Xabier deuna, euskal izkuntzaren zaindari aundia

1965eko azaroaren 28an

Aita Gaztelumendiri elkarrizketa
Xabier deuna, euskal izkuntzaren zaindari aundia
Gure Naparroak, Aragoe'ko mugan, tontor txiki batean agiri, beti maltatua izan bear degun zatitxo bat, azaltzen digu: Azpilkuetarren gaztelua.
Antxe, bere dorre lirañak zeratuntz altxatuaz, ez du galtzen eta ez du galduko ere duan trebetasona. Antziñako gada-toki porrukatua. Kondairak dionez etzuten errex larreratu Naparroaren arerioak, gaztelu au. Auxe izan baizan Aragoi'ko aurre guztian gure analen zaindoki egoklena.
Urte askerik ez dala, lurralde anetxek ikustatu nituen Baitere guda gora-bera abek jaso ere. Nolatan beste gaztelu mordoxka batzuek, naiz eta onen añakoak ez izan, sakabanatuak zeudela atzerontz Xabier'ko gaztelua inguratzen zutela, andik egiten ziran oarkuntzak artuaz. Keezkoak ote? Alako begitoki (atalaya) bat, Leire zan. Onen kondairari joko diogu boste batean. Leku onen atzeak, oraindik gaur basurde tokiak dira.
Aragoi aldeko laterri-mugan, gudarozteak agertzen ziran bezin laixter, berriak jakiten ziralarik.
Bañan, au utzi dezagun ta guazen ikustera pakearen mengean, gure Xabier nor dan. Josu-lagunak ditugu zaltzalle. Nola ez ba, Xabier bera dakigunez, Josulagunik bikañenetakoa izan baizan.
Ia zer dioten.
Aita Rekondori galdera batzuek bialdu nizkion lengoan. Juaterik ez bai det izan aurten, ta Lotazillaren 3'an Jaiaundia nola dan, ango gerabera batzuek ia ariltzen zizkidan... Bañan eskutitza andik onera irixtean, Aita Rekondo Joana dala esan didate. Ta... nola eranizun ditan Aita Gaztelumendi'k aren ordez? Ikusia dago lekaidetxe eta komentuetan, gaur-gaurkoz, jatortasun ederrean gure euskera maitea, gordetzen dala. Bereak dira eranizan iaioak. Intenzioz beteta juan ba-naiz, ixilduta utzi nau.
Ia, zuek esan.
–Zer asmo dituzute, Josu lagundikoak, Xabier deritzaion gazteluaz? Zabalkunde bat eralizera al-zoazte inguru oietan?
–Gaztelu ari buru gure asmoak oraingoz, auek dira: Gaztelua berriztu antxiñako tankerara. Alboan daukan Basilika bota ta berria jaso aundiagoa, urrutixiago.
Xabier Deuna Mixiyuen Zaindari danez, elburu ontara nai degu batez ere zuzendu emengo lana ta zabalkundea. Ortarako, balta ere "Ciudad Misionera" eraikiko da, lekaidetxe berriak jasoaz ta.
–Zabaltzen ari al da, Josulagundia Mundu osoan? Sinbolismo anndia al du zuentzat, Xabier'en bizitzak?
–Gero ta geiago zabaltzen ari da Josulagundia. Munduko laterri geienetan zabalduta dago, bañan oraindik baztar asko dira zai dauzkagunak. Xabier Deuna, Iñaki Deunaren ondoren, lenengotzat dankagu. Guztiok Mixiyo-zale izanik, Xabier degu eredutzat.
–Ez da galdera egokla, bañan, zein igo zan kristautasunean goi-malla aundiagora, Xabier edo Iñaki?
–Iñaki ta Xabier Deunen santutasun neurria, Janngoikoak bakarrik daki; alaz ere Xabier deunari galdetu bagenio, onek (ta ala dio) bere barna, Iñakiren ondoan, oso txikitzat jotzen du.
–Leire atzean, Aragoi, inguruan, nun izantzan muga edo guda zatia? Xabierten aurrean agertzen dan Aragei'ko erri ori, bere gaztelu ta guzti, Naparroaren aurka izan al zan? Eta, nola-tan iritxi zan, edestiak dion bezela, Xabier'ko Gazteluaren azkena?
–Undués de Lerda'n (Xabiertik Arageiko I e n e n g 0 erria) Aragei'tarrak zuten gaztelu sendoa. Bi erri anen tartean izan zuten lenengo guda bizia. Naparroa Aragei ko erregeak menderatu zuanean, Cisneros Kardenala'k.
Naparroako gaztelu guztiak gei-bera botatzeko agindu zuen, bañon batez ere Xabierkoa orporaño botatzeko, emen sortzen ziralako erregearen aurkako batzar eta erabaki guztiak. Loralllaren ll'an, berrogei gixon onera bidali zituan eta amasei egunean, jardan zuten lan ortan. Baño, Jauna'k ala nai ta, gazteluaren goiko alderdia bakarra bota zuten, beeRo bizitzak osorik utzirik. Baitere gaztelu aurreko oroillen (fosea) arri-esia bota zuten, arri guztia ondora botiaz. Gero lurra gaiñean ipiñiaz ala utzi zuten.
Eta orain dala bost urte arte ortxe egon dira lurpean. Aita Rekondo'k au jakiñik, ez da geratu berriro jaso arte ainbeste eunkadan zatituta egon zana.
–Gaztelua batera utziz, esango al zenidake, zein ikasbidetara jarriak zandeten Zenbat Josu-lagun zeraten, eta zenbat ikasle dituzuten?
–Emen batxilleratua erakusten degu, berez gero Josulagundian sartu ditezen. Beraz Ikastetxe au Lagundiko Seminarioa da. Bertan 36 Josulagun gera ta 206 ikasle.
Zer diozu Konzilioari buruz? Balioisuak al dira Aita Arrupe'ren iritziak?
–A. Arrupe'ren itzaldiaz, ara zer dion «INFORMATIONS CATHOLIQUES INTERNATIONALES» aldizkingiak: (Jakingo dezu noski aldizkingi ori onenetakoa dala). Ara ba: aEgun artan egin ziran itzaldietan garranizikoena ta Eliz-guraseei zarradarik anndiena egin ziena, A. Arrupetren itzaldia izan zan. Itzaldi au aJainko-ukamen aurka, ekintza» (Lucha contra el ateísmo) baru izan zan. Bagenekian Aita Santua'k Josulagundiari oso berexiki lan ori ezarri diola. Ta Aita Arrupe'k bapatean, bere bitarteketasuna lan orren mallan jarri du». Ba dakit, gañera, itzaldi orren ondoren, Gotzai asko joan zaIzkiola bere etxera, berarekin itz egitera.
–Euskal-erriko Kristautasana'ren etorkizuna eta Naparroakoa batez ere, nolatan ikusten dituzu?
–Euskal-errian aldaketa anndink sortu dira, ta Erlijioak astiñaldi aundia artu du. Aiita Arrupe'k esan zuana, egin bearra dago: Erlijioak bere garalko kultura barrnan bizi bear du». Ezin dezake iraun, orain lareun urteko kultura-barruan. Ogeigarren eunkiko kulturan bizi gera ta ortarako, ganz askoetan bide berriak artu bearrean gande. Erlijioa beti bera izanik, lanak eta ekintzak, tankera berriak eratu bear ditu. Naparroa, Panplona ezik lengo era berdintsuan dago ta sinismen aundia nun nai. Orregatik, bear bezela lana egiten ba-da, asko indartu diteke.
–Igartzen al dijoaz, Josulagundiko bokazioak?
–Bokazioak goraka dijoaz; alaz ere ez len ainbat. Aurten 70 geitu gera; orain bi urte baño, 209 gutxiago, ta lengo urtean 185 gutxiago, orain bi urte baño. Komunismo-pean dauden laterrietan ere, geitu dira. Adibidez Poloni'an 27 gazte sartu dire. Yugoeslavian 16. Baita Ipar-Amerikan ere geitu dira. Aurten 347 gazte sartu dira.
Berrien bat ala?
–Josulagun Gotzalak 58 dira. Batikano-Batzar Nagusian 49 dande. Besteak gaxorik edo zarrak diralako, eziñean gelditu dira. Josulagunak danera 36.038 giñan urte-asieran.
–Noiz izaten da Xabier'en urteko egunik gogoangarriena?
–Epaillaren 4'tik 12'ra izan oi degu Xabier Deunaren omenez Esker bederatziurrena. Tarte ortako igandean, gizaseme gaztien "JAVIERADA" deritzana izan oi degu. Aurten 43.000 gazte bildu ziran. Beraz egun anndia da. Baita ere Xabier deunaren eguna, aundia izan oi da. Egun ontan Mixioetara dijoaxtenak biltzen dira. Lengo urtean, 90 gizonezko ta 126 emakumezkoak, emen agurtu ziran. Oso jaiera ederra egin oi dute emengo Basilikan eta gero enparantzan, illeran jarri-ta, Gotzai Jaunak elizkizunean emandako gurutzea, muiñ egiteko danori ematen die. ..
–Donostitik biotz-biotzez eskertzen dizut Aita Gaztelumendi, zure erantzun sakon ta ondragarria. Naparroako Kondairari ekingo diogulakoan nago. Zure errextasun eta jakinduriaz baliatuta. Zure laguntza bikaiña izanik batez ere.
Z. ARGIAK agurtzen zaltu lerro anetatik.
Xabier L.
12

GaiezGizarteaErlijioaEliza katolApaizak
PertsonaiazGAZTELUMEN1
EgileezXABIER L.Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

Efemeridea: Boliviako poliziak Monika Ertl hil zuen, Che Guevara mendekatu zuen gerrillari alemaniarra

ARGIA

Efemeridea: Guardia Zibila EHko heroinarekin lotuta zegoela zioen 'Navajas txostena' bidali zioten Espainiako fiskal orokorrari

ARGIA

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude