«Hizkuntzaren guda irabaziko dugula kontzientzia argia dugu»


1993ko otsailaren 14an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Miquel Reniu-ri elkarrizketa
«Hizkuntzaren guda irabaziko dugula kontzientzia argia dugu»
Miquel Reniu, Generalitateko Hizkuntz Politikarako zuzendari nagusia:
Datorren apirilean 10 urte beteko dira Katuluniako Hizkuntz Normalizaziorako Legea onartu zenetik. Harrezkero, poliki baina sendotasunez, katalanak hedapen zabal bat ezagutu du gizarte mailan. Ez, hala ere, burua erabat salbu ikusteko modukoa. Ezagutza ondo sustraitu bada ere, erabilera da hurrengo erronka. Miquel Reniuk, Convergencia alderdiko kidea bera, hamar urte hauen balorazioa egiten digu eta etorkizunera so egitean, baikortasuna samur nagusitzen zaio.
ARGIA. Zein izan da egun bizi den egoerara heltzeko giltzarria?
MIQUEL RENIU. 1983ko legearen kontsentsuari esker lortu dugu gaur egun dugun egoera. Beti saiatu izan gara, eta lortu egin dela uste dut, katalana gauza alderdikoi moduan ez ikusten. Legearen garapenaren arrakastaren arrazoia, irizpide nazionalean oinarritu dela izan da.
A. Baina alderdi guztiek ez dute katalana ikuspegi nazional horretatik ikusiko, ez?
M.R. Ez noski, esate batera Convergenciak eta Esquerrak izan ditzaketen ikuspuntuak eta PPrenak desberdinak dira, baina hala ere estatu tratamendua eman zaio.
A. Zeintzuk izan dira 1983ko legearen lorpenak?
M.R. Administrazio publikoa, komunikabide publikoa eta hezkuntz sisteman bere bilakaera oso ona izan da. Administrazio publikoan hamar urte hauetan katalanaren normalizazioa oso garrantzitsua da. Legebiltzarrean, adibidez, ia ehuneko ehun katalanez hitz egiten da; dagoneko sinesgaitza litzateke parlamentari batek, Legebiltzarrean Kataluniakoa den berezko hizkuntzan ez hitz egitea. Udaletxeetan ere berdin, bilkurak eta Administrazioaren funtzionamendua normalean katalanez da, dokumentazioa, publizitatea, kaleen izenak... Hots, instituzio autonomikoei dagokienez _hau azpimarratu nahiko nuke_ katalana da lehen hizkuntza.
A. Lanpostu publikoei dagokienez, hizkuntzak ba al du eraginik?
M.R. Administrazioan, esaterako, funtzionaritzako edozein lanposturako katalana jakitea derrigorrezko gauza da. Gobernuak lege hori inpugnatu zuen eta Auzitegi Konstituzionalak guri eman zigun arrazoia.
Legearen arabera, katalana derrigorrezko hizkuntza da eta Oinarrizko Hezkuntza Orokorra bukatzean ikasle guztiek jakin behar dute katalana, irakurri, hitz egin eta idazteko moduan. 1986an 15 eta 19 urteko gazteen artean egindako inkesta baten arabera, % 96,8k katalana ulertzen zuen, % 68,2k hitz egin eta % 62,5k idatzi egiten zuen. Datu hauek gaur egun askoz handiagoak dira. Unibertsitateak ere ia bere osotasunean katalanez funtzionatzen du.
Hirugarren alor garrantzitsuena komunikabide publikoetan egindako lana da, TV-3 eta Canal 33ren agerpena funtsezkoak izan dira katalanarentzat, telebistarako 70.000tik gora filme bikoiztuta...
A. Legeak eragin eskasa izan duen eremurik ere bada.
M.R. Badira horrelako esparruak. Adibidez, hain zuzen ere eskubideekiko begirune handienak egon beharko lukeen justizia administrazioan oraindik ez dira herritarren eskubide linguistiko asko betetzen. Epaileen borondatea eskasa dela uste dut.
A. Baina zer gertatzen da, legeak ez dituela eremu horiek ondo arautzen ala bakarrik epaileen borondatea da?
M.R. Ez, legeak ondo arautzen du herritarrak Katalunian edozein administraziotara jotzen duenean katalana erabiltzeko eskubidea duela. Baina utzikeria eta beste arrazoi batzuengatik justizia adiministrazioa eta estatuko gainerako alor administratiboetan lehen hitza ez da katalanez. Udaletxeetan ere lehen hori gertatzen zen eta gaur egun denek katalanez funtzionatzen dute. Hemen dauden estatuko gainerako administrazioek ere beste horrenbeste egin beharko lukete.
A. Ez da zalantzarik administrazio mailan lan handia egin dela eta lorpen handiekin gainera, baina gizarte mailan zer nolako emaitzak izan dira?
M.R. Eremu publikoan asko aurreratu den moduan, eremu pribatuan ez horrenbeste, hots, ez dago bi esparru horien arteko orekarik. Horregatik uste dut legeak katalanaren aldeko neurri baikorrak bultzatu beharko lituzkeela. Hala ere, gure aurrikuspenen arabera, 2000. urterako Kataluniako biztanle guztiek gaztelera zein katalanez hitz egiteko gai izatea, eta populazio aktibo guztiak idaztea eta ezagutzea dira helburuak.
A. Dena den, katalanaren ezagutza handia bada ere, erabilera mailan oraindik arazoak daude, ez?
M.R. Katalanaren zabalkundea zen gure lehenbiziko helburua eta lortu egin dugu. Baina 1990. urtetik aurrera gure etorkizuna jadanik beste eremu batean jokatzen da, hots, eremu sozialean egiten den erabilera izango da gure erronka. Komunikabideetan erabiltzen da, baita argitalpenetan, zinema mailako bikoizketa, katalanez egindako rockari laguntzen diogu, enpresariei, auzoetan... Guzti hori da gure hurrengo helburua.
A. Hamar urte hauetan zeintzuk dira katalanizazioak izan dituen oztopo nagusiak?
M.R. Oztopo batzuk kanpotik datoz eta beste batzuk barrutik. Kanpokotik datozenen oinarria da oraindik ere badagoela Espainia autonomien estatu bat dela bereganatzen ez duen jendea, hots, Konstituzioan aipatzen den plurinazionaltasun hori ez da erdigunetik zabaltzen. Zentzu horretan oso jarrera itxiei egin behar diegu aurre. Mila datu daude; esaterako, ezin da ulertu Kataluniako Legebiltzarrean katalanez egitea bultzatzen zuen legea hura bost urtetan inpugnatuta egotea; edota Kataluniako Justizia Auzitegi Nagusiak zenbait epaitegitatik katalanaren hizkuntz laguntzaileak erretiratzea...
Baina uste dut horiek beti gaindi daitezkeela herritarren hizkuntz eta nazional kontzientzia garbia denean. Dena den, katalanek badaukagu guda hau irabaziko dugula kontzientzia argia, eta honek ere aurrera bultzatzen gaitu. Aurrera goaz, baina guda handi honetan batzuetan guda txiki batzuk gal daitezke. Orduan pentsatzen da kontzientzia kolektibo horrek gogortu egin behar duela eta ezin zaiola denbora luzez lotan utzi, are gehiago hemendik aurrera ditugun helburuak desberdinak direnean, hots, ezagutzatik erabilerara pasatzea.
A. Zenbait sektoreren aldetik erantzuna ere gogorragoa izango dela pentsa liteke.
M.R. Bai, hizkuntzaren ezagutza zabaltzean ez da ezer gertatu, baina ordezkatze linguistikoa egin behar denean... Gaztelaniak bigarren hizkuntza eta katalanak hizkuntz nagusi bihurtu behar dutenean, hor arazoak sortuko dira. Prozesu guzti hau lasaitasunez egin behar da, komunitate linguistikoen artean arazorik sor ez dadin, eta horregatik iratzarri behar dira kontzientziak, ditugun guda horiek irabazteko beharrezko dugun sendotasuna eta sentsibilitatea lortzeko. Katalanak Kataluniako hizkuntza nagusia izan behar du edozein hizkuntzaren azpian egon barik. Ez dugu pentsatu behar guztia egina dagoela, ezta gutxiago ere.
