«`Babes bereziak" dituzten enpresek besteok bidegabez erasotzen gaituzte»


2021eko uztailaren 19an
Lur hiztegi entziklopedikoa kaleratzeko arazoei buruzko erreportaia
«`Babes bereziak' dituzten enpresek besteok bidegabez erasotzen gaituzte»
Lur Hiztegi Entziklopedikoaren arduradunak azken hilabeteotako `gerraz':
Lur eta Eusenor proiektuen inguruan hamaika hitz egin da, bataren eta bestearen ildoak, lekuak eta zereginak auzitan jarriz. Eusenorrekoekin elkarrizketa egin ondoren, Lurrekoei egin diegu leku. Josu Zabaleta zuzendaria, Koro Nabarro lexiko eta zuzenketen arduraduna eta Iñaki Mujika gerentearekin solastu gara.
ARGIA. Kontaidazu nola hasi zen eta zertan den Lur Hiztegi Entziklopedikoa.
JOSU ZABALETA.
Proiektua eta lan hasiera 1983-1984 ingurukoa da. Hasieran irakaskuntzara bideratua zen batez ere. Bost mila folio idatzi ondoren, proiektua atzeratzea erabaki zen, argitaratzeko dirulaguntzarik ez zela, proiektua ongi burutzeko hizkuntza eta antolamendu arazoak zirela, eta garai hartako merkatuak ezin zuenez berez horrelako proiekturik finantziatu, gaur bezala.
Geldirik utzitako proiektua, merkatuak bideragarri egin zezakeela eta ingurune eta antolamendu baldintzak egokiak zirela uste izan zen momentuan berriro ekin zitzaion lanari, gauzak eguneratu _oso aldatuak baitziren oso denbora laburrean euskarazko irakaskuntza, komunikabide eta gizarte inguruneak_, taldea berriro antolatu eta lana martxan jarri zen, 1988an.
A. Zuen asmoak Lur Hiztegi Entziklopedikoa honetan bukatzen al dira?
KORO NABARRO.
Ez, bai zera. Hiztegiak aurrelan asko ditu: gaien aukera, gaien trataera, hizkuntz eredua eta beste mila gai finkatu behar dira aurrenik. Gero erredakzio talde bat osatu, eta lan horretarako trebatu, sekulako diziplina eskatzen duen lana baita. Horiek guztiak beharrezkoak dira kalitatezko lana egingo bada. Inbertsio horiek guztiak _denbora eta diru inbertsio astunak_ ez dira egiten obra bakar bat _nahi den luzeena ere_ egiteko. Hau ez da etxe bat egiteko igeltsariak hartzen dituen kontratistaren lana. Lur Hiztegi Entziklopedikoa da oraingoz gure lan nagusia, baina ez bakarra. 1994. urtean bertan beste lan batzuk argitaratuko dira.
A. Zertan da «Entziklopedien gerra» deitu izan dena?
IÑAKI MUJIKA. Lur argitaletxea bederatzi urtez aritu da lan honetan, bake-bakean, irabazi guztiak eta gehiago _kredituak_ euskarak ez zuen baina euskaraz behar zuen hiztegi entziklopediko bat prestatzeko inbertituz. Horretan ari zela, bere lan guztiak alferreko bihurtu eta asmo guztiak zapuztu diezazkiokeen enpresa bat sortu nahi izan zaio ondotik, inork ezer arriskatu gabe, diru publikoz: batetik hirurogeita hamar milioi pezetako dirulaguntza harturik eta bestetik hasieran beste hiru mila milioi, gero mila eta ez dakit zenbat, geroago zortziehun eskatuz.
Erasoa horren aurrean, gauzak bere lekuan jarri nahi izan ditugu: alde batetik legeari dagozkionak (bidegabeko konpetentzia, eta abar), eta bestetik euskal argitalpenen gaiari dagozkionak (hiztegigintzan eta beste zenbait gaietan monopolioak sortzeak euskararen normalizazioari ekar diezazkiokeen kalteak eta abar). Argitze horiek ere, lehenik dagokienekin hitz eginez konpondu nahi izan dira: ia urte t'erdiz ahalegindu gara era batera eta bestera Eusenor proiektuaren bultzatzaile nagusi bihurturik zebilen Mari Karmen Garmendia Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkariarekin hitz egin nahian. Ez du inoiz ere gurekin hitz egin ez konponbiderik bilatu nahi izan. Erasoa ia guztiz indartzear zela _Eusenor fundazioa sortzea_, kalera atera dugu arazoa. Hartan parte hartzeko eskatuek atzera egin dute. Ulertu baitute Lurri diru publikoz egin nahi zitzaion erasoa bidegabekoa zela, gauzak egin nahi ziren bezala egitea guztiz kaltegarria zela luzerako, Lurrena kontuan hartu gabe, euskararen normalizaziorako.
A. Eusenor eta Lur sail bera ari al dira goldatzen?
I.M. Lurrek urtetarako lana du diseinaturik. Eusenorrek publikoki zehaztuta dituen asmoak liburu bidezko entziklopediagintzari dagozkio guztiak. Bere izaera zehaztuz argitaratu dituen txostenak irakurtzea aski da: entziklopediak argitaratzeko enpresa baten egitura du guztiz. Geroztik, guregandik desberdintzeko, multimediak eta abar asmatu dira. Hasieran zehaztutako helburuak aldatu dituzte. Organigrama aldatzea ahaztu zaie. Argitaraturik duten enpresa egitura eta organigrama (zuzendariez gainera, idazleak, marrazkilariak eta abar) paperean argitaratzeko hiztegiak egiteko dira oraindik ere. Elkarrizketa honen ondoren aldatuko dituzte. Gainerakoak halako gauza orokor lausoak dira: multimedia eta abar «liburuak», «filmeak», «diskoak» esatea bezala da, edo «produktuak». Lurrez gainera beste argitaletxe asko dira Euskal Herrian. Denok ari gara merkatuan, merkatuaren legeen arabera jokatuz, gizalegez, nork beretzat bentaja eta mesede bereziak eskatu gabe. «Babes berezi»ko enpresek gainerako guztiok bidegabez erasotzen gaituzte.
Hain zuzen, euskarak gizarte arau normaletan bizibidea izatea da euskara normalizatzea; argitalpenen funtzionamendu normala merkatua baldin bada, merkatu arauak betetzen ahalegindu behar dute euskal argitalpenek. Eta horren kontra jokatzea normalizazioaren kontra jokatzea da.
Euskarazko argitalpenek behar dituzte laguntzak oraindik ere. Baina laguntza horietan berdintasun printzipioa hausteak _lan berdinari laguntza berdina eskatzen duen printzipioa, alegia_ merkatu eta berdintasun legea hausten du.
A. Euskarak informatikari heltzea apustu nagusia dela esaten da. Zer diozue?
J.Z. Informatika, liburua bezala, argitalpen bide bat da, kanala. Euskara ez da salbatuko ez galduko kanal batzuk erabiltzen direlako edo ez direlako, gizarteak apustu egiten duelako baizik. Lehen erabaki horren ondorio dira gainerako guztiak. «Informatikarik gabe euskararenak egin du» esateak hizkuntzari dagokionez ideologia faltsua _ala «etorkizuna = informatika» liluraz ideia bat saldu nahia_ erakusten du. Informatika geroz eta merkeagoa eta geroz eta erabil errazagoa da _merkatuak hala agintzen du_. Tren hori ez doa, esan den bezala; etorrian dator oraindik. Behar denean behar duenak erabiltzen du; ez du sekreturik.
Guk ez dugu auzi horretan askorik sartu nahi; bigarren mailako gauza da. Guk hizkuntz ereduari eman diogu garrantzia. Liburuz nahiz disketez, zer eratako euskara? Hori da gure galdera, zeren jada disimulotan ibili beharrik ez dugu: hemen jan behar izan ditugun euskara motak _batzuk, asko_ ez dira esatekoak ere: haurrek eskolatik ekarri eta gurasoek ulertzen ez dituzten testuak, iragarkiak, eta mila abar. Horretan zer konpondu asko dago oraindik. Azterketa sakona egin behar da «euskara teknikoaren» izenean batez ere egin diren mila arrozkerien jatorriak eta gertatzeko eta zuzentzeko mekanismoak argitzeko. Koldo Mitxelena zenak esaten zuen euskara gaztelaniaren morroi eta ispilu ari zela bihurtzen gehiegitxoren lumetan. Oraindik ez da zuzendu. Eta okerragoa: ahopetik denek onartzen duten gai hori aipatu dugunean inork ez dio erantzun nahi izan, zezena goserik hiltzea nahiago izan dute toreadoreek.
A. Entziklopediagintzan ba al da lekurik proiektu bat baino gehiagorentzat?
I.M. Euskararen normalizaziorako gauza ona da bat baino gehiago izatea. Diru publikoak proiektu batera bideratzen badira, eta besteetara ez, bat hura besterik ez da geratuko; beste guztiek ezin izango dute bizi. Hori monopolioa da. Enpresa filosofia askorik ez da behar hori jakiteko. Horren atzean filosofia absolutista samar bat ezkutatzen da: «Ez ezazu hiztegirik egin, zuretzako lekurik ez da eta» esaten da gaur. Bihar esango dizue: «Ez zaitez hasi euskaraz idazten, euskarak behar dituen idazleak baditu eta». Zer esana baduenak, esan beza... dela hiztegi, dela liburu, dela bestelako.
J.J. Petrikorena
46-49

GaiezKulturaArgitalgintArgiteletxeLur
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakEntzikloped
PertsonaiazABALETA8
PertsonaiazNABARRO1
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
Aroztegiako epaiketaren kronika (hirugarren eguna)
Desobedientzia zibila kriminalizatzeko irudien bila

Asteazkenean lau foruzain, bi alkate ohi eta bi kazetari izan dira haien testigantzak ematen. Geroago, amaiera amaigabean, akusazio partikularraren 11 bideo eta albistegiren ikusi eta itzuli dira gaztelerara: desobedientzia zibila begien aurrean. Oso luze joan da, luzeegi.


Itzali sistema, piztu alternatibak

Energia eta telekomunikazio burujabe eta iraunkorraren aldeko manifestu kolektiboa.


2025-05-21 | ARGIA
Migratzaileak beste herrialdeetara deportatzeko baldintzak malgutu nahi ditu Bruselak

Europako Batzordeak beste urrats bat eman nahi du migrazioaren kontrako politikak gogortzeko bidean: deportaturiko migratzaileek ez lukete zertan harreman zuzenik izan behar hirugarren herrialde "seguruak" deiturikoekin, hara kanporatuak izateko.


Baionako gizon bat epaitzen ari da Paueko Auzitegia, zortzi adin txikiko bortxatzea leporatuta

Salatu dute 69 urteko gizonak hogei urtean egin zituela erasoak. Donostian bi gizon atxilotu dituzte, adingabe bat bortxatzea leporatuta; beste bi gizon ere ikertzen ari dira, talde bortxaketako parte izan daitezkeelakoan. Salaketa jarri duen adingabea Gipuzkoako gizarte... [+]


Foruzaingoak familia bat etxegabetu du Antsoainen, eta hori galaraztera joan direnen aurka oldartu da

10:00etan etxegabetzea gauzatzeko agindua zuen Poliziak, baina lehenago bertaratu dira sei patruila emakumearen etxera eta inguruko kale guztiak moztu dituzte. Haritu Elkarlaguntzako Sareak eginiko deiari erantzunez, dozenaka lagun elkartu dira etxearen aurrean etxegabetzea... [+]


Gorka Ovejero, AHTren kontrako plataforma: “Zundaketen lana sabotajeen bidez oztopatzen ari omen dira, baina salaketarik ez da egin”

Abiadura Handiko Trenaren kontrako plataformak astelehenean jakinarazi zuen Espainiako Gobernua eta Nafarroakoa egiten ari diren zundaketa kanpainak ez duela etenik. Izurdiagan eta Otsobin herri mugimenduak lortu zuen geldiaraztea legezkoak ez ziren eta baimenik gabe abiatu... [+]


Erresuma Batuak bertan behera utzi ditu Israelekin zuen akordio komertzial berrirako negoziazioak

Europako Batasunak ere Israelekin dituen akordio komertzialak “berrikustea” erabaki du, 27 estatutik 17k aldeko botoa eman eta gero. Dagoeneko 53.000 hildakotik gora eragin ditu Netanyahuren gobernuak.


Enkarterrin zentral eoliko bat egiteko proiektua atzera bota du Jaurlaritzak, ingurumen kalte larriak eragingo lituzkeelako

Bizkaian, Artzentales eta Sopuerta artean Euskal Haizie enpresak eraiki asmo zuen zortzi aerosorgailuko zentral eolikoaren proiektua atzera bota du Eusko Jaurlaritzako Industria Sailak, faunan, landaredian eta ondarean eragingo lituzkeen kalteengatik. Enkarterriko herritarrak... [+]


2025-05-21 | Nicolas Goñi
Banku handiek klima aldaketan inbertitzen dute, baina ez da konponbidea sustatzeko

Berria izateari utzi dio: beroketa globalak bi graduak gaindituko ditu, eta gainditze horrek ondorio oso garestiak ditu. Klimaren gaia tabu bilakatzen ari den testuinguru berri  honetan, banketxe handiek ez dute horri buruz komunikatzen, baina arazoaz ongi jabetu dira eta... [+]


Miren Amurizaren ‘Pleibak’, 111 Akademiako irabazle

Unai Elorriagaren Francesco Pasqualeren bosgarren arima liburua izan da lehiako bigarren finalista.


Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Jule Goikoetxea: “Euskal Herrian ere Trumpek eta Mileik gorroto duten guztia da woke”

Mundu mailan abiadura handian garatuz doan ideologia eta mugimendua dugu antiwokismoarena. Boterera arribatzeko eskuin muturreko agintariek duten arma berria da, eta berdin-berdin zabaltzen ari da herriko karriketan, unibertsitateetako korridoreetan zein telebista platoetan. Eta... [+]


Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Zapalduen hitza zokoratzeko asmakizuna

Wokismoari begiratu beharrean antiwokismoari so jarri gara. Antiwokistek sorturiko multzoa delako wokismoa, eta antiwokismorik ez balego ez legokeelako wokismorik. Multzo eklektiko horri begiratu, eta laster ohartzen gara eskuin muturrak hastio duen guzia barnebiltzen duela:... [+]


2025-05-21 | Iñaki Murua
Aldia itzalaz erditu zenekoa

Ustekabean edo... urte hasiera honetan bi mila milioitik gorako irabaziak izan omen ditu Iberdrolak, baina ez omen dago txapliguak, altxafuegoak, etxaferuak... edo dena delakoak zeruetara botatzeko egoeran, izan ere, iaz aldi berean baino %27 gutxiago irabazi omen du. Atalen... [+]


2025-05-21 | Tere Maldonado
Pedagogismoa

Hezkuntzari buruzko eztabaidan, gutako batzuk erabiltzen ari garen neologismoa (uste dut horrela deitu ahal diogula) da pedagogismoa, agian azalpenik behar duena. Asmoa da pedagogiari aukera bat ematea, bi gauzak bereizita. Zientifizismoa eta zientziaren arteko bereizketan... [+]


2025-05-21 | Nekane Txapartegi
Borrokak lotu nahian

Bisita, bizipen eta hausnarketa egunak izan ditut maiatzekoak. Hor nabil, intersekzionalitatea nola gauzatu, borrokak lotu nahian, bertsolarien moduan puntu guztiak esan nahian, potorik egin gabe...

Lan egiten dudan LoRa irrati komunitariotik, Maiatzaren 1erako... [+]


Eguneraketa berriak daude