«Europako zenbait hizkuntza itzulera gabeko bidaian daude»


1994ko maiatzaren 29an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Euromosaiko hizkuntz minorizatuen proiektuari buruzko elkarrizketa
«Europako zenbait hizkuntza itzulera gabeko bidaian daude»
Marc Lepretre, Euromosaiko proiektuko teknikaria
Europako Batasunaren aginduz, Bartzelona, Gales, Parise eta Brusselako soziologia eta hizkuntzetan trebatutako lau zentro Batasuneko hizkuntz gutxituei buruz orain arte egin den azterketa sakon eta zehatzena egiten ari dira. Ia amaituta dago eta uztailerako lana EBko Batzordearen aurrean aurkeztu beharko dute. Lepretre AEK-k antolatutako Eurogeroa jardunaldietan izan zen eta bertan mintzatu ginen berarekin.
ARGIA. Zer da Euromosaiko proiektua?
MARC LEPRETRE. EBko Batzordeak lau zentro desberdini Europako hizkuntza gutxituei buruzko azterketa gaurkotua egiteko bidalitako lana da. Bartzelona, Parise, Gales eta Brusselan daude zentrook. Killilea txostena eta Hizkuntza Gutxituen Agiria izan dira ikerketa honen bultzatzaileak.
Ikerketak bi alde dauzka: batetik hizkuntz komunitate desberdinen azterketa zehatza, eta bestetik Europako hizkuntz aniztasunari buruzko lan teoriko zabala. Hizkuntzen historia, uniformizazio politikak eta, azkenik, EBk bere sorreratik hizkuntzekiko izan duen jarduera aztertzen dugu. Aholkuak ere ematen ditugu.
A. Nola egiten da lan hau?
M.L. Informazioa jasotzeko jasotzeko lau bide erabiltzen ditugu. Batetik, ikertutako hizkuntz komunitate bakoitzean korrespontsal bat daukagu eta oso galdetegi zehatzari erantzutea eskatzen diogu. Horrez gain, guk lekuko berezi gisa jotzen ditugunak (10etik 40ra) normalean hizkuntzaren arlo desberdinetan mugitzen den jendea da. Hirugarrenez, lau zentroei aholku ematen dien ikerlari batzordea dago: lanaren kontrola eramaten du, aholkularitza, lanean kalitatea zaindu... Eta, azkenik, agintariak, lurralde mailakoak, autonomikoak, herrikoak, estatukoak...
A. Uztailean lana emango duzue. Azalduko al zenidake oso gainetik zein den Europako Batasuneko hizkuntz gutxituen egoera?
M.L. Zenbait hizkuntzak jadanik ez dute bizirauteko aukerarik. Beste talde bateko hizkuntzen biziraupena hizkuntza horretako hiztunek hizkuntzarekiko erakusten duten gogoaren menpe dago. Hauetako gehienetan instituzioek ez dute kontrarik egiten, eta biztanleria da, erakunde eta elkarteen bidez, hizkuntzaren egoera iraultzeko borrokan ari dena.
Katalana (gutxienez Kataluniako Autonomi Elkartean), euskara EAEn, galesa, alemana Belgikako zona germaniarrean... Biztanleriak bizitasun handia duen komunitateak dira: kezka, hizkuntz eskubideen aldarrikapena... Kataluniako Autonomi Elkartean eta EAEn erakundeen bultzada ere badago. Komunitate hauetan biztanleek biziki maite dute euren hizkuntza, eta hori oso garrantzitsua da. Inork ez du gustuko baztertutako edo gutxitu egiten den talde bateko partaide izatea.
A. Zeintzuk dira itzulera gabeko bidaia horretan daudenak?
M.L. Greziako hirurak: pomakoa, albaniarra eta valakoa; Italian proventzala, grekoa, albaniarra; Portugalen mirandesa; Irlandako gaelikoa ere bai _50.000 bat pertsonak hitz egiten dute eta 1920tik berreskurapen politika guztiek porrota ezagutu dute_; Frantzian okzitanierak nahiko egoera larria bizi du, hiztun asko daudela esaten da baina errealitatean gero eta gutxiago dira. Oro har, Frantziako hizkuntz gutxitu guztiak nahiko egoera larrian daude. Hizkuntza kontuek ia matematikak gisa funtzionatzen dute: hots, hiztun kopuru batetik behera, eginahalak egin, ez dago zer eginik. Frantziakoa ez da Greziakoa bezain egoera erasokorra, antz handiagoa du Italiakoarekin, ez alde ez kontra, ezer egiten ez dela. Frantziakoa, adibidez, bitxia da: duela egun batzuk hizkuntz gutxituei buruz egindako bi inkesta jaso ditugu, eta populazioaren % 85etik gora hizkuntza hauek bultzatzearen alde agertzen dira, eskolan sar dadin... Frantziaren kasuan behintzat ezingo dute esan ezer egiten ez badute biztanleriaren sentimenduaren aurka ez joateagatik dela. Aitzitik, jendea alde dago.
A. Zerk eragin du hizkuntza hauek hilzorian egotea?
M.L.Bat eragile demografikoa, hizkuntz eremua biztanle barik geratzen da apurka. Bestea ekonomikoa, industrialtze prozesua eta beste edozer gauza medio leku batek jendetza handia jasotzen du kanpotik. Kultur arlokoen artean alfabetatze eza aipa liteke. Eta noski, lehen aipatu dugun autobalorazioa, norberak bere hizkuntza maite izatea. Hizkuntza maite ez baduzu transmisioa galtzen da. Hauez gain, zenbaitetan erlijioak eta eragile politikoek ere badute zeresanik.
A. Nolakoa izan da agintarien aldetik jasotako erantzuna?
M.L. Agintariek, oro har, oso gutxi erantzuten dute. Zenbat eta beherago, hots, herri mailara hurbiltzen garen heinean, orduan eta erantzun hobea.
Xabier Letona
18-19

GaiezHizkuntzaBesteak
PertsonaiazLEPRETRE1
EgileezLETONA1Hizkuntza

Azkenak
Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Espainiako Gobernuak ondorioztatu du itzalaldiaren errua Red Eléctrica de Españak eta argindar konpainiek dutela

Itzalaldiaren ondoren sortutako komiteak eginiko txostena aurkeztu du astearte gauean Sara Aagesen Trantsizio Ekologikorako ministroak. Horren arabera, "hainbat faktoreren batasunaren" ondorioz sisteman gehiegizko tentsioa izan zen, kate erreakzio gisa. Txostenak... [+]


Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Oiher Urrutia. Marra gorriak argi
“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]


Amiantoaren biktimentzako konpentsazio-funtsa martxan jartzeko araudia onartu du Espainiako Gobernuak

Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.


Zein ama ospatu?

Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]


2025-06-18 | Jesús Rodríguez
PSOEren kea

Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]


Kantua gidari

Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]


Eguneraketa berriak daude