«Arazo politikoak ez dio herriari arnasarik hartzen uzten»


1993ko azaroaren 07an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Bernardo Atxaga idazleari elkarrizketa
«Arazo politikoak ez dio herriari arnasarik hartzen uzten»
BERNARDO ATXAGA
Borobila eta puntua», «Etiopia», «Ziutateaz» eta lehen garai haietako lanetatik, Asteasuko arotzaren semeak bide luzea korritu du «Obabakoak»era iristeraino, euskal literaturaren marka guztiak hautsiz atzerrian. Antzerkia, poesia, ipuina, haur literatura, eleberria eta gidoigintza lantzeaz gain, hizlari eta solaskide atsegina dugu. Argitaratzaile lanetan ere hasia da, Emak Bakia kluba dela medio. Garai eta nazio desberdinetatik edaten duen artistaren ganbara oparoko azken emaitza, Urte Zaharrerako kalean ikusi nahi luke Bernardo Atxagak.
ARGIA. «Gizona bere bakardadean» izenburuko liburua bukatzear daukazu. Zer aurreratu dezakezu zure lan berri honetaz?
BERNARDO ATXAGA. Aurreneko orrian urte bat eta egun bat jartzea erabaki nuen: 1982ko ekainaren 27a. Alde horretatik ezin daiteke «Obabakoak» izan, zeren eta bere oinarri literarioa baita ez daukala egun bat eta urte bat. Bi anaia jarri ditut, eta urte horretan berrogei urte dituen pertsona baten historia atzerantz. Ez dago hemen kokatua, Barcelonatik 60 kilometrora dagoen hotel moduko batean, egotetxe batean baizik. Baina bertako guztiak euskaldunak dira eta Poloniako futbol selekzioa dago bertan. Esan behar da, halaber, ez dela eleberri bat, hiru baizik. Trilogia bat da, aurrenekoa hau da, baina beste bi ere izango dira.
A. Zein da idazteko erabiltzen duzun sistema?
B.A. Oso aldatuta nago. Hiru urtetan fitxak egiten joan naiz: Koprotkinen «Printze anarkista»ren aipu bat, garai bateko ETAren eskupaper bat kopiatu, trenean ikusitako halako gizon betilun baten erretratua egin... Gero bi koaderno bete ditut burutazioekin, kontrolik gabe. 280 ohar dauzkat. Eskuz idazten dut. Gero makina elektronikora pasatzen dut eta azkenik ordenagailura. Zuzenean ordenagailura idazten duen pertsona, adibidez, oso gaizki moldatzen da parrafoarekin. Parrafoa da idaztearen muina, arnasa, testu baten indarra hor dago. Hori ordenagailuz ezin da.
A. Poesiarik argitaratzeko asmorik ba al duzu?
B.A. Donostian ostrukari buruz eman berri dudan errezitaldia handituz joango da, eta denborarekin, hori izango da seguru asko nire hurrengo poema liburua. Eta titulua ere hori izango da: «Lezio berri bat ostrukari buruz». Beharbada datorren urtean.
A. Argitaletxeez kexatu izan zara. Zer hobetu behar dute?
B.A. Oso gai luzea da. Mundu honetan gauzarik zailena aukeratzea da, mila testu daude erreskan, eta horietako bi bakarrik dira egokiak. Urtero ehun edo berrehun itzulpen bakarrik argitaratu daitezke. Horiek ez badira ondo aukeratzen... Bestalde, nire ustez edizio alternatiboak egin behar dira, panfleto edo liburu izango ez den gauza bat atera behar dugu. Zaila da azaltzea. Hau Italian egiten da, «Luxia» izena izango du. Horretarako dauzkagu aukeratuta testuak. Esate baterako, «Basque children`s camp» izenekoa; hemendik gerratean Inglaterrara eraman zituzten umeen kronika da. Marxen biografia egin zuen anderearen eskutik etorri da liburu hori. Errazena da dokumentu horiek ez ateratzea.
Horrez gain, nik egindako hiru elkarrizketa aterako ditugu eta Orwellek nazionalismoari buruz idatzitakoa. Aita Zabalak baimena ematen badigu, Pello Errotaren alabaren bizitza hartu eta lau pasarte onenak aukeratu eta gaurko euskara literarioan jarriko ditugu errespeto guztiaz. Hori pentsatzen dugu lantzea: abangoardia edo memoria.
A. Erdaraz zerbait idazteko tentaziorik ba al duzu?
B.A. Erdal mundura ez pasatzeko benetako indarra eduki behar da eta ideia batzuk buruan, bestela nik uste dut pasatuko nintzatekeela. Zergatik? Oso deigarria delako alde askotatik, ez bakarrik diru aldetik. Gozotasun gehiago jasotzen da euskal mundutik baino. Gazteentzat idatzi nuen «Behi euskaldun baten memoriak» liburua oso gaizki tratatu dute Euskal Herrian, eta erdal munduak oso ondo. Hemengo kritikak irakurri nituenean kolpea hartu nuen. Handik urtebetera Galimard etxeak erosi du. Orduan zein dut anaia?
Atzo aurkitu nuen testuliburu bat. Bi liburu dira eta berrogei idazleren testuak egongo irakurgai bezala. Zein aukeratu ote dute nirea? pentsatu nuen nire inozentzian, nire harrotasunean hori pentsatu nuen. Hartu, eta denak zeuden, eta ni ez. Holandan oso ondo tratatu naute, adibidez; agian komeni zait hara joatea. Askotan solaskide gehiago eta anai-arreba gehiago aurkitzen dira kanpoan. Datu bat delako esaten dut, ez eraginik duelako nire bizitzan. Euskaraz idazten jarraituko dut inongo arazorik gabe.
A. Belaunaldiak falta dira euskal literaturan. Beharrezkoak al dira kultura batentzat?
B.A. Literaturan funtsezkoa irakurlea da, ez belaunaldiak. Hemen fenomeno interesgarria euskaldunberrien fenomenoa da: jende gaztea, jende ikasia. Benetako irakurle izango diren hiru milatik gora baditugu, ez dago arazorik. Idazleen artean ideologia gehiegi dago, horrek kalte egiten dio idazleari. Idazle batek bere bizitzaren ardatz bezala nazionalismoa hartzen badu, kosta egingo zaio liburu onak idaztea.
A. Oso alegiazalea zara. Zergatik estilo hori?
B.A. Tresnak ditut, kontatzeko garaian beti langileak behar dira. Ostruka adibidez, oso lagun ona da, edozein gauza kontatzea daukazu. Erregistro bat badut alde horretatik. Liburu berrian ez. Jende askok hitz egiten du fabulaz goitik behera begiratuta, baina niri fabulak asko gustatzen zaizkit. Eskolan, entziklopedian, fabulak irakurtzen genituen. Aurreneko inpresio estetikoa, bestalde, elizan jaso genuen: musika, latinezko errezoak, ipuinak, Biblia... Mundu hori «Obabakoak»en laburtu nuen. Orain mundu hori atsedenean daukat eta beste mundu batera abiatu naiz, errealistagoa, pixka bat «Etiopia»n agertzen den mundura.
A. Ezagutzen al duzu Toni Morrison Nobel saritu berriaren lana?
B.A. «Jazz» eleberria ezagutzen nuen. Badu gure kasuarekin harremana. Niretzat poz handiena izan da estatu mailan dauden Morrisonen bost liburuak «Obabakoak» atera nuen bilduman egotea: «Tiempos modernos. Ediciones B». Hori oso ondo etorri da, bide batez gure bilduma horri izena ematen diolako.
A. Euskal kulturan, zein da ikusten duzun alor ahulena?
B.A. Gure kulturaren oinarria dago ahul, eta oinarri hori da ez dagoela kritikarik. Aspaldian Euskal Herrian ez dago benetako kritikarik. Arazo politiko batengatik. Politikariek lepotik helduta dute herri honetan ia dena, geldituta dago arazoa, txartzen, baina geldituta. Arazo politikoak ez dio ia arnasarik hartzen uzten herriari. Horrekin bizitzen ikasi beharko dugula ematen du, eguraldi txar batekin bizitzen ikasten den bezala. Jende bat itsutu egin da herri honetan eta jende hori bi tokitan dago: Herri Batasunaren inguruan eta Ajuria Eneko Itunaren inguruan. Gaurko itsuek a zer zakartasuna, a zer biolentzia, a zer amorrazioa duten hitz egitean! Kontuz horien inguruan. Txotxak eta papertxoak ibaiko zurrunbiloaren inguruan bezala mugitzen hasten bagara, zulora goaz; gainera, ematen du bi zurrunbilo horien artean dagoena erdian dagoela eta ez da hori. Bi zurrunbilo horietan ez dagoena ez dago erdian, leku guztietan baizik. Bi zurrunbilo horiek dena erraustu egiten dute, irentsi. Egoera larria da benetan, kontuz ibili behar dugu. Euskal arazoak dudarik gabe soluzio bat eduki beharko luke. Paperean oso erraza da, eta ez bada konpontzen da oso negoziatzaile txarrak dauzkagulako, alde bietan. Eta ez bada konpontzen, denok ordainduko dugu ondo; baita gure ondorengoek ere.
A. Uda honetan, euskaraz dakien batentzat kalean ibiltzea tortura dela esan zenuen.
B.A. Euskaldunak, pixka bat zakar hitz eginda, zakur bezala tratatzen gaituzte: ogi kozkorra ematen zaio zakurrari bakea eman dezan. Euskal Herrian jende batek euskara eta euskarazko bizitza bigarren mailako herritar bezala hartzen du praktikan. Eta asko euskaldunak dira, hizkuntzarekiko harreman faltsua dutenak. Gure bizimodua defenditu behar dugu. Borroka bakarra kalitatearena da. Ahalik eta hitzaldi prestatu eta onena eman, dudan onena ematera joan. Gure esparru guztietan hori behar da. Errespetoa behar dugu, gure lehen mailatasuna defenditu behar dugu euskaldun bezala. Edo lehen mailakoak izango gara edo ez gara izango. Aspaldi honetan kanpoan ez dut elkarrizketarik eman bi edo hiru egun aurrez prestatu gabe. Frantzian edo Estatu Batuetan euskaldunoi buruz zerbait aterako bada eta nire hori bada, asko zaindu behar dut.
A. Igarle fama baduzu. Nola ikusten duzu etorkizuna?
B.A. Munduaren neurria gure bizitza da. Bat doaz. Munduaren etorkizuna gure etorkizuna da. Ibaiaren barruan gaude, ez kanpoan. Horregatik 80 edo 90 urteko jendea oso katastrofista da eta umea zoriontsua. Ez dut mundu erraza ikusten, seguru asko nire bizitza ere ez dudalako erraza ikusten.
A. Bukatzeko futbolaz hitz egin dezagun. Atletic zalea omen zara.
B.A. Etxetik dator zaletasuna, amaren aldetik, gerra garaitik. Iribar jokalari mitikoa zen niretzat. Arieta ezagutu nuen. Gaur egun nire lagunik handienetakoa Ernesto Valverde «Txingurri» da. Gasteizko gure auzunekoa da. Azken «Garziarena»n bere anaia Mikelen marrazkiak ageri dira. Logroñesen Asteasuko Lopetegi dago eta hori ere jarraitzen dut eta Zubizarreta ere bai, nire liburua famatzen duelako beti. Batzuetan San Mamesera joaten gara, nekatuta gaudenean etxean egoteaz.
Joxemi Saizar
32-36

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakATXAGA1
PertsonaiazATXAGA1
EgileezSAIZAR2Kultura

Azkenak
11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


Ostiraleko bileran Putinek su-etena onartu ezean, Trumpek dio “ondorio larriak” izango direla Errusiarentzat

Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]


50 maliar inguru ari dira kale egoeran bizitzen Gasteizen asilo eskaera ebazten duten bitartean

Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.


Alberto Alonso (Gogora): “Txiki eta Otaegi ez dira erreferente; indarkeria, beldurra eta terrorea erabili zuten”

Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".


Jai eredua neurodibergentziatik aztertzen

Bilboko Aste Nagusia pertsona autistentzat irisgarriagoa izateko zenbait gako dakartzate Oihan Iriarte Eletxigerrak eta Iker Boveda Martinek, euren esperientziatik.


Ostiraletik aurrera berriz debekatuko dituzte nekazaritza jarduerak Nafarroan

Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Ipar Euskal Herriko 158 herritan ur murrizketak ezarriko dituzte, alerta egoeraren ondorioz

Ostiraletik aurrera ur murrizketak ezarriko dituzte Euskal Hirigune Elkargoak barne hartzen dituen eta alerta egoeran dauden 158 herritan, eta metereologia zerbitzuek abisu horia ezarri dute trumoien arriskuagatik. Hego Euskal Herrian, berriz, leku ugaritako termometroek 40... [+]


Jaurlaritzak Bailen Energia enpresari Oionen bi parke fotovoltaiko eraikitzeko baimena eman dio

Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko. 


Delitugile migratzaileak zuzenean deportatzea proposatuko du Erresuma Batuko Gobernuak

Erresuma Batuko gobernuak proposatu du delituak dituzten migratzaileak berehalakotasunez deportatzea, ekainean onartutako legearen bide beretik. Lege horrek baimentzen du sententzien %30 beteta dutenak deportatzea; igandeko proposamenarekin ez dute zigorrik bete beharko... [+]


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


Israelek gutxienez ehun palestinar hil ditu azken bi egunetan, eta Gaza hiriaren aurkako erasoak gogortzen ari da

Astelehenetik asteazkenera bitarte eginiko aire erasoetan gutxienez ehun palestinar hil ditu Israelek, horietatik gehienak Gaza hirian, hura osorik okupatzeko asmotan. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 2023ko urriaren 7az geroztik 227 lagun hil dira elikagai eskasiagatik... [+]


Txikik eta Otaegik Zarauzko Udalaren aitortza behar dutela aldarrikatu du Sortuk

Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.


Piano bikaina, Biarritzen

Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa. 

Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak

Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.

Data: abuztuaren 8a.

-------------------------

Biarritz Piano Festival... [+]


2025-08-13 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


Eguneraketa berriak daude