A. Madrilen biziki izutuko dira hizkuntz ordezkatze kontu horiekin.
M.R. Han ulertu behar dute Madrilen katalana ez dela gaztelaniaren pareko eta Katalunian ere gaztelania ezin dela katalanaren pareko izan. Duela 1.000 urte gaztelania jaio zen, eta baita katalana, beraz ez dago diferentziarik. Pertsonak berdinak gara duintasun eta eskubideetan baina desberdinak dira oro har. Hizkuntzekin berdin gertatzen da.
A. Nola ikusten duzu Kataluniako Komunitatetik kanpo katalanaren egoera?
M.R. Zenbaitzuek ez dute ikusi nahi Mallorca eta Valentziarekin batera hizkuntz nazio eta nazio kulturala osatzen dugula. Kontzeptu hau dagoeneko sustraitua dago, hots, Gandiara noanean hango jendeak eta nik elkarri ulertzen diogu eta gure erreferentzia kulturalak berberak dira. Hori horrela da, besterik gabe. Mallorcan eta Valentzian ere katalanaren garapena ere garrantzitsua da, batipat hezkuntzaren bultzadagatik. Katalana eta valentziarraren arteko diferentziak politikoak dira, linguistikoki ez baitu inolako zentzurik, eta Espainiako Errege-Akademiak ere horrela onartzen du. Ni oso valentziarra sentitzen naiz.
«Espainola ala gaztelera hitzegiten duzu?» galdetzea modukoa da hori.
A. Ba al da hiru komunitateen arteko hizkuntz erakunde bateraturik?
M.R. Ez, komunitateen arteko erakunderik ez baina harremanak oso zabal eta ugariak dira. Guztiona den erakunde garrantzitsuena gure akademia da, Katalan Ikerketen Institutoa.
A. Zenbait linguista katalanen arabera, katalanaren pobretze bat gertatzen ari da, ez akaso instituzioetan edota komunikabide mailan, baina bai kaleko hiztunen eremuan.
M.R. Behin ere ez da hitz egin katalana gaur egun baino hobeto. Hizkuntza irakasten ez denean eta zuzentzen ez denean, hemen Gerra Zibilaren garaian adibidez, kutsadura asko jasotzen ditu. Gaur egun erabat alderantziz da. Irakatsi eta komunikabideen bidez zabaltzen den unetik hobetzen ari da, gertatzen dena zabaltzen dena katalan batua dela, baina horrek ez du esan nahi txarragoa denik. Horrez gain, kontuan hartu behar da jende multzo handi bat ikasten ari dela, eta prozesu horretan nahasketa handiak egiten direla, berba, esalmode eta denekin, baina zuzenketa lana etengabea da. Hori esatea erabat sinplifikatzea iruditzen zait.
A. Katalanizazio prozesu honetan zer funtzio izan du herri ekimenak?
M.R. Oso garrantzitsua. Baina ezin da alboratu Administrazio Publikoaren garrantzia. Sarritan galdetzen diot neure buruari zer gertatu izango zen katalanarekin autonomi estatutoa eta Administrazio Publiko barik.
Xabier Letona
Xabier Letona
14-17


GaiezHizkuntzaKatalana
GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaKATALUNIA
PertsonaiazRENIU1
EgileezLETONA1Politika


Azkenak
NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]


Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.


Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.


Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]


2025-06-20 | Gedar
Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.


Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


Osasungintzak guztiz publikoa izan behar duela exijitu du OPA Plataforma Herrikoiak

Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du  Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.


Eguneraketa berriak daude