«Agian % 100ek botoa emango balu demokrazia apurtuko litzateke»


1993ko maiatzaren 23an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Jose Manuel Matari elkarrizketa hauteskundeei buruz
«Agian % 100ek botoa emango balu demokrazia apurtuko litzateke»
Jose Manuel Mata, Zientzia Politikoetan eta Soziologian doktorea:
Zientzia Politikoetako sailean aritzen den EHUko irakasle honekin hauteskunde guztietan ematen den abstentzioari buruz aritu gara. Hauteskunde askotan gehiengoa lortu ohi duen abstentzioari garrantzia kendu nahi izaten diete politikariek, baina guztiak larritzen ditu. Oso gutxi aztertua izan den gai honek aurpegi ugari ditu.
ARGIA. Botoa ematen ez duenak ez al du politikoki parte hartzen?
J.M. MATA. Abstentzioa eta partehartze politikoa ez nahastea oso garrantzitsua da, pertsona bat abstenitu baitaiteke, eta politikoki parte hartu. Hauteskundeak mitifikatu egin dira eta demokraziaren paradigma bihurtu direla dirudi, hortaz, hauteskundeetan botoa ematen ez duena herritar txarra dela ondorioztatzen da. Hauteskundeak garrantzitsuak dira, baina partehartze politikoa ere beharrezkoa da. Hala ere, egia da beste era bateko partehartze politikoa ezin dela ordezko kontsideratu, demokrazia hauteskundeen bidez neurtzen baita beti.
A. Zer dela eta izaten da abstentzioa?
J.M.M. Arrazoi ugari daude, eta pertsona bakoitzak iritzi bat izan dezake. Arrazoi teknikoak daude, erroldaren ingurukoak, baita geografikoak ere. Hauteskunde motak ere eragina du; ez dira gauza bera udal hauteskundeak edo Europako legebiltzarrerakoak. Instituzioak ulertzeko moduak ere badu zeresanik: instituzioek ez dutela ezertarako balio pentsatzen bada, abstentzioa handitu egiten da. Abstentzio politiko aktiboa ere badago. Abaguneari dagozkion arrazoiez gain, arrazoi orokorrak ere badaude. Presio gurutzatuak ematen dira eta ondorioz, jendeak ez daki nori eman botoa, eta azkenik abstentzioaren bidea hartzen du. Pasibitatea ematen da hauteskundeen aurrean.
A. Abstentzioaren alderik ezezagunenak bere ondorioak direla esan ohi da. Zeintzuk izan daitezke ondorioak?
J.M.M. Bertsio ezberdinak eta nolabait kontrajarriak daude. Zenbait ikerleren ustez, abstentzioak demokraziaren higigaiztasuna dakar, eta askotan gizartearen birrinketa ere. Jendeak ez du hauteskundeetan parte hartzen, ez du uste hauteskundeen ondorioz gertatzen dena kontuan hartu behar dutenik; horregatik, jendea politikatik urrunduz doa. Ezertarako balio ez duen demokrazia sor daiteke, betikoak mantentzeko besterik balio ez duena. Baina beste batzuek diotenez, abstentzioa beharrezkoa da. Abstentzio kopuruak ez du egonkortasun eza adierazten, egonkortasuna baizik. Pertsona hauen ustez, jende guztiak botoa emango balu orduan mugimendu autoritarioak sortuko lirateke. Mugimendu autoritarioek, historian zehar, botoa ematen ez duen kolektiboko jendea erakarri izan dute. Garai batean, abstentzioaren bidez gustura ez zeudela adierazten zuten; orain mugimendu autoritario bati botoa emanez adierazten dute.
A. Zure ustez, bi teoria hauetatik zein da egokiena?
J.M.M. Uste dut biek ere badutela arrazoi zati bat. Abstentzioa etengabe igotzen badoa, demokrazia apurtu daiteke. Baina uste dut, halaber, % 100ek botoa emango balu demokrazia apurtuko litzatekeela. Zenbakiak ikusita egokiena denek botatzea litzateke, baina jende horrek sistema demokratikoa apurtzeko ematen badu botoa, arriskutsua izan daiteke.
A. Norentzat da onuragarria abstentzioa?
J.M.M. Politikoki mobilizatuagoak daudenen aldekoa da. Normalean Euskal Herrian alderdi abertzaleentzat izaten da onuragarria, politikoki mobilizatuagoak daudelako. Gauza politikoak asko dramatizatu dira herri honetan. Hau horrela izanik isiltasunaren espiralak funtzionatzen du. Pertsona batzuek, gutxiengo diren taldeetakoak direlako, garrantzitsuak ez direlako, abstentziorako bidea hartzen dute. Hau da, adibidez, PSOE edo PPko kideekin hemen gertatzen dena. Hautesle abertzalea, berriz, leialagoa da eta botoa emateko jarrera du. Baina ez dakit hauteskunde hauetan honek indarrik izango ote duen.
A. Abstentzioren aurka egiten diren kanpainek zerbaitetarako balio al dute?
J.M.M. Kanpainek ez dute balio jendeak aurretik zuen iritzia aldatzeko. Gai batzuk beste batzuk baino gehiago aipatzeko balio dute, beste gai batzuk ahantzaraziz. Oroitarazteko eta defenditzeko balio dute.
A. Zer eragin dute inkestek?
J.M.M. Inkestek iritzi publikoak nola funtzionatzen duen ikusteko balio dute, baina iritzi publikoa hori baino askoz gehiago da. Sondeoak iritzi publikoaren neurria dira. Hauteskundeen kasuan, inkestek estrategiak definitu eta aldatzeko balio dute. Hauteskundeetan erabili beharreko taktika inkesten arabera eratzen da. Propagandarako ere balio du, eta talde bakoitzak interesatzen zaizkion datuak hartzen ditu.
A. Azken aldian amerikar erako kanpaina nagusituz doala dirudi, eta telebistako eztabaidek gero eta garrantzi handiagoa dutela.
J.M.M. Egia da komunikabideek eragin handia dutela, eta batez ere telebistak. Hauteskunde hauek telebistaren hauteskundeak dira, eta hau arriskutsua da. Jendeak aukera egin ondoren bildu arren informazioa, informazio gutxi edukitzea oso arriskutsua izan daiteke. Telebistak oso erreferentzia konkretuak eta deigarriak hartzen ditu, arazoaren barnean sartu gabe. Eztabaida ona da, baina hauek irudia besterik ez dira.
A. Gaur egun sistema demokratikoa nola gauzatu den ikusita, sistemarekin ados ez dagoen pertsona batentzat zein izango litzateke jarrerarik egokiena?
J.M.M. Abstentzioa, inolako zalantzarik gabe. Oso ezberdina baita alderdi bati botoa eman eta gero hauteskundeek ez dutela ezertarako balio esatea, edo hauteskundeetan ez parte hartzea. Botoa batzuetan indar adierazle bezala erabiltzen da, baina hauteskundeetan parte hartzen den momentutik denek ordezkaritza moduan hartuko dute, ez indar bezala. Gehien borrokatzen denak ez du eskubide gehiago, eskubide bera du: botoaren ekintza. Hala ere, partehartze politikoak garrantzi handia du sistema politikoari bultzada emateko.
Aitziber Yarza
8-9

GaiezPolitikaEuskal HerrBozketakHauteskunBesteak
PertsonaiazMATA1
EgileezYARZA1Politika


Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude