«`Babes bereziak" dituzten enpresek besteok bidegabez erasotzen gaituzte»


1994ko urtarrilaren 09an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Lur hiztegi entziklopedikoa kaleratzeko arazoei buruzko erreportaia
«`Babes bereziak' dituzten enpresek besteok bidegabez erasotzen gaituzte»
Lur Hiztegi Entziklopedikoaren arduradunak azken hilabeteotako `gerraz':
Lur eta Eusenor proiektuen inguruan hamaika hitz egin da, bataren eta bestearen ildoak, lekuak eta zereginak auzitan jarriz. Eusenorrekoekin elkarrizketa egin ondoren, Lurrekoei egin diegu leku. Josu Zabaleta zuzendaria, Koro Nabarro lexiko eta zuzenketen arduraduna eta Iñaki Mujika gerentearekin solastu gara.
ARGIA. Kontaidazu nola hasi zen eta zertan den Lur Hiztegi Entziklopedikoa.
JOSU ZABALETA.
Proiektua eta lan hasiera 1983-1984 ingurukoa da. Hasieran irakaskuntzara bideratua zen batez ere. Bost mila folio idatzi ondoren, proiektua atzeratzea erabaki zen, argitaratzeko dirulaguntzarik ez zela, proiektua ongi burutzeko hizkuntza eta antolamendu arazoak zirela, eta garai hartako merkatuak ezin zuenez berez horrelako proiekturik finantziatu, gaur bezala.
Geldirik utzitako proiektua, merkatuak bideragarri egin zezakeela eta ingurune eta antolamendu baldintzak egokiak zirela uste izan zen momentuan berriro ekin zitzaion lanari, gauzak eguneratu _oso aldatuak baitziren oso denbora laburrean euskarazko irakaskuntza, komunikabide eta gizarte inguruneak_, taldea berriro antolatu eta lana martxan jarri zen, 1988an.
A. Zuen asmoak Lur Hiztegi Entziklopedikoa honetan bukatzen al dira?
KORO NABARRO.
Ez, bai zera. Hiztegiak aurrelan asko ditu: gaien aukera, gaien trataera, hizkuntz eredua eta beste mila gai finkatu behar dira aurrenik. Gero erredakzio talde bat osatu, eta lan horretarako trebatu, sekulako diziplina eskatzen duen lana baita. Horiek guztiak beharrezkoak dira kalitatezko lana egingo bada. Inbertsio horiek guztiak _denbora eta diru inbertsio astunak_ ez dira egiten obra bakar bat _nahi den luzeena ere_ egiteko. Hau ez da etxe bat egiteko igeltsariak hartzen dituen kontratistaren lana. Lur Hiztegi Entziklopedikoa da oraingoz gure lan nagusia, baina ez bakarra. 1994. urtean bertan beste lan batzuk argitaratuko dira.
A. Zertan da «Entziklopedien gerra» deitu izan dena?
IÑAKI MUJIKA. Lur argitaletxea bederatzi urtez aritu da lan honetan, bake-bakean, irabazi guztiak eta gehiago _kredituak_ euskarak ez zuen baina euskaraz behar zuen hiztegi entziklopediko bat prestatzeko inbertituz. Horretan ari zela, bere lan guztiak alferreko bihurtu eta asmo guztiak zapuztu diezazkiokeen enpresa bat sortu nahi izan zaio ondotik, inork ezer arriskatu gabe, diru publikoz: batetik hirurogeita hamar milioi pezetako dirulaguntza harturik eta bestetik hasieran beste hiru mila milioi, gero mila eta ez dakit zenbat, geroago zortziehun eskatuz.
Erasoa horren aurrean, gauzak bere lekuan jarri nahi izan ditugu: alde batetik legeari dagozkionak (bidegabeko konpetentzia, eta abar), eta bestetik euskal argitalpenen gaiari dagozkionak (hiztegigintzan eta beste zenbait gaietan monopolioak sortzeak euskararen normalizazioari ekar diezazkiokeen kalteak eta abar). Argitze horiek ere, lehenik dagokienekin hitz eginez konpondu nahi izan dira: ia urte t'erdiz ahalegindu gara era batera eta bestera Eusenor proiektuaren bultzatzaile nagusi bihurturik zebilen Mari Karmen Garmendia Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkariarekin hitz egin nahian. Ez du inoiz ere gurekin hitz egin ez konponbiderik bilatu nahi izan. Erasoa ia guztiz indartzear zela _Eusenor fundazioa sortzea_, kalera atera dugu arazoa. Hartan parte hartzeko eskatuek atzera egin dute. Ulertu baitute Lurri diru publikoz egin nahi zitzaion erasoa bidegabekoa zela, gauzak egin nahi ziren bezala egitea guztiz kaltegarria zela luzerako, Lurrena kontuan hartu gabe, euskararen normalizaziorako.
A. Eusenor eta Lur sail bera ari al dira goldatzen?
I.M. Lurrek urtetarako lana du diseinaturik. Eusenorrek publikoki zehaztuta dituen asmoak liburu bidezko entziklopediagintzari dagozkio guztiak. Bere izaera zehaztuz argitaratu dituen txostenak irakurtzea aski da: entziklopediak argitaratzeko enpresa baten egitura du guztiz. Geroztik, guregandik desberdintzeko, multimediak eta abar asmatu dira. Hasieran zehaztutako helburuak aldatu dituzte. Organigrama aldatzea ahaztu zaie. Argitaraturik duten enpresa egitura eta organigrama (zuzendariez gainera, idazleak, marrazkilariak eta abar) paperean argitaratzeko hiztegiak egiteko dira oraindik ere. Elkarrizketa honen ondoren aldatuko dituzte. Gainerakoak halako gauza orokor lausoak dira: multimedia eta abar «liburuak», «filmeak», «diskoak» esatea bezala da, edo «produktuak». Lurrez gainera beste argitaletxe asko dira Euskal Herrian. Denok ari gara merkatuan, merkatuaren legeen arabera jokatuz, gizalegez, nork beretzat bentaja eta mesede bereziak eskatu gabe. «Babes berezi»ko enpresek gainerako guztiok bidegabez erasotzen gaituzte.
Hain zuzen, euskarak gizarte arau normaletan bizibidea izatea da euskara normalizatzea; argitalpenen funtzionamendu normala merkatua baldin bada, merkatu arauak betetzen ahalegindu behar dute euskal argitalpenek. Eta horren kontra jokatzea normalizazioaren kontra jokatzea da.
Euskarazko argitalpenek behar dituzte laguntzak oraindik ere. Baina laguntza horietan berdintasun printzipioa hausteak _lan berdinari laguntza berdina eskatzen duen printzipioa, alegia_ merkatu eta berdintasun legea hausten du.
A. Euskarak informatikari heltzea apustu nagusia dela esaten da. Zer diozue?
J.Z. Informatika, liburua bezala, argitalpen bide bat da, kanala. Euskara ez da salbatuko ez galduko kanal batzuk erabiltzen direlako edo ez direlako, gizarteak apustu egiten duelako baizik. Lehen erabaki horren ondorio dira gainerako guztiak. «Informatikarik gabe euskararenak egin du» esateak hizkuntzari dagokionez ideologia faltsua _ala «etorkizuna = informatika» liluraz ideia bat saldu nahia_ erakusten du. Informatika geroz eta merkeagoa eta geroz eta erabil errazagoa da _merkatuak hala agintzen du_. Tren hori ez doa, esan den bezala; etorrian dator oraindik. Behar denean behar duenak erabiltzen du; ez du sekreturik.
Guk ez dugu auzi horretan askorik sartu nahi; bigarren mailako gauza da. Guk hizkuntz ereduari eman diogu garrantzia. Liburuz nahiz disketez, zer eratako euskara? Hori da gure galdera, zeren jada disimulotan ibili beharrik ez dugu: hemen jan behar izan ditugun euskara motak _batzuk, asko_ ez dira esatekoak ere: haurrek eskolatik ekarri eta gurasoek ulertzen ez dituzten testuak, iragarkiak, eta mila abar. Horretan zer konpondu asko dago oraindik. Azterketa sakona egin behar da «euskara teknikoaren» izenean batez ere egin diren mila arrozkerien jatorriak eta gertatzeko eta zuzentzeko mekanismoak argitzeko. Koldo Mitxelena zenak esaten zuen euskara gaztelaniaren morroi eta ispilu ari zela bihurtzen gehiegitxoren lumetan. Oraindik ez da zuzendu. Eta okerragoa: ahopetik denek onartzen duten gai hori aipatu dugunean inork ez dio erantzun nahi izan, zezena goserik hiltzea nahiago izan dute toreadoreek.
A. Entziklopediagintzan ba al da lekurik proiektu bat baino gehiagorentzat?
I.M. Euskararen normalizaziorako gauza ona da bat baino gehiago izatea. Diru publikoak proiektu batera bideratzen badira, eta besteetara ez, bat hura besterik ez da geratuko; beste guztiek ezin izango dute bizi. Hori monopolioa da. Enpresa filosofia askorik ez da behar hori jakiteko. Horren atzean filosofia absolutista samar bat ezkutatzen da: «Ez ezazu hiztegirik egin, zuretzako lekurik ez da eta» esaten da gaur. Bihar esango dizue: «Ez zaitez hasi euskaraz idazten, euskarak behar dituen idazleak baditu eta». Zer esana baduenak, esan beza... dela hiztegi, dela liburu, dela bestelako.
J.J. Petrikorena
46-49

GaiezKulturaArgitalgintArgiteletxeLur
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakEntzikloped
PertsonaiazABALETA8
PertsonaiazNABARRO1
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
HAMABI URTEZ ETXEA EZKUTALEKU
“Zorte asko ukan dugu, eta bizitza interesgarria”

Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]


Auzo ibilbideak (V)
Baiona Ttipia: babes eta arnasgune

Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]


Auzo ibilbideak (IV)
Adurtza: adreiluzko itsasoa

Kostako zaizu Adurtza baino auzo zaharragorik aurkitzea Euskal Herrian: aurten 1.000 urte bete ditu, Donemiliagako Goldea dokumentuan ageri denez (ikusi Gakoak honetan Josu Narbartek idatzitako erreportajea horri buruz), eta merezi bezala ospatu dute bertan bizi direnek. Baina... [+]


Auzo ibilbideak (III)
Txantrea: konfliktiboa, eta zer!

Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]


Auzo ibilbideak (II)
Egia: aldapa alai bat

Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene...  70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Emakumeak gizonenak ziren lekuak hartzen

Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]


2025-08-01 | ARGIA
Fototekatik
Duela 40 urte...

1985. NATOn mantentzearen kontrako manifestazioak egin ziren Hego Euskal Herriko hiriburuetan azaroaren 10ean, tartean Donostian. Milaka lagun irten ziren kalera Koordinadora Antimilitaristaren deiari erantzunez, orduko agintariak karikaturizatzen zituzten mozorroekin. Kanpaina... [+]


2025-08-01 | ARGIA
Jaurlaritzaren publizitate banaketa
Hedabide erdaldunen zakua, gero eta gizenago

Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]


2025-08-01 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


Ipuscua
Mila urte ‘Gipuzkoa’ izenaren idatzizko lehen aipamenetik

Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]


Jon Sarasua
“Ikusi behar dugu zenbateraino komeni zaigun sententzia judizialen akzio-erreakzio jokoan sartzea”

Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]


2025-08-01 | Leire Artola Arin
Salpress berri agentzia
El Salvadorko gerrillaren arma ezkutua

Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Eguneraketa berriak daude