio indibidualizatua.
Atutxarekiko epaiketan absolbitu egin zaituzte. Adiskidetzeko aukera?
Afera horretan gakoa ez da nik Atutxari faxista eta matoi deitu niola, Atutxak esandakoa baizik. Atutxak une hartan adierazi zuen, senitartekoek presoak bortxatzen zituztela hirugarren gradua ez onartzera. Eta bazirela Euskal Herrian normalak ziruditen sendiak, euren 17 urteko alabak presoekin vis a vis egitera eramaten zituztenak, prostituitzen zituztenak.
Nire erantzuna Atutxak esandakoa iraingarria izan zelako izan zen halakoa. Eta epaileak arrazoia eman dit. Atutxa gizarajoa da, konplexu askokoa, eta paper hori betetzea egokitu zaio, eta gustura betetzen du.
Zuen izena Amnistiaren Aldeko Batzordeak da. Amnistia noizko?
Euskal Herriak bere eskubide demokratikoak lortzen dituenerako. Presoak kartzelatik ateratzea eta errefuxiatuak itzuli ahal izatea ez da amnistia, indultua baizik. Amnistiaren eduki politikoa herri honen eskubide demokratikoak dira. Euskal preso politikoak guztiontzat izango den askatasunaren alde ematen ari direna neurtezina da eta oraindik ere gizarteak hori onartu ez duen arren, ziur noizbait helduko dela egun hori.
Eta presoak noizko kalean?
Hori euskal herritar guztion esku dago. Presoek beraiek esaten duten bezala, helburua ez dute espetxetik irtetea, hara eraman zituzten helburu politikoak lortzea baino. Kartzelatik borroka fronte bat gehiago osatzen dute.
Presoak irten daitezke, bihar bertan nahi izanez gero, ezker abertzalea errendituz gero. Baina horren kontrako lehenak presoak berak izango lirateke. Herri honek sortu behar ditu baldintza politikoak gehiago presorik eta errepresiorik izan ez dadin.
Orain torturatzen al da Euskal Herrian?
Azken sarekadan Ertzaintzak atxilotutako 16 lagunetatik guztiek salatu dituzte torturak. Goardia Zibilak atxilotutakoetatik % 83k salatu ditu torturak eta Polizia Nazionalak atxilotutako bietatik, batek.
Ertzaintzak torturatzea sinesgaitza egiten da...
Bai... batipat beren eskuetan erori ez bazara. Euren eskuetatik igarotakoek ematen dituzten testigantzak oso gogorrak izaten dira. Ertzaintzak, tortura psikologikoak egiterakoan beste polizia guztiak ohorezko diplomaz gainditu ditu. Benetako adituak dira galdeketa lanetan, muntaia harrigarriak egiten dituzte, errealitate birtuala dela, eta abar. Ertzaintzak, beste inork ez daukan bezala, ez dauka torturatu gabe informaziorik ateratzeko ahalmenik.
Baina non dira frogak?
Edozein poliziaren eskuetatik igaro denak emandako testimonioa da hor gakoa. Salaketa horiek, dokumentatuta noski, nazioarteko erakundetan jaso egin dira.
Geroz eta zailagoa da tortura frogatzea. Egun, pertsona bat ukitu gabe apurtu egin dezakete.
Maroñon eta Arantzazun biltzen hasi zareten taldeek, gai hauetan adostasunik lortu al duzue?
Prozesu horretan bilera asko egin dira, eta inork ez du zalantzan jarri torturarena. Guztiek aitortzen zuten konsziente zirela torturatu egiten dela. Batzuek planteatzen zuten ETAren biolentzia dagoen bitartean Estatuak ere horren aurka nolabait egin behar duela. Guk proposamena egin genuen Maroñoko lehenengo fasearen azken bileran, tortura babesten duen lege antiterrorista deuseztea alegia. Baina ez zen onartu.
GAL aferatik ezer txukunik aterako den esperantzarik ba al duzu?
Gakoa diru bereizietan dago, eta horiek badiren artean, eta ikertzen ez diren artean, sakonera heltzeko borondaterik ez dago. Anasagasti jeltzalea ere ez ikertzearen alde azaldu da. Diru bereizien arrazoia estatuen ez-legezko ekintzak finantzatzea da. Beraz, hori onartzean, gerra zikina edo estatuen terrorismoa onartzen da.
Hala ere, GAL ez da fenomeno bakana. Gerra zikina iraunkorki erabili dute Euskal Herriaren eskubide demokratikoak ukatzeko. Eta hemen gerra zikina amaitu zenean, horren jarraipena Ajuria Eneko Hitzarmena izan da. Hemengo alderdi eta komunikabide batzuen babesik gabe ezinezkoa izango zen estatu politika bat da.
Negoziaketa bidez konponbidea?
Borrokan ari den herri txiki bat nola egon daiteke askozaz handiagoa den beste bati negoziaketa eskaintzen? Euskal Herriak borroka egin behar du, eta negoziaketa Estatuak eskatu behar du. Helburua ez da negoziaketa, herri honen eskubide demokratikoak nola gauzatu baino.
Euskal Herriak dagozkion eskubide demokratikoen aldeko ekinean biolentzia ere erabiltzen badu, beste biderik uzten ez zaiolako da. Iparretarrak eta ETAko kideei errespetu osoa diet. Estatuen brutalitateari erantzuten diote Euskal Herrirako demokraziaren alde.
Enfrentamendu zibilera ere irits gaitezke.
Hemen ez dago enfrentamendu zibilik, hemen Euskal Herriko sektore zabalen aurkako errepresioa bultzatzen duen Ertzaintza dago. Eta gizarteak Ertzaintzaren jokaera errepresibo horri erantzuten dio. Hau aldatzeko, Ertzaintzan agintzen dutenei bideratu behar diegu presio politikoa, Ardanzaren Gobernuari hain zuzen. Baina hemen ez dago enfrentamendu zibilik. Horrek herri honen porrota lekarke, eta Madril eta Parisen irribarrerik zabalena.
ZUBIRIA, Pello/JAUREGI, Mikel
8-11

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakBesteakAAB
PertsonaiazOLANO1
EgileezUBIRIA2Politika
EgileezJAUREGI5Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zortzigarren polizia infiltratua: bi urte pasatu ditu Madrilgo hainbat mugimendu sozialetan

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Desokupako bi gizon Donostiako etxe bat ilegalki husten saiatu dira

Irutxuloko Hitza

Pantailarik gabeko aisialdiari ekin diote 1.553 ikaslek Ipar Euskal Herrian

Mikel Garcia Idiakez

Amillubi martxan da

Estitxu Eizagirre

Irunen gizon bati eraso egin zion ertzaina kargutik kendu dute momentuz, gertakariak ikertzeko

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Nazio ala imitazio

Gorka Bereziartua

Azkenak

2024-05-15 | dantzan.eus | Kattalin Agerre

Mutil-dantzak indartu eta babesteko deia luzatu du Plazara Dantzara elkarteak

Baztango lehen festak hastearekin batera, mutil-dantzak dantzatzera bultzatu nahi dituzte baztandarrak; hala adierazi dute Plazara Dantzara elkarteko kideek publikatu berri duten prentsa-oharrean. Aurreko urtea Baztanen bazterketarik gabeko lehenengo urtea izan zen eta horri... [+]

2024-05-15 | Jon Hidalgo Gereñu

Gazako osasun zentroan %80 zerbitzuz kanpo dago

Gazako osasun sistema kolapsatzeko zorian dagoela jakinarazi du Osasun Ministerioak, erregai faltaren eta erasoen ondorioz. Urriaren 7tik 500 mediku eta 138 erizain hil ditu Israelek, eta 33 ospitale suntsitu. Rafah-tik 300.000 pertsonak egin behar izan dute ihes azken egunetan,... [+]

2024-05-15 | Mikel Garcia Idiakez

Heziketa perfektuaren sindromea: nekeak jotako gurasoak eta presioak itotako haurrak

Heziketa perfektua jasoko duen seme-alaba perfektua izateko nahiak eta espektatiba eta lorpenetan oinarritutako kulturak estresa, antsietatea eta jarrera arazoak sortzen dituzte, eta zabalduta dagoen fenomenoa da gainera. Hala dio ikerketa berri batek.

2024-05-15 | Xantiana Cachenaut | Enbata

Ezinbesteko egoera

Apirilaren 2 eta 3an Parisen iragan zen epaiketa, dudarik gabe, judizialki memento historikoa izan zen. Lehen aldikotz euskal afera judizialetan, defentsa eta estatuaren ordezkariak aho batez mintzatu ziren.

2024-05-14 | Zigor Olabarria Oleaga

Hil egin da Lizarrako langile bat, gidatzen zuen kamioian istripua izan ostean

51 urteko garraiolariaren kamioia irauli egin da Ejea de los Caballerosen (Aragoi). 2024an hiltzen den 23. langilea da.

Eguneraketa berriak daude