«Oraiko giroa marraztu dut erroak mitologian ezarriz»

1994ko otsailaren 13an

Juan Bautista Etxarren-Lohigarri idazleari elkarrizketa
«Oraiko giroa marraztu dut erroak mitologian ezarriz»
Juan Bautista Etxarren-Lohigarrik «Zubi madarikatuak» eleberria aletu digu
Xalbador sariaren akzesita lortu zuen «Zubi madarikatua» eleberriarekin Juan Bautista Etxarren-Lohigorrik 1991n. Iaz argitaratu zion liburua Pamiela argitaletxeak. Haurra zela irakurritako ipuin baten garapena da eta honen bidez euskal mitologiako lamiak dakartza guregana zubi bat dela medio. Garai bateko oroitzapenak borbor datozkiola mintzatu gara.
ARGIA. Mugaren alde batetik bestera bizi izan zara.
J. B. ETXARREN-LOHIGORRI. Ene emaztegaia auriztarra zen 1970ean ezkondu egin ginen. Ni Donibane Garazin bizi izan naiz eta han egin dut lan berrogeita bi urtez irakasle gisa, ikastegi pribatu batean. Erretiratu naiz duela hiru urte eta orduan, emaztea auriztarra izanik, hona jin gara bizitzera. Zenbaitez hara joaten gara, berriro Donibane Garazira, baina komunzki hemen gara, Auritzen.
A. Zure obra hiru liburuk osatzen dute.
J.B.E. «Huarte, hator etxerat» lehena, 1975ean agertu zena, Arantzazun, Jakin izeneko editorialean. Lliburu hori Garaziko euskaldun batez mintzo da, XVI. mendean sortu eta gero Andaluziara joan zena. Hortaz egin dut biografia bat, poxi bat eleberritua.
Gero «Lehen urbian» etorri zen; orain zazpi, zortzi urte argitaratua. Hau kronika da, eleberri gisa emana. Familia bati buruzkoa da, Hego Amerikatik heldu dena Euskadira, Baztanera lehenik eta gero Garazira, XIX. mendean. Nihaurek baditut liburuan anitz oroitzapen ene familiaz, ene arbasoez, gerla denboraz... Nik bigarren mundu gerla ezagutu dut haurra nintzela; baditut anitz oroitzapen eta horiek sartu ditut hor barnean.
A. Nola bizi izan zen II. Mundu Gerra?
J.B.E. Lehenbizian, frantses guztiek bezala, uste genuen irabaziko genuela, baina 40.eko maiatzean alemanak sartu ziren Belgikan gaindi, eta ekain hondarrean heldu ziren Arnegiraino. Oroit naiz nola lehenbiziko aldiz ikusi nituen dirrindaka pasatzen beren sidekarretan.
A. Latza izan zen okupazioa?
J.B.E. Lehenbizian ez. Hasierako urtean aski ontsa joan zen. Harrituak ginen, uste genuen alemanak salbaia batzuk zirela, baina biziki gizon onak iduritu zitzaizkigun. Gero, ordea, erresistentzia hasi zen oldartzen, izan ziren atentatuak eta orduan alemanek errealki zirena, beren nazismoa erakutsi zuten.
A. Azkenekoa «Zubi madarikatua» da. Honetan mitologiaz baliatu zara, alegoria bat da. Nahiz eta irakur daitekeen alegoria ikusi gabe.
J.B.E. Haurra nintzelarik ikastegian kontatu zizkiguten Barbier idazle garaztarraren ipuin batzuk eta lamiak aipatzen zituen, eta nahiz nik hamabi urte nituen biziki gustatu zitzaidan liburu hori, eta hortaz baliatu naiz. Lamiak sartu ditut eta horren ondorioa da herrian denak gaizki doazela, herritarren artean ez dakite nork egina den zubi bat eta hor oraiko giroa nahi ukan dut poxi bat marraztu erroak mitologian ezarriz. Baina mitologiak ez du inportantzia arrastorik.
A. Istorioa Auritzen bertan kokatzen da. Zergatik?
J.B.E. Hautatu dut Auritz ontsa ezagutzen baitut eta maite baitut. Beste herri batean ezartzeko partez nahi ukan dut hemen ezarri.
A. Istorioak herrian gertatzen den zerbaitekin zerikusirik ba al du?
J.B.E. Ez dut nahi deus politikarik edo sartu, baina nihaurek euskaldun gisa sentitzen dut ene burua eta orduan, adibidez, Madrileko Gobernua hasten dela zubi honetaz arduratzen, ene irudiko gaizki da. Euskaldunek elkarren artean dituzten arazoak behar dituzte zuzendu, eta ez beti kanpotarrek.
A. Frantsesez ere idatzi duzu?
J.B.E. Frantsesez idatzi dut Baionako egunkari batean duela 30 urte baino gehiago, Garaziko korrespontsal gisa, eta gero «Gure Herria» Baionako kultur aldizkarian ere frantsesez egin dut.
Ondoren egin nuen, eta ez da biziki aipatua izan, baina Zangotzan bazen «Juegos florales» izenekoa eta han aurkeztu nuen 30 orriko eskuizkribu bat Nafarroa Beherea eta Nafarroaren arteko harremanak aztertzen zituena.
A. Amis de la Vielle Navarre izenekoaren buruzagiorde zara. Zein da erakunde honen nahia?
J.B.E. Duela bi urte izendatu ninduten zuzendariorde. Ez da euskaldunez bakarrik osatua, badira frantses anitz. Lehengo Nafarroaren historiari buruz jakin nahia dugun afizionatuz osatua dago. Nahi dugu jakin zer zen Nafarroa Beherea lehengo denboretan; zer harreman zituen Nafarroarekin eta nola bereizi zen; zer ziren Nafarroako erregeak, eta abar. Historiari buruzko taldea da.
A. Baduzue harremanik Nafarroako erakunde edo instituzioekin?
J.B.E. Baditugu harremanak Lizarra eta Iruñearekin eta baita Iruñeko talde batzuekin ere. Orain bertan Victor Manuel Arbeloak egin du liburu bat espainolez Nafarroa Behereaz, eta hura aukeztu du Donibane Garaziko herriko etxean eta Donapaleun. Les Amis de la Vielle Navarre arduratzen da prestatze hauetaz.
A. Euskararen kontuan zerbait egiten du Les Amis-ek?
J.B.E. Ez du deus egiten. Liburutegian baditugu euskal liburuak, baina ez dugu deus egiten mintzairaren gainean. Euskarari buruz aritzeko badugu Euskaltzaindia.
Xabier Carrillo
48-49

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakETXARREN1
GaiezKulturaLiteraturaSariakBesteak
PertsonaiazETXARREN1
EgileezCARRILLO1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